آیا رئیس‌جمهور تابعیت دوگانه دارد؟

از شایعه تا واقعیت: یکی از سوژه‌های مطرح شده در سامانه فارس من، بحث پیگیری پرونده مقام ارشد دوتابعیتی بود. سوژه‌ای که چندین هفته سروصدای زیادی در فضای مجازی به پاکرد.

* اپیزود اول؛ طرح ادعا

یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی عنوان کرد: «یکی از مقامات «بسیار مهم و تراز بالا» در دوران تحصیل در اسکاتلند تابعیت بریتانیا را کسب کرده و هنوز این تابعیت را دارد.»

* اپیزود دوم؛ گمانه‌زنی‌ها

هرچند این نماینده مجلس هیچ گاه اسم و یا عنوان فردی را که مدعی بود تابعیت دوگانه دارد را فاش نکرد، اما اشاره‌های این سخن حکایت از آن داشت که شخص مذکور کسی نیست جز حسن روحانی. احسان بداغی خبرنگار روزنامه ایران هم نوشت که غیر از روحانی هیچ مقام سطح بالایی در اسکاتلند درس نخوانده است.

* اپیزود سوم؛ تکذیب‌های بی‌سند دولتی‌ها

محمود واعظی، رئیس دفتر روحانی در واکنش به ادعای عضو کمیته تحقیق و تفحص از مدیران دوتابعیتی گفت: «این اظهارات کذب محض است و مردم بدانند که دروغ از این بزرگتر نمی‌شود. او اگر شهامت داشت به جای آنکه این طور صحبت کند، اسم می‌آورد تا ما بتوانیم شکایت کنیم.»

حسام الدین آشنا، مشاور رئیس جمهور نیز خطاب به دو منتقد دولت در توئیتر خود نوشت: «ای دو مستاجر مامور در خانه ملت! از کجا به شما دستور رسیده به کسی که عضو مجلس خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام است، بیست سال نماینده همان مجلس بوده ۱۶ سال دبیر شورای عالی امنیت ملی بوده است و دو بار شورای نگهبان صلاحیت او را احراز کرده، دو بار ملت ایران او را به ریاست جمهوری برگزیده است و دو بار مورد تنفیذ مقام معظم رهبری قرار گرفته چنین ناجوانمردانه تهمت بزنید و او را دارای تابعیتی غیر از وطن عزیزتر از جانش معرفی کنید؟ شرم هم خوب چیزی است.»

*اپیزود چهارم؛ آیا روحانی امکان گرفتن تابعیت دارد؟

برای پاسخ به این سوال که آیا روحانی امکان گرفتن تابعیت دارد؟ بد نیست راه‌های گرفتن اقامت دائم در بریتانیا (که اسکاتلند هم جزو آن محسوب می‌شود) را بررسی کنیم تا ببینیم آیا روحانی می‌توانسته تابعیت بریتانیا بگیرد؟

حسن روحانی مدرک فوق لیسانس (M.Phil) خود را در سال ۱۹۹۵ میلادی (۷۴-۱۳۷۳ هجری شمسی) در رشته حقوق عمومی از دانشگاه کلدونیان گلاسکو (عنوان پایان‌نامه: The Islamic Legislative Power) اخذ کرده و مدرک دکتری (Ph.D) خود را در سال ۱۹۹۹ میلادی (۷۸-۱۳۷۷ هجری شمسی) در رشته حقوق اساسی از دانشگاه کلدونیان گلاسکو (عنوان پایان‌نامه: The Flexibility of Shariah; Islamic Law) دریافت کرد.

اما فردی اگر بخواهد تابعیت انگلستان را داشته باشد باید:

۱- پنج سال تمام قبل از ارائه فرم تقاضا در بریتانیا زندگی کرده باشد. (فرد متقاضی نمی‌تواند بیش از ۴۵۰ روز طی این پنج سال، یا ۹۰ روز طی یک سال آخر، از بریتانیا خارج شده باشد.)

۲- مدرک قبولی در آزمون زبان و آزمون زندگی در بریتانیا

۳- مدرکی دال بر تصمیم بر زندگی در بریتانیا

۴- داشتن شخصیت خوب.

نکته اینجاست که شرایط دریافت شهروندی پس از سال ۲۰۱۴ بسیار سخت‌تر شده است و با توجه به بند ۴ و تعریف مسئولان انگلستان از شخصیت خوب، عملا رئیس‌جمهور و نائب رئیس مجلس کشوری مانند ایران در نزد کشور‌هایی مانند انگلستان نمی‌تواند یک شخصیت خوب تلقی شود و لذا قاعدتا تابعیتی به آن‌ها داده نخواهد شد و حتی در صورت دارا بودن تابعیت نیز این تابعیت باطل خواهد شد.

