ورود فاضلاب به زریبار ادامه دارد/ نسخه پیچی جدید برای نجات تالاب

به گزارش خبرنگار مهر، مروری بر وضعیت موجود تالاب های ایران نشان می دهد که بسیاری از آن ها در اثر نبودن شاخص های مدیریتی، مدیریت ناکارامد، بهره برداری نامعقول، تغییر کاربری و تبدیل زمین های تالابی، سد سازی، شکار و صید غیر قانونی و صدور مجوزهای شکار بیش از حد تحمل، کم آبی و خشک سالی، اجرای طرح های عمرانی، وارد کردن گونه های گیاهی و جانوری غیر بومی، احداث و توسعه مزارع تکثیر و پرورش آبزیان، احداث بزرگ راه ها، اکتشافات نفت در تالاب های ساحلی و استفاده از آب تالاب ها، سبب کاهش، خشک شدن و از بین رفتن تالاب های ایران شده است.

کاهش آب ورودی به تالاب ها از منابع آب سطحی و زیر زمینی حوزه آبخیز و دشت های اطراف تالاب ها، اجرای طرح های توسعه ای و زیر بنایی، ورود انواع آلاینده های بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی گسیل شده از مزارع کشاورزی، شهرها و آبادی ها و صنایع و رسوبات ناشی از فرسایش خاک بالادست تالاب ها، شکار و صید غیر مجاز و بی رویه و برداشت علوفه و سایر محصولات تالابی بیش از حد توان تجدید پذیری تالاب، تغییر کاربری اراضی تالابی برای امور کشاورزی، راهیابی گونه های غیر بومی و مهاجم به تالاب ها و تغییر اقلیم و خشکسالی حاکم بر کشور را می توان از عمده ترین مشکلات نابودی تالاب ها عنوان کرد.

تالاب زریبار مریوان نگین غرب کشور

تالاب زریبار مریوان نیز یکی از تالاب های کشور است که طی چند سال گذشته دستخوش تغییرات زیست محیطی قرار گرفته و اگر به فکر ساماندهی مشکلات و احیای آن نباشیم، شاید تا چند دهه دیگر اثری از این تالاب زیبا نیز در کشور دیده نشود و به مانند بسیاری از تالاب های مرکزی ایران به یک دشت خشک تبدیل شود.

تالاب زریبار بزرگترین چشمه آب شیرین جهان با ارتفاع هزار و ۲۸۵ متری از سطح دریا و طول شش کیلومتر و عرض متوسط سه کیلومتر با مساحتی برابر با سه هزار و ۲۹۲ هکتار است که نزدیک به ۷۰۰ هکتار آن به نیزار تبدیل شده است.

اکوسیستم تالاب زریبار مریوان به عنوان یک واحد اکولوژیکی و یک اکوسیستم آبی در کردستان پدیده ای بسیار زیبا و نادر است که در یک دره طولی نسبتاً وسیع از دو طرف غرب و شرق با کوه های پوشیده از جنگل احاطه شده است.

تالاب زریبار مریوان با اینکه یکی از منحصر به فردترین تالاب های آب شیرین جهان به شمار می رود، ولی متاسفانه در طول زمان بی مهری های زیادی به خود دیده است و اختصاص نیافتن اعتبارات طرح نجات زریبار مریوان حیات آن را با مشکل جدی روبرو می کند.

متاسفانه در سنوات گذشته با برنامه های غیر کارشناسی سد خاکی در قسمت جنوبی تالاب احداث شده و با ورود رسوبات و شن های جاری و فضولات حیوانی و انسانی به دریاچه از طریق بند انحرافی قزلچه سو، ورود فاضلاب های انسانی و مواد زائد جامد ۱۰ روستای حاشیه تالاب مشکلات زیست محیطی را افزایش داد تا ستاد نجات بخشی و احیای تالاب زریبار مریوان تشکیل شود تا بتوان با هماهنگی دستگاه های متولی بخشی از مشکلات این تالاب را برطرف کرد.

فاضلاب هفت روستای حاشیه غربی تالاب ساماندهی شد

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان کردستان در آخرین جلسه ستاد نجات بخشی تالاب زریبار مریوان گفت: خوشبختانه تاکنون عملیات ساماندهی و انتقال فاضلاب هفت روستای حاشیه غربی تالاب به تصفیه خانه فاضلاب مریوان به اتمام رسیده و تنها ساماندهی فاضلاب سه روستای حاشیه شرقی دریاچه باقی مانده که کار شبکه انتقال فاضلاب این روستاها نیز با پیشرفت فیزیکی ۶۵ درصد در حال پیگیری است.

