آیا ترامپ دلارها را رصد می کند؟/وجود ریزتراشه در اسکناس 100 دلاری
با وجود مشخص بودن اطلاعات مربوط به شماره سریال اسکناسهای 100 دلاری و مقاصد آنها در قالب پالتهای بزرگ، کماکان امکان ابطال آنها در هر مقطع زمانی وجود ندارد. چراکه اطلاعات مورد نظر تنها مربوط به یک مقطع از زمان است.
گروه بین الملل بازارنیوز: آیا دلارهای منتشره توسط دولت آمریکا در هر شرایطی و در هر کشوری قابل ابطال هستند؟ برای پاسخ به این سوال به چند سوال ابتدایی باید پاسخ گفت. اول اینکه، آیا مکانیزمهای لازم برای رصد اسکناس های دلار درون آنها تعبیه شده است؟ آیا تعبیه امکانات رصد برای همه واحدهای اسکناس موجود، مقرون به صرفه است؟ دوم، آیا شماره سریال اسکناسهای دلار، توسط کشور واگذارکننده ثبت میشود؟ در صورت ثبت آنها؛ آیا امکان رصد و ابطال آنها در هر زمان وجود دارد؟ در این گزارش سعی میشود ابعاد مختلف امکان رصد و ابطال اسکناسهای مختلف دلار بررسی شود.
حجم دلارهای در گردش در دنیا
گردش دلار در آمریکا و کشورهای مستعمره آن از سال 1792، آغاز شد. بر این اساس، اگرچه تاریخچه انتشار دلار توسط مراکز و بانکهای مختلف در آمریکا از سابقهای بیش از دو قرن برخوردار است ولی از سال 1971 میلادی (1350 شمسی)، انتشار اسکناس دلار انحصارا در اختیار فدرال رزرو قرار گرفت و لذا از این سال، تنها اسکناسهای منتشره توسط فدرال رزرو هستند که مورد مبادله قرار میگیرند.
دراوایل دهه 70 میلادی، اسکناسهای دلار به ارزشهای مختلف یک دلاری تا 10 هزار دلاری منتشر میشدند ولی در سالهای بعد برخی اسکناسهای با ارزش بالاتر حذف شدند و نهایتا از سال 1996 اندازه برخی اسکناسها و از سال 2004 نیز تصویر روی اسکناسهای بزرگ و نیز رنگ آنها تغییر یافت. امروزه اسکناسهای دلار به ارزش های مختلف یک، پنج، 20، 50 و 100 دلاری در جریان هستند.
اسکناسهای 100 دلاری پس از اسکناسهای یک دلاری، دومین اسکناس دلاری هستند که به شدت مورد استفاده هستند. براساس اطلاعات موجود، در اواخر سال 2012، تعداد اسکناسهای 100 دلاری در گردش در دنیا حدود 8.63 میلیارد قطعه گزارش شده که به لحاظ ارزش بیشترین حجم (تا 80 درصد) اسکناس موجود در داخل و خارج آمریکا را تشکیل میدهند. براساس برآوردهای مختلف انجام شده، حدود 4.3 تا 5.7 میلیارد قطعه یعنی حدود نیم تا دو سوم کل اسکناسهای 100 دلاری در گردش در دنیا، در خارج آمریکا هستند. البته برخی اقتصاددانان مانند Edgar Feige[1] معقتدند که که حداکثر 25 درصد کل اسکناسهای 100 دلاری منتشره در خارج آمریکا هستند. البته در این نکته که پس از بحران سال 2008، درخواست اسکناس دلار برای حفظ ارزش پول حدود 40 درصد افزایش یافته، اتفاق نظر وجود دارد.
با توجه به ارزش بالای اسکناسهای 100 دلاری و نیز پراکندگی و مقبولیت گسترده آنها در سطح جهان، معمولا این اسکناسها با هدف حفظ ذخیره ارزش پول نگهداری شده و انگیزه معاملاتی در نگهداری آنها نقش چندانی ندارد. معمولا اسکناس های 100 دلاری در پالتهای 640 هزار قطعهای به ارزش 64 میلیون دلار به خارج از آمریکا منتقل میشود. ارزش بالای اسکناسهای 100 دلاری در کنار گستردگی آنها در سطح جهان و مقبولیت عمومی این پول در عرصهی بین الملی، باعث شده که احتمال بروز تقلب و جعل در تولید این اسکناسها از مهمترین نگرانیهای فدرال رزرو باشد. به همین دلیل نیز اقدامات و هزینههای گزافی برای تعبیه موارد امنیتی و ضد جعل در این اسکناسها تدارک شده است. لازم به ذکر است که هزینه تولید هر قطعه اسکناس 100 دلاری جدید (منتشره در سال 2013) که با وسواس بالایی تولید شدهاند، حدود 12.5 سنت است که 47 درصد بیشتر از هزینه تولید هر قطعه اسکناس 100 دلاری قدیمی (نآن8.5 سنت) است.
