روش ویژه «عبدالعزیز حصان» در حفظ قرآن/ قاری نابینایی که از تواناترین اصوات در زمینه تنغیم برخوردار بود

به گزارش ایکنا؛ عبدالعزیز حصان، قاری و حافظ نابینای مصری که حاج عبدالغنی را همواره به عنوان مصحف همراه خود می‌دانست، قطعات قرآن را حفظ کرده و برای او می‌خواند و تکرار می‌کرد و حاج عبدالغنی نیز به دقت به آن گوش می‌کرد. حصان در دوران کودکی قطعاتی از قرآن کریم را که حفظ می‌کرد، به روش قرائت می‌خواند و به این واسطه حفظ خود را تثبیت می‌کرد؛ لذا حصان یکی از افرادی بود که در زمینه حفظ روش ویژه‌ای داشت.
وی علاوه بر حفظ قرآن، به یادگیری قرائات هفت‌گانه در همان دوران نوجوانی پرداخت و پس از آن حفظ شاطبیه را آغاز کرد و با اینکه نابینا بود، تمام وقت خود را صرف یادگیری قرآن و علوم وابسته به قرائت قرآن کرده بود. او در 10 سالگی به سطح بالایی از دانش نائل شده بود که گویی عالمی از عالمان احکام قرائت بود.
شکری القاضی در چندین مورد از صوت حصان تعریف و صدای او را صوتی با استعداد معرفی می‌کند. وی صوت حصان را صوتی خلاق می‌داند؛ چراکه به واسطه این صدا، خلاقیت تنغیمی خود را که سرشار از توجه به معنا است، به تصویر می‌کشد. وی همچنین، صوت حصان را صوتی مبدع خوانده و در مجموع صدای حصان را واجد ویژگی‌های آمیخته از زیبایی و خشوع می‌داند.
ناگفته نماند احمد حمام که وی از افرادی است که در زمینه مباحث مربوط به علوم قرائت قاریان مطالب زیادی را نوشته است، در رابطه با صدای حصان می‌نویسد که صدای شیخ حصان علاوه بر اینکه یکی از زیباترین، شیرین‌ترین، صاف‌ترین و تواناترین اصوات در زمینه تنغیم به شمار می‌رود، به اعتبار حزن ذاتی و منحصر به‌فرد خود، صدایی نادر در میان اصوات قاریان عصر طلایی تلاوت قرآن قلمداد می‌شود.
صالح اطهری‌فرد، قاری بین‌المللی قرآن کریم در رابطه با ویژگی‌های تلاوت آیات 11 تا 16 سوره مبارکه بروج مرحوم عبدالعزیز حصان، اظهار کرد: یکی از نکاتی که باید در رابطه با این تلاوت مرحوم حصان بدان اشاره کرد، انتخاب زیبای وی از قرائات با توجه به معانی آیات است. وی در تلاوت این آیات چندین بار به ابتدای تلاوت منتقل می‌شود و آیاتی مانند آیه «إِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ» یعنی آیه 12 سوره مبارکه بروج را چندین بار تلاوت می‌کند.
وی افزود: نکته‌ای که اینجا حائز اهمیت است، این است که گذشته از اینکه مرحوم حصان در این قطعه از تلاوت محوریت را برای مقام حجاز کار قائل است و از این مقام به نغمات دیگر مانند حجاز، سه‌گاه، بیات و نهاوند منتقل می‌شود و نیز مجددا منتقل به حجاز کار شده و بعضا فواصل مقام کرد را نیز اجرا می‌کند، اما به هر حال مهم اینجاست که در آیاتی مانند «إِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ» که چندین بار نیز تلاوت می‌شود، برای نشان دادن شدت انتقام و مجازات خداوند متعال، سعی می‌کند تا آیات را در فضای مقام حجاز کار که فضایی است که حالت ترس و رهبانیت را در شنونده ایجاد می‌کند، اجرا کند که در این‌گونه آیاتی که مربوط به عذاب الهی است، از کم‌ترین انتقالات صوتی استفاده کرده که بسیار حائز اهمیت است.