صالح مفاخری اظهارداشت: با برآوردهای صورت گرفته برای اتمام این کار و انتقال فاضلاب این سه روستا به تصفیه خانه فاضلاب مریوان نیاز به دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار است که با تخصیص به موقع آن تا پایان سال این کار به اتمام می رسد.

وی در ادامه افزود: تنها مشکلی که در این حوزه باقی مانده ساماندهی کانال آب سطحی و فاضلاب مشترکی است که از سوی شهر به سمت تالاب زریبار در هنگام بارندگی روانه می شود که جمع آوری و انتقال این کانال به سمت تصفیه خانه فاضلاب مریوان نیازمند یک میلیارد تومان اعتبار است.

مدیرعامل آبفار کردستان یادآور شد: در صورت تخصیص اعتبارات لازم، کار ساماندهی این کانال نیز که در حال حاضر ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد تا پایان سال جاری به اتمام می رسد تا دیگر شاهد ورود فاضلاب های شهری و روستایی به حوزه تالاب زریبار نباشیم.

حفر چاه های متعدد و بهره برداری بیش از اندازه از آب تالاب نیز طی سالیان گذشته یکی دیگر از مشکلات و معضلاتی بود که تالاب زریبار را با خطر نابودی روبه رو می کرد اما خوشبختانه در این حوزه نیز اقدامات مناسبی صورت گرفته که می توان امیدوار بود اگر حرف های مسئولان تنها شعار نبوده باشد، احیای این تالاب را به مرور شاهد باشیم.

ورود سالیانه ۱۰ میلیون مترمکعب آب به تالاب زریبار

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان در گفتگو با خبرنگار مهر در این زمینه بیان کرد: در رابطه با احیای تالاب زریبار یک برنامه جامع در سال ۹۴ به تصویب شورای برنامه ریزی استان رسید که طی آن دایکی که قبلا بر روی تالاب با هدف آبیاری بیش از هزار هکتار از اراضی پایاپ احداث شده بود و صدمات جبران ناپذیری به این تالاب وارد می کرد، تخریب شد.

خالد جعفری ادامه داد: در حال حاضر کار تامین آب مورد نیاز برای آبیاری پایاب بیش از هزار و ۶۰۰ هکتار از اراضی حاشیه تالاب زریبار از محل سید گاران تامین می شود که از سال ۹۵ که این کار آغاز شده تاکنون بیش از ۳۵ میلیارد تومان هزینه شده است.

وی گفت: انجام این کار باعث شده علاوه بر صرفه جویی مناسب در مصرف آب تالاب، چاه های حفر شده در اطراف تالاب نیز جمع آوری شده و همین امر باعث حفظ و پایداری منابع آبی اطراف تالاب شده است و در حال حاضر با فعالیت هایی که صورت گرفته است سالانه ۱۰ میلیون مترمکعب آب وارد تالاب زریبار مریوان می شود.

قبلا حجم زیادی از پرندگان هم به این تالاب کوچ می کردند ولی بنظر می رسد کوچ پرندگان هم نسبت به گذشته کاهش یافته و حتی رغبت پرندگان هم برای استفاده از این تالاب کم شده است و نیزارها نیز به عنوان یکی از ویژگی های اکوسیستم تالاب زریبار مامن و زیستگاه مناسبی برای پرندگان بشمار می رود که به دلایلی این نیزارها در چند سال اخیر با رشد بی رویه روبرو شده است.

نجات و احیای تالاب زریبار نیازمند اعتبارات خاص است

همچنین استاندار کردستان در خصوص آخرین وضعیت تالاب زریبار مریوان اظهارداشت: اعتبارات موجود حال و روز تالاب زریبار را تغییر نمی دهد و احیا و نجات این تالاب نیازمند ایده و اعتبارات خاص است.

بهمن مرادنیا اعتبارات و امکانات موجود در استان را برای نجات تالاب زریبار غیرکافی ارزیابی کرد و افزود: زریبار برای مردم استان کردستان از حیث زیست محیطی و گردشگری دارای اهمیت فراوان است.

