شیخ جعفر شوشتری؛ رمزگشایی از نکات عاشورا با مکاشفه/ «خصائص الحسینیه» و بازیابی وسایل امید و نجات انسان در کربلا

به گزارش ایکنا از خوزستان، «خصائص‌الحسینیه» یکی از منابع عاشورایی و اثر و قلم کسی است که به گفته برخی محققان، روش او در دریافت برخی نکته‌های عاشورایی از نوع مکاشفه بوده است. مؤلف این کتاب ماندگار، عالمی عابد و عارف به نام شیخ جعفر شوشتری است؛ کسی که به گفته علمایی که او را می‌شناختند؛ از جمله شیخ عباس قمی «جلالت شأنش زیاده از آن است که ذکر شود.»

دریافت نکات عاشورایی از راه مکاشفه

مرحوم حاج شیخ جعفر، از بزرگان علما و مشاهیر دانشمندان عصر خود بود. او در سال 1230 شوشتر متولد شد و پس از خواندن مقدمات و ادبیات به نجف اشرف مهاجرت کرد و در این شهر و همچنین کربلا از محضر علمای آن دوران بهره برد و چند سالی نیز از درس شیخ مرتضی انصاری استفاده کرد. او بعد از بازگشت به شوشتر مرجع تقلید مردم خوزستان شد. در شوشتر حسینیه‌ای بنا کرد که تاکنون نیز موجود است.

«خصائص‌الحسینیه» یکی از مهم‌ترین آثار آیت الله شیخ جعفر شوشتری است. در مقدمه این کتاب که با نام «اشک روان بر امیر کاروان» توسط سیدمحمدحسین شهرستانی به زبان فارسی ترجمه شده است به این نکته اشاره شده که این کتاب دو جلد بوده و جلد دوم مفقود شده است.

شیخ جعفر شوشتری در سال 1303 هجری قمری یعنی در 73 سالگی وفات یافت و پیکر او در نجف اشرف به خاک سپرده شد.

«خصائص‌الحسینیه» مقدمه‌ای دارد که در آن نویسنده از انگیزه خود در تألیف این اثر سخن گفته است؛ این مقدمه در حقیقت واگویه‌های علامه شیخ شوشتری با نفس خویش است، این شخصیت بزرگ برای تحریک نفس خویش به سوی طلب کمال اسباب خوف و رجا را به یاد خویش می آورد و در ادامه از حالت های خود و دست به دست شدن نفس خویش میان بیم و امید سخن به میان می آورد که قابل توجه و درس آموز است.

علامه به طور دقیق نفس خویش را مطالعه می کند، ایمان خود را که مدار قبول اعمال است، بررسی می نماید، به دنبال آثار ایمان و به تعبیر خود علامه اخلاق حمیده در خویش نظر می کند و در آخر تصریح می کند در تمام عمر خود را موفق به تحصیل آنها ندیده‌ام.

آنگاه به فضایل الهی نظر می کند و سپس متوجه رسول الله(ص) و اهل بیت ایشان می شود و چون دوستدار آنها است خود را امیدوار به رحمت الهی می بیند و سپس چون آثار دوستی آنها را در خویش نمی بیند باز از خوف بر خود می لرزد.

همه وسائل الهی پناه خلقنند لکن پناه حضرت سیدالشهدا(ع) آسان‌تر و دایره او وسیع‌تر است

علامه در ادامه می‌نویسد با دقت در وسائل الهی دیدم وسائلی که متعلق به حضرت سیدالشهدا(ع) است، بیشتر و آسان‌تر است، در این باب آن جناب را خصوصیتی است که در باقی وسائل نیست، همه ایشان پناه خلقنند لکن پناه آن جناب آسان‌تر و دایره او وسیع‌تر است.

شیخ شوشتری باز هم به خطاب نفس خود ادامه می‌دهد و دست آخر از استواری امیدش به این وسیله می‌گوید: وجوه امن و اطمینان پی درپی رسید و آن این بود که ملاحظه نمودم خواص عجیبی را که از برای وسائل حسینی است.… و به امیدواری بسیار دست توسل به دامان حسین علیه السلام زدم و به جهت استحکام آن شروع در تألیف این کتاب نمودم.

