داستان تقابل دو نگاه در صنعت خودروسازی کشور

سیاوش مهرآیین، در سرزمین خودروسازی ایران همواره می‌توان از تقابل دو نگاه سخن گفت؛ دو نگاهی که همواره کوشیده‌اند تا دومین صنعت بزرگ ایران را فتح نمایند. نگاه نخست: بومی سازی صنعت خودرو و نگاه دوم: طرفداری از واردات خودرو.

کسانی که با صنعت خودرو آشنا هستند واقفند که وجود این صنعت تاثیرات بسیاری بر اقتصاد و اشتغال صنعتی کشور دارد: این صنعت به تنهایی ۲.۵ تا ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می‌دهد. در ایران فعالیت ۶۰ صنعت دیگر وابسته به خودروسازی است و تغییرات آن زنجیره وار به صنایع دیگر و کل اقتصاد منتقل می‌شود. از این رو تاثیر مستقیم و غیرمستقیم آن بر اقتصاد کشور غیرقابل انکار است. از آنجا که بخش صنعت در رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی اثرگذار است، این بخش به عنوان یکی از پیشران‌های اقتصاد کشور خوانده می‌شود که جبران کننده کمبود رشد سایر بخش‌ها است.

طرفداران بومی سازی صنعت خودرو، معتقدند با حمایت همه جانبه از ایده «ساخت داخل» به اتکاء منابع داخلی می‌توانند منبع رشد و توسعه صنعتی کشور باشند. این ایده در پیش از انقلاب توسط برادران خیامی و پس از انقلاب توسط عده‌ای زیادی از جمله، بهرام شریعت، سیف‌الله ابراهیمی، محسن رادنیا، راهبری می‌شد، اکنون نیز هواداران بسیاری دارد که از ان جمله می‌توان به محسن جهرودی مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا اشاره کرد.

این نگاه در سوی دیگری از میدان صنعت خودرو، مخالفان پر و پا قرصی هم دارد کسانی که فقط به سود‌های گزاف و لحظه‌ای می‌اندیشند و معتقدند هر گونه سرمایه‌گذاری اقتصادی و اجتماعی بر روی صنعت خودروسازی عملی محکوم به فناست! طرفداران این نگاه که بعضاً با مصادره رای و نظر تعدادی از مردم ادله خود را ارائه می‌دهند معتقدند، خاک ایران بستر مناسبی برای رویش درخت خودروسازی نیست و باید تمام نیاز‌های خود را از طریق واردات بر طرف نماییم.

البته نباید از این نکته هم غافل بود که با توجه به منابع مالی گسترده این گروه محدود، آن‌ها هزینه‌های بسیاری برای ابلاغ رای و نظر خود انجام می‌دهند و سعی دارند با استفاده از همین منابع لابی‌های دیگری هم در نهاد‌های تصمیم‌گیر انجام دهند.

البته از مطالب فوق نباید این گونه هم تلقی کرد که موضوع واردات خودرو برای صنعت خودروسازی کشور کاملاً بی فایده است، به اعتقاد کارشناسان، یکی از آثار واقعی واردات در فضای اقتصادی به‌خصوص صنعت خودرو، ایجاد شرایط رقابت است. به عبارت دیگر اگر واردات خودرو به‌صورت منصفانه در کنار تولید داخلی وجود داشته باشد، موجب می‌شود خودروسازان داخلی خود را به سطح بهره‌وری و کارآیی تولید و کیفیت محصول در فضایی رقابتی برسانند.

البته این موضوع را باید در نظر گرفت که به دلایلی از جمله تعرفه و همچنین نرخ ارز، خودرو‌های وارداتی عملا از ناحیه قیمت، قابل رقابت با محصولات داخلی نبوده و از همین رو ممکن است گفته شود «پروژه واردات و تولید توامان خودرو» در ایران چندان جواب نمی‌دهد. به باور کارشناسان، ورود خودرو‌های با کیفیت و به‌روز و مجهز به تکنولوژی برتر می‌تواند به‌عنوان الگویی در صنعت خودرو کشور به کار گرفته شود. به‌عبارت بهتر، واردات - البته مدیریت شده و منطقی- خودرو (با توجه به شرایط اقتصادی کشور و همچنین وضع صنعت خودرو) می‌تواند زمینه ساز استفاده و ارتقای تکنولوژی بالاتر در خودروسازی ایران شود و به نوعی نقشه راهنمایی مناسب برای ارتقای کیفیت تولیدات داخلی باشد.

یکی از راهکار‌های مناسب برای حل چالش بومی سازی یا واردات در صنعت خودرو؛ مشارکت‌های خارجی و ثبات قوانین در راستای توسعه است. به‌عبارت بهتر، می‌توان با حمایت از خودروسازانی که اقدام به تولید مشترک در راستای جذب تکنولوژی و هدایت منابع خارجی به سمت بخش‌های تولیدی مزیت دار و صادرات‌گرا اقدام می‌کنند، از آن‌ها برای رقابت پذیر شدن حمایت کرد. البته این را نیز باید در نظر گرفت که مدیریت واردات در راستای حمایت از تولید داخل، نیازمند رفع مشکلات ساختاری تولید، توجه به نظام تامین مالی و حل مشکلات بانکی و مالیاتی خودروسازان، خصوصی‌سازی به معنای واقعی، کمک به بهبود سطح تکنولوژی و اتخاذ سیاست‌های ارزی مناسب است.