وی وضعیت حال حاضر تالاب زریبار را ناخوشایند توصیف کرد و ادامه داد: با اقدامات و اعتبارات استانی برای نجات و احیای تالاب زریبار مریوان کاری نمی توان انجام داد و انتظار داریم رئیس سازمان محیط زیست به طرح نجات تالاب زریبار کمک های اعتباری و فنی لازم را داشته باشد.

استاندار کردستان خواستار تدوین برنامه های عملیاتی برای جلوگیری از دچار شدن تالاب زریبار به سرنوشت دیگر تالاب های کشور شد و یادآور شد: امید داریم در دو هفته آینده تیم کارشناسی مستقر در تالاب انزلی برای بررسی ابعاد و زوایای کار در تالاب زریبار به مریوان سفر کنند.

مرادنیا به اعتبار مورد نیاز برای احیای تالاب زریبار اشاره کرد و بیان کرد: برای احیای این تالاب دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز است که سعی می کنیم بخشی از آن را از محل اعتبارات استانی و بخشی را نیز از محل اعتبارات شهرستان تامین کنیم.

وی گفت: با توجه به اینکه تالاب زریبار برای مردم استان کردستان از چند بعد مناظر طبیعی، زیست محیطی و گردشگری بسیار مهم است، انتظار داریم با تخصیص اعتبارات خاص از محل اعتبارات ملی وضعیت این تالاب را بهبود بخشید.

بهشت گردشگری غرب ایران ظاهرا تا پیش از برگزاری این جلسه حال و روز خوشی نداشت و نفسش در آغوش تنگ نیزارها به شماره افتاده و پرندگان و آبزیانش را فراری داده بود، اما به نظر می رسد این روزها تنها مشکل باقیمانده برای نجات و احیای این تالاب وجود نیزارها است که طی چند سال گذشته رشد زیادی داشته اند و به نظر می رسد اگر کاری برای این نیزارها صورت نگیرد طی چند سال آینده این تالاب به نیزار تبدیل می شود و اثری از آب آن نمی ماند.

کارشناسان می گویند رشد نیزارها در سال های اخیر به دلیل ورود فاضلاب روستاهای اطراف به داخل تالاب بوده و اکنون بخش زیادی از تالاب را این نیزارها پوشانده اند که خوشبختانه مسئولان اعلام کردند که کار انتقال و ساماندهی کامل فاضلاب حاشیه تالاب تا پایان امسال به اتمام می رسد و از ورود فاضلاب به داخل تالاب جلوگیری می شود.

جلوگیری از ورود فاضلاب روستاهای اطراف زریوار به داخل تالاب که بر رشد نیزارها که بخش زیادی از فضای دریاچه را اشغال کرده اند، کمک کرده و چهره غیرآبی به این تالاب مهاجرپذیر پرندگان بخشیده بود، یکی از دغدغه فعالان محیط زیست است که خوشبختانه امروز شاهد شنیدن خبرهای خوش در این زمینه هستیم و اکنون باید برای جمع آوری این نیزارها نیز چاره ای اندیشیده شود.

تالاب زریبار مشکلی برای احیا ندارد

رئیس سازمان محیط زیست کشور نیز در جریان آخرین سفر خود به استان کردستان ضمن بازدید میدانی از تالاب زریبار، اظهارداشت: با توجه به اقداماتی که طی چند سال گذشته در خصوص احیای تالاب زریبار انجام گرفته مشکلی برای ادامه این روند وجود ندارد.

عیسی کلانتری افزود: احیای تالاب ها یکی از سخت ترین وظایف سازمان محیط زیست است، چرا که انجام این کار نیاز به آب دارد که خوشبختانه وضعیت آب تالاب زریبار مناسب است و احیای این تالاب امکان پذیر است.

وی ادامه داد: هم اکنون غیراز سە تالاب در کشور مابقی تالاب ها خشک شدە اند ولی خوشبختانه با توجه به مشاهدات عینی و وجود تکنولوژی های جدید برای نجات زریبار هنوز دیر نشده است.

معاون رئیس جمهور با بیان اینکه پرشدن تالاب زریبار به دلیل ورود مواد آلی بوده و دلیل طبیعی ندارد، یادآور شد: نیزارها پارازیت و مهمان های ناخوانده تالاب ها هستند و باید با بهره گیری از تکنولوژی های نوین و به روز دنیا از توسعه این نیزارها جلوگیری کرد.