- ازدواج با یک همسر بریتانیایی و ۳ سال زندگی در این کشور، یکی دیگر از راه‌های گرفتن اقامت دائم در بریتانیا است. همچنین به همسر افرادی که اقامت بریتانیا بگیرند نیز حقوق شهروندی تعلق می‌گیرد، ولی نکته این است که اگر فردی که مجوز اقامت دائم را کسب می‌کند، بیش از دو سال خارج از بریتانیا زندگی کند، مجوزش لغو می‌شود و در مورد روحانی، مشخصا او هیچ‌گاه چنین اقامت طولانی‌مدتی در انگلیس نداشته است. ضمن آن که روحانی فرد شناخته شده‌ای بوده و قوانین بریتانیا نیز ازدواج دوم را قانونی نمی‌داند، پس عملا این شیوه نیز نمی‌توانسته زمینه‌ساز دریافت اقامت دائم وی شود.

- سرمایه‌گذاری، راه دیگری برای اخذ شهروندی است. به این معنا که هرکس با ۲میلیون پوند سرمایه‌گذاری (این رقم احتمالا بیست سال پیش که روحانی به آنجا سفر داشته کمتر بوده است) می‌تواند ویزای سرمایه‌گذاری دریافت کند و وارد خاک بریتانیا شود. البته سرمایه‌گذاری نیز به تنهایی برای دریافت شهروندی کافی نیست، سرمایه گذار نیز باید ۷۵ درصد ایام سال را در بریتانیا زندگی کند تا بتواند ویزای سرمایه گذاری را به شهروندی تبدیل کند. با توجه به عدم اقامت روحانی در بریتانیا و همچنین مبلغ مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری این مورد هم دور از ذهن به نظر می‌رسد.

- خدمت به دولت بریتانیا هم یکی دیگر از راه‌های گرفتن تابعیت است که بیشتر مختص به نظامیان است و یا کسانی که در خارج از بریتانیا یک خدمت شایسته‌ای برای آنان انجام داده و یا یک پست مسئولانه در خارج از کشور داشته باشد. این شیوه هم با توجه به روابط نه‌چندان مطلوب ایران و انگلستان در زمان مسئولیت روحانی قابل قبول نیست.

یکی دیگر از نکات مهم که احتمال داشتن تابعیت روحانی را کمرنگ می‌کند> این است که گرفتن تابعیت برای شخصیتی مانند روحانی نیاز به تایید مسئولان بلندپایه انگلیسی (نخست وزیر وقت انگلستان شخصیت ضدایرانی مانند تونی بلر بوده است) وابسته بوده و با توجه به سابقه روحانی به نظر هرگز این افراد زیر بار چنین موضوعی نمی‌رفتند. همچنین با توجه به دسترسی آزاد اطلاعات در انگلیس این که هیچ روزنامه‌ای در آن سال‌ها به آن نپرداخته عجیب است.

* اپیزود پنجم: اظهارات رسمی مسئولان

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به گزارش وزارت اطلاعات درباره دوتابعیتی‌ها در بدنه دولت گفته بود: «هدف تحقیق و تفحص از دوتابعیتی‌ها، شناسایی خلاء‌های قانونی بود که مکشوف شد و مشخص شد چه تعداد قانون در این ارتباط باید اصلاح شود. درباره بخشی از این گزارش که مربوط به افراد و مصادیق است، وزارت اطلاعات نامه‌ای نوشته و در این نامه مطرح شده در بین افرادی که در حکومت هستند، موردی وجود ندارد. ولی در بخش خصوصی وجود دارند.»

علیرضا رحیمی نماینده مجلس شورای اسلامی هم در مطلبی جداگانه با اشاره به نامه اطلاعات سپاه، دو تابعیتی بودن رئیس جمهور را رسما تکذیب کرد.

اپیزود ششم؛ نتیجه‌گیری

هرچند که عبور از فیلتر نهاد‌های امنیتی که دوبار صلاحیت حسن روحانی را برای ریاست جمهوری تایید کرد ه‌اند، نشان از بی‌اساس بودن این شایعه است، اما عدم شفاف‌سازی دقیق توسط نزدیکان رئیس‌جمهور موضوعی است که باعث می‌شود شایعاتی از این دست، در اذهان عمومی رسوخ و رسوب کند.