هدف اصلی ساخت و ایجاد شبکههای اجتماعی ارتباط بیشتر و نزدیکتر انسانها با یکدیگر بوده است ولی این شبکهها نیز به مانند دیگر پدیدهها در صورتی که مورد افراط قرار بگیرند نتایج جالبی را با خود به همراه نخواهند داشت. به تازگی تحقیقاتی توسط محققین دانشگاه پنسیلوانیا صورت گرفته که در روشی علمی اثبات میکند که باید از شبکههای اجتماعی کمتر استفاده کنیم.
شبکههای اجتماعی محلی برای نشان دادن وضعیت حال حاضر افراد، برندها، شرکتها و ... است. همین ویژگی که شما بخواهید در آن نشان دهید که در حال حاضر چه وضعیتی دارید معرف آن است که حس و حال شما چطور است. اما شما چه تعداد از دوستان خود را سراغ دارید که زمانی که حالشان خوب نیست بیایند و برای مثال از چهره عبوس، ناراحت، نگران و یا در هم و برهم خود عکسی را به اشتراک بگذارند؟
طبیعی است که هیچکسی چنین کاری نمیکند. همهی ما دوست داریم در این شبکهها از لحظات خوب خود تصاویری را منتشر کنیم. در واقع میخواهیم خود را بسیار خوب جلوه دهیم و بگوییم که ما همیشه در وضعیت ایدهآلی هستیم، وضعیتی که از هر لحاظ، از جمله شرایط روحی گرفته با مسافرت رفتن با دوستان، اوضاع مالی، موفقیتهای متعدد و ... است و هیچگاه دچار ضعف و ناراحتی نیستیم.
مشکل اصلی بعد روانشناختی شبکههای اجتماعی هم دقیقاً همین است. تصور کنید شما حال روحی و روانی چندان مساعدی ندارید و برای عوض شدن اوضاع و احوال خود نرمافزار اینستاگرام گوشی خود را باز کرده و سعی میکنید چرخی در صفحات دوستان خود بزنید. در این حالت چه میبینید؟ بیشتر صفحات مملو از عکسهای با لبخندهای بزرگ، تفریح و گردش، خبرهای خوش و به صورت کلی همه اتفاقات مثبت است. اما آیا این اتفاقات مثبت روی شما هم اثر مثبتی میگذارند؟ برخلاف تصور عامه باید بگوییم که پاسخ منفی است. تحقیقات جدید نشان داده که در این حالت حس حسادت و ناراحتی بر شما اثر بیشتری از احساس خوشحالی برای دوستانتان خواهد داشت.
برای اولین بار محققین دانشگاه پنسیلوانیا امریکا در تحقیقی علمی روی 143 دانشجوی همین دانشگاه از آنها خواستهاند تا در دو گروه نحوه استفاده متفاوتی از شبکه های اجتماعی اینستاگرام، فیسبوک و اسنپچت داشته باشند. در این تحقیق از گروه اول خواسته شده تا در طول روز بدون محدودیت از این شبکهها استفاده کنند و در گروه دوم دانشجویان تنها 10 دقیقه اجازه استفاده از این شبکهها را داشتهاند.
پس از سه هفته از انجام تستها از دانشجویان خواسته شده که وضعیت روحی خود را شرح دهند. در این حالت گروه اول که بدون محدودیت اجازه استفاده از سه شبکه مذکور را داشتند با افزایش احساس تنهایی، افسردگی همراه بوده است. در مقابل دانشجویانی که در گروه دوم بودهاند اعلام کردهاند اگر چه در اوایل پروژه احساس خوبی نداشتند ولی پس از مدتی که از رویه جدید گذشت احساس تنهایی و افسردگی آنها کمتر شده و در عین حال نسبت به خود، اطرافیان و زندگیشان دید مثبتتر و احساس بهتری دارند.
در پایان این پروژه و براساس بررسیهای انجام شده در مصاحبه با افراد حاضر در تست اعلام شده، افرادی که به تدریج استفاده بیشتری از این شبکهها دارند همواره به این موضوع فکر میکنند که باید دیده شوند و از کنار گذاشته شدن و همچنین مقایسه زندگی خود با آنچه دیگران در شبکههای اجتماعی به اشتراک میگذارند، میترسند.
اگرچه باید به این موضوع هم اشاره کرد که استفاده از شبکههای اجتماعی اثرات مثبت بسیاری دارد ولی اینکه دیدارهای بصری و حضوری را به چتهای گاه و بیگاه متنی تبدیل کند نیز عاملی خواهد بود که به القای هر چه بیشتر حس تنهایی کاربران خواهد انجامید. در واقع در این شبکه اگرچه ممکن است کاربر تا صدها دوست و یا دنبالکننده داشته باشد ولی شاید تعداد افرادی که علاقمند به صحبت به آنها است در بیشتر مواجه به تعداد انگشتان دست هم نمیرسد.
شبکههای اجتماعی یک ویژگی دیگر هم دارند و آن دروغها و بزرگنماییهایی است که بیشتر افراد در توصیف وضعیت شخصی خود بیان میکنند. اما حتی با علم به اینکه ممکن است بسیاری از پستها، استوریها و مواردی که از سوی دوستان ما در این شبکهها به اشتراک گذاشته میشود تنها رنگ حقیقت و دائمی ندارد، باز هم ممکن است آن پستها روی تصور و تفکر ما حتی به صورت ناخودآگاه تأثیر بگذارد. حتی ممکن است شما با دیدن تصویری از دو دوست صمیمیتان که بدون اطلاع به شما به گردشی در دل طبیعت رفتهاند نیز حس چندان خوبی پیدا نکنید و دائما از خود بپرسید که چرا من به همراه آنها به این گردش جذاب و خاطرهانگیز نرفتم.
به هر حال و همانطور که در تحقیقات گروه فوق اعلام شده استفاده هر چه کمتر از این شبکهها و دیدارهای حضوری با افرادی حاضر در زندگی ما میتواند اثرات مثبت بسیار بیشتر از استفاده از شبکههای مجازی داشته باشد. پس شاید همین حالا بهترین زمان باشد تا تصمیم واقعی خود برای کمتر کردن استفاده از این شبکهها را اتخاذ نموده و شرایط را برای زندگی بیشتر در دنیای واقعی رقم بزنیم؛ چرا که ما در این دنیا زندگی میکنیم و هیچگاه نباید این حقیقت را فراموش کنیم که ما خالقان و آفرینندگان شبکههای مجازی هستیم و آنها را برای این خلق کردهایم که زندگیمان را زیباتر کنند و نباید بنده آنها شویم و اجازه دهیم که احساس خوب را از ما بگیرند.