کلانتری مجموعه برنامه های اجرا شده در استان برای جلوگیری از ورود مواد آلی نظیر پسماندها و فاضلاب ها به تالاب را ارزشمند و قابل تقدیر دانست و بیان کرد: هم اکنون گروهی از متخصصین در تالاب انزلی مشغول اجرای طرحی برای مبارزه با نیزارها هستند که این امر می تواند برای زریبار هم پاسخگو باشد.

وی با بیان اینکه انجام مطالعات ناقص و کارهای کارشناسی نشده مشکلات تالاب زریبار را به وجود آورده است، گفت: خسارت های این کار جبران ناپذیر است ولی با توجه به وضعیت کنونی تالاب زریبار نجات این تالاب هنوز دیر نشده است.

رئیس سازمان محیط زیست کشور در ادامە سخنان خود بە اعتبارات مورد نیاز برای نجات تالاب زریبار اشاره کرد و اظهارداشت: دولت اعتبارات مورد نیاز را تامین خواهد کرد اما گام نخست باید تدوین برنامه درست باشد.

کلانتری افزود: مهمترین بخش کار عملیات بیرونی نظیر جلوگیری از ورود پسماند به تالاب است که خوشبختانه بخش اعظم آن اجرا شده است و عوامل درونی برای نجات تالاب زریبار نیز با بهره مندی از تکنولوژی جدید قابل اجرا است.

وی ادامه داد: با توجه به پیش بینی به عمل آمده و تخصیص اعتبارات لازم برای احیای تالاب زریبار مریوان انتظار داریم تا پیش از پایان کار دولت دوازدهم این کار به اتمام برسد.

رئیس سازمان محیط زیست کشور با بیان اینکه هم اکنون تالاب زریبار از مواد آلی انباشته شده است، یادآور شد: پرشدن تالاب زریبار به علت ورود مواد آلی بوده و این مواد شرایط بی هوازی در پایین آب را به وجود آورده است و در نتیجه عمق آب کم و نیزارها شروع به رشد و تکثیر کرده و تالاب تصرف می شود.

کلانتری اقدامات انجام شده در راستای جلوگیری از پسماندها و ورود فاضلاب ها به تالاب را قابل تقدیر دانست و بیان کرد: اگر نتیجه کارهای گروه متخصصی که در تالاب انزلی مشغول به فعالیت هستند، مثبت باشد، نیزارهای تالاب زریبار نیز ظرف یک سال تخلیه می شود و منابع مالی آن را نیز تامین می کنیم.

وی خطاب به مسئولان حاضر در جلسه گفت: امیدوارم حداکثر تا پایان کار این دولت، تالاب زریبار به حالت قبلی خود بازگردد و نگران تامین منابع مالی نیز نباشید و بنده مطمئنم تالاب زریبار به سرعت می تواند احیا شود.

کارشناسان گردشگری معتقدند که وجود چنین تالاب هایی در هر منطقه ای می تواند موجب خیر و برکات فراوانی شود و با برنامه ریزی دقیق و اصولی و اجرای طرح های متناسب با وضعیت تالاب شغل های فراوانی ایجاد کرد.

صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب می آید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می دانند، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، یعنی در آنجا که شکل های دیگر اقتصاد، مثل تولید یا استخراج از نظر اقتصادی به صرفه نیست یا نقش چندان مهمی در صحنه تجارت و بازرگانی ندارند، به توسعه صنعت گردشگری توجه زیادی می شود.

تالاب زریبار مریوان نیز علیرغم برخورداری از جاذبه های طبیعی فراوان، با مشکلات و موانع گوناگونی مواجه بوده که مانع از جذب و گسترش گردشگر به آن شده است و این تالاب در اغلب زمینه ها فاقد امکانات و تسهیلات لازم برای جلب رضایت گردشگران است.

امیدواریم با خبرهای امیدوار کننده ای که مسئولان در خلال جلسه ستاد نجات بخشی تالاب زریبار مریوان ارائه دادند، سال های بعد شاهد برگزاری ستاد توسعه گردشگری در این منطقه باشیم و دیگر از مشکلاتی که چند سال است این تالاب با آن دست و پنجه نرم می کنند خبری نباشد.