قاری بین‌المللی قرآن کریم ادامه داد: حصان در این تلاوت بلافاصله بعد از تلاوت «إِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِیدٌ» و سپس، «إِنَّهُ هُوَ یُبْدِئُ وَیُعِیدُ» که مربوط به قرائات ابوعمرو و روایت سوسی است، وقتی به آیه «وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ » می‌رسد، فضای تلاوت کاملا تغییر کرده و فضایی کاملا حسی و عاطفی ایجاد می‌شود و سعی می‌کند از این فضا استفاده بهینه را در بحث ودود و غفور بودن خداود متعال داشته باشد که فوق‌العاده زیبا بوده و کاملا مشخص است که از روی تعمد است و این امر در فضاهای مختلف تلاوت ایشان مشخص است.
اطهری‌فرد تصریح کرد: از نکات دیگری که در تلاوت این آیات مهم است، بحث جمله‌بندی‌ها و تقسیم‌بندی‌های جملات در یک نفس است. برای مثال در «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی»، حصان تا کلمه «جنات» را می‌خواند که اینجا کاملا مشاهده می‌کنیم که این تقسیم‌بندی جملات به زیبایی انجام می‌شود و با این جمله‌بندی که دارد، توجه ویژه به حالت انحصاری بودن بهشت‌ها برای اهل ایمان در انتقال مفهوم آیه مشخص است.
وی بیان کرد: از نکات مهم دیگر در این تلاوت، وصل آیه 14 به 15 در سوره مبارکه بروج است که اشاره به مقام نوا اثر دارد، یعنی حصان در این بیان، یک پرده دقیقا از نت شاهد مقام حجاز که در آن تلاوت می‌کرد، صدا را پایین‌تر می‌آورد و فضای خاصی که از این لحن ایجاد شده و خیلی نیز زببا است، به خاطر همین اشاره به درجات مقام نوا اثر است.
قاری بین‌المللی قرآن کریم گفت: همچنین، در هنگام اجرای تلاوت حصان در «وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ»، ملودی‌سازی بسیار زیبایی در کلمه «ودود» دارد که این امر از نبوغ وی سرچشمه می‌گیرد که آن را نیز در مقام کرد و به زیبایی فراوانی تلاوت می‌کند. البته در تلاوت «ذُو الْعَرْشِ الْمَجِیدُ» که روی درجه مقام راست است، وقف می‌کند و سپس، «فَعَّالٌ لِمَا یُرِیدُ» را به تنهایی در سه درجه مقام بیات تلاوت می‌کند که در این لحن اقتدار و فعال بودن و قهاریت و مقتدر بودن خداوند متعال را در مورد هر آنچه که می‌خواهد، نشان می‌دهد.
اطهری‌فرد در پایان سخنان خود اظهار کرد: مرحوم حصان قطعه آخر تلاوت خود را نیز در مقام کرد اجرا کرده و از «فَعَّالٌ لِمَا یُرِیدُ»، سیر نزول مقام شوری که ترکیبی از جنس بالا در حجاز و فرود در مقام بیات است را به زیبایی و به صورت نزولی اجرا می‌کند.

یادآور می‌شود، این تحلیل در برنامه «اکسیر» از شبکه رادیویی قرآن پخش شد. اکسیر پنجشنبه‌های هر هفته با مجری‌‌کارشناسی «احمد فراهانی»، مدیر گروه آموزش رادیو قرآن و با هدف بیان نکات آموزشی تلاوت‌های شاخص قاریان مصری به‌ روی آنتن می‌رود و در هر برنامه دو تلاوت الگو از قاریان صاحب‌سبک و تأثیرگذار پخش می‌شود. پس از هر تلاوت نیز دو کارشناس در زمینه مباحثی همچون آموزش، تحلیل و بررسی تکنیک‌ها و فنون تلاوت، نکاتی را مطرح می‌کنند.
انتهای پیام