پس از این مقدمه آیت‌الله شیخ جعفر شوشتری مطالب کتاب را در 12 عنوان تقسیم می کند و در هر عنوان به بیان خصائص حضرت سیدالشهدا(ع) می پردازد، برخی از این عناوین عبارتند از: در خصائص حال ولادت و ایام طفولیتش، در خصائص محل شهادتش، در خصوصیت صفات حمیده و اخلاق پسندیده آن جناب و عبادات و طاعاتش در ایام عمر، در خصوصیت صفات و اخلاق. عبادات آن جناب در روز عاشورا، در بیان الطاف و احترامات خاصه الهی نسبت به ایشان، در خصوصیات زیارت آن امام شهید و…

نکته جالب توجه در شیوه علامه شیخ جعفر شوشتری هم در آغاز «خصائص الحسینیه» و هم شروع روضه‌هایش که چهارده مجلس آن در کتاب «مجالس شوشتری» برای ما باقی مانده است؛ نقطه شروع بحث است؛ او از نفس انسان و موعظه نفس، سخن خود را شروع می‌کند و اصولا معتقد است، ذکر مصیبت حضرت اباعبدالله(ع) برای درمان و معالجه بیماری‌های نفس انسان است و این چیزی است که امروز در منابر و مجالس عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) کم رنگ است، و این نکته ای است که خوب است مبلغان و روضه خوان ها در آن به این عالم ربانی تأسی کنند. علامه شیخ راه دوری که پیش روی انسان است، در نظر دارد و آن را در نظرش می‌آورد و حضرت سیدالشهدا(ع) را وسیله بازیابی امید نجات انسان برای طی این مسیر طولانی می داند.

در مقدمه این کتاب مطلبی از قول شیخ جعفر شوشتری به نقل از علامه شیخ محمدتقی شوشتری مطرح شده است که خلاصه آن چنین است: «حاج شیخ جعفر شوشتری می‌فرماید: زمانی که از تحصیلات علمی در نجف اشرف فارغ شدم و به وطن خویش «شوشتر» مراجعت نمودم، با تمام وجود دریافتم که می بایستی در هر چه بیشتر آشنا کردن مردم با معارف حقه اسلام انجام وظیفه نمایم. لذا روزهای جمعه و بعدها با رسیدن ماه مبارک رمضان به خاطر این مهم، تفسیر صافی را به دست می گرفتم و از روی آن مردم را موعظه می کردم و در آخر گفتار برای اینکه به قول مشهور، هر غذائی نیاز به نمک دارد و نمک مجالس وعظ و ارشاد، ذکر مصائب حضرت ابی عبدالله الحسین است ناچار بودم از کتاب روضة الشهداء کاشفی نیز مقداری مرثیه بخوانم. ماه محرم را هم که در پیش بود بدین طریق گذرانیدم متأسفانه به هیچ وجه تحمل جدائی از کتاب را در وقت منبر نداشتم، یعنی بدون در دست داشتن کتاب نمی توانستم مردم را موعظه کنم، از طرفی مردم هم بهره کافی نمی بردند. تا اینکه یکسال به همین منوال گذشت، سال بعد نزدیک محرم با خود گفتم: تا کی می بایستی کتاب در دست بگیرم و از روی آن صحبت کنم و نتوانسته باشم از حفظ منبر بروم باید اندیشه‌ای بنمایم و خود را از این مخمصه نجات دهم، هر چه در این باره فکر کردم به جایی نرسیدم و راه چاره ای ندیدم و در اثر فکر کردن، خستگی سر تا سر وجودم را فرا گرفت، در این حال از شدت نگرانی به خواب رفتم و در عالم رؤیا دیدم که در زمین کربلا هستم، آنهم درست در موقعی که موکب حسینی(علیه السلام) آنجا نزول اجلال کرده. چشمم افتاد به خیمه‌ای که برافراشته بود. متوجه شدم دشمنان با صفوفی فشرده، مقابل آن خیمه ایستاده اند جلو رفتم و داخل خیمه شدم. دیدم حضرت در آنجا نشسته اند بعد از سلام آن حضرت مرا در نزدیکی خود جای دادند و به حبیب بن مظاهر(رحمه الله علیه) فرمودند: فلانی - اشاره کردند به سوی من - مهمان ما می باشد، از مهمان می بایستی پذیرائی کرد. آب در نزد ما پیدا نمی شود و لکن آرد و روغن موجود است برخیزید با آنها برای ایشان طعامی درست کنید. حبیب بن مظاهر حسب الامر حضرت، از جای برخاستند و بعد از چند لحظه به داخل خیمه آمدند و طعامی با خود آوردند و آن را در پیش روی من گذاشتند. فراموش نمی کنم که قاشقی هم در ظرف طعام بود. چند لقمه از آن طعام بهشتی صفت خوردم، سپس بلافاصله از خواب بیدار شدم، دریافتم که از برکت زیارت آن حضرت ملهم به نکات و لطائف و کنایاتی در آثار اهلبیت معصومین صلوات الله علیهم اجمعین شده ام که تا به حال هیچ کس بر فهم آنها از من پیشی نگرفته است».(اشک روان بر امیر کاروان، ص 20-22).