امکان رصد دلارهای در گردش
اگرچه جعل و استفاده از دلارهای اصل و تقلبی در بازار سیاه موضوع مهمی است ولی بررسی اخبار و مصاحبههای صورت گرفته توسط مقامات مرتبط نشان میدهد که تا به امروز امکان رصد الکترونیکی اسکناسهای دلار فراهم نیست و شاهدی برای این ادعا که همه دلارها مسلح به ریزتراشههایی (Nano-chips) برای ردیابی باشند وجود ندارد. البته تلاشهایی در برخی کشورها برای ایجاد امکان رصد پول صورت گرفته ولی تاکنون نتیجه خاصی حاصل نشده است. براساس اطلاعات منتشره در فضای مجازی، عربستان سعودی و استرالیا کشورهایی هستند که طرحهایی برای استفاده از ریزتراشهها برای رصد اسکناسهای درشت خود دارند. آنها اهداف متفاوتی برای این کار ذکر کردهاند که مقابله با بازار سیاه و اقتصاد زیرزمینی از اهم آنها بوده است. با این وجود، به نظر میرسد این طرحها هم در عربستان و هم در استرالیا در مرحله مطالعاتی قرار دارند[2].
اگرچه اطلاعاتی در رابطه با تعبیه ریزتراشه در اسکناسهای دلار (به ویژه اسکناسهای 100 دلاری) وجود ندارد، ولی وجود شماره سریال یکتا برای این اسکناسها، امکان رصد احجام بزرگ آن را دست کم برای یک مرحله ایجاد میکند. شواهد نیز نشان میدهد که فدرال رزرو با استفاده از این شماره سریالها، اقدامات متعددی را برای شناسایی شبکههای قاچاق و سرقت بانکها و نیز پالتهای بزرگ اسکناس در خارج این کشور انجام میدهد. به عنوان مثال، از آنجا که شماره سریالهای اسکناسها در هر پالت 64 میلیون دلاری مشخص است و علاوه بر این، مبدأ و مقصد هر پالت نیز به طور کامل ثبت و ضبط میشود، این امکان برای دولت آمریکا فراهم میشود که مقصد پالتها را شناسایی کند. براساس تحقیقی که فدرال رزرو (بانک نیویورک) در سال 2011 انجام داده، آنها با استفاده از میزان حمل دلارها توسط این پالتها به حدود 100 کشور جهان طی دو دهه به بررسی عوامل موثر بر تقاضای دلار به عنوان پول دوم در کشورهایی که پول اول آنها دلار نیست، میپردازند[3]. از این مطالعه، این نکته استنباط میشود که تمامی پالتهای دلاری که به مقصد کشورهای دیگر ارسال میگردد در بانکهای آمریکا و در حساب مشخصی ثبت میشود و شماره سریال آنها نیز مشخص است.
اطلاعات پالتها، این امکان را برای دولت و خزانهداری آمریکا فراهم میکند تا مقصد اول این اسکناسها را شناسایی کند. اما سوال این است که در صورت انتقال این اسکناسها از مقصد اولیه به مقاصد ثانویه و یا خرد کردن پالتها، چگونه میتوان فهمید که اسکناس مزبور در یک زمان خاص در چه نقطهای از جهان است؟ آیا با اسکناس مزبور، فعالیت قانونی صورت گرفته یا غیرقانونی؟ حتی فرض کنیم، خزانهداری آمریکا شماره سریال اسکناسهای باطل شده را از طریق پایگاه اطلاع رسانی خود اعلام نماید، ولی نکته این است که با توجه به گذشت مدت زمانی از انتشار و انتقال آنها به خارج ایالات متحده، بطور دقیق نمیتوان مشخص کرد اسکناسهای مزبور الان در اختیار چه کسانی است؟ سوالاتی از این دست، مانع بزرگی برای ابطال اسکناسهای دلار تلقی میشوند. به عبارت دیگر، ابطال شماره سریالهای مشخصی از اسکناسهای منتشره توسط بانک مرکزی آمریکا که به خارج از این کشور منتقل شدهاند به شرطی امکان دارد که بتوان در هر مرحله جابجایی، اطلاعات دریافت کننده و پرداخت کننده را ثبت و رصد کرد. در غیر اینصورت، نمیتوان اثبات کرد که در حال حاضر سریال شماره X در اختیار یک ایرانی، افغانی، انگلیسی، بانک، موسسه، فروشگاه و ... است.
جمع بندی
اولا، اطلاعات متقنی در خصوص وجود ریزتراشه و یا اشیایی مشابه برای رصد هر قطعه اسکناس 100 دلاری وجود ندارد.
ثانیا، با وجود مشخص بودن اطلاعات مربوط به شماره سریال اسکناسهای 100 دلاری و مقاصد آنها در قالب پالتهای بزرگ، کماکان امکان ابطال آنها در هر مقطع زمانی وجود ندارد. چراکه اطلاعات مورد نظر تنها مربوط به یک مقطع از زمان است. به عبارت دیگر، مقصد بعدی این دلارها و نحوه تفکیک آنها از پالتها مشخص نیست مثلا ممکن است چند پالت به پاکستان وارد شده باشد ولی پس از شکافتن پالت، دلارها برای تجارت مواد مخدر، بدون ثبت اطلاعات آنها و در احجام کوچکتر به افغانستان منتقل شده باشد. با این کار، اطلاعات قابل اتکایی برای خزانهداری آمریکا جهت رصد دلارهای مزبور به دست نمیآید.
[1] Professor emeritus of economics at the University of Wisconsin-Madison
[2] -https://smallcaps.com.au/australia-track-hundred-note-cashless-society
[3]- Hellerstein, Rebecca, and William A. Ryan. "Cash dollars abroad." (2011).