شیخ محمدتقی شوشتری در خاتمه کتاب خود اضافه می‌کند که دلیل بر گفتار مرحوم شیخ همان کتاب خصائص الحسینیه و شصت مجلس و سی مجلس و چهارده مجلس، که همه از ترشحات علمی و قلمی ایشان هستند می‌باشند».

بر همین اساس، به اعتقاد دکتر سنگری محقق عاشورایی، بخشی از اطلاعاتی که در کتاب های آیت الله شیخ جعفر شوشتری موجود است، محصول الهام های او هستند، یعنی نکاتی در این کتاب ها وجود دارد که در هیچ تاریخی یافت نمی شوند و در هیچ منبع و مأخذی قبل از او دیده نشده اند. شیخ جعفر شوشتری خود نیز به این موضوع اشاره کرده است، در حقیقت وی در مکاشفه ای در صحنه کربلا حضور می یابد و بخشی از گزارش های او در مورد کربلا، محصول همین مکاشفه است.

کتاب خصائص‌الحسینیه بیشتر درون خواننده را تحت تأثیر قرار می‌دهد

او در بررسی این کتاب با بیان اینکه نکات قابل نقد در این کتاب هست که با مراجعه به منابع معتبر معلوم می شود، می نویسد؛ کتاب خصائص الحسینیه بیشتر درون خواننده را تحت تأثیر قرار می دهد تا ذهن او را؛ به طور کلی شیوه شیخ سخن گفتن با دلهاست و به همین دلیل، کشش ویژه ای در کلام اوست. او می گوید این کتاب از زیباترین و تاثیرگذارترین منابعی است که در زمینه کربلا نوشته شده است(عاشورا نگاران، ج 2، ص 52، 68 و 69).

به اعتقاد برخی محققان عبارت مشهور «کل یوم عاشورا و کل ٱرض کربلا» متعلق به علامه شوشتری است

یک موضوع قابل توجه درباره علامه شیخ جعفر شوشتری این است که به اعتقاد برخی محققان عبارت مشهور «کل یوم عاشورا و کل ٱرض کربلا» متعلق به ایشان است، این موضوعی است که در کنگره ای که در سال 89 با محوریت علامه شیخ جعفر شوشتری با حضور علمای استان و کشور در شوشتر برگزار شد، به آن اشاره شد؛ گرچه بیان این مطلب و اثبات آن نیازمند مستندات لازم است و این موضوعی است که محققان و مورخان می توانند براساس مستندات درباره آن تحقیق و اظهار نظر کنند.

انتهای پیام