توحید و اخلاقیات؛ محور وحدت ادیان ابراهیمی

حجت‌الاسلام سیدمحمدعلی ایازی، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، درباره وجوه مشترک ادیان توحیدی اظهار کرد: ادیان یهود، مسیحیت و اسلام در سلسله ادیان ابراهیمی قرار می‌گیرند و هر کدام از آنها صاحب کتاب و الهیات شخص‌وار دارند و فرد مشخصی به عنوان پیامبر و فرستاده خدا از سوی آمده است، برخلاف آیین‌هایی مانند بودیسم، کنفوسیانیسم و هندوئیسم که الهیات شخص‌وار ندارند.
وی ادامه داد: اشتراکات فراوانی میان این سه دین ابراهیمی وجود دارد؛ مثلاً اسلام و مسیحیت در بسیاری از آموزه‌های دینی و اخلاقی با هم اشتراک دارند. قرآن کریم درباره حضرت عیسی(ع) مطالب زیادی را در توصیف جایگاه و مقام و عظمت این فرستاده خدا بیان کرده، بیش از 30 بار از ایشان نام برده و با احترام و ادب در مورد آن حضرت صحبت کرده است.

آیاتی که درباره عیسی مسیح صحبت می‌کند
این پژوهشگر قرآن افزود: سوره آل‌عمران به نوعی به نام حضرت عیسی(ع) و مادر ایشان یعنی آل‌عمران بوده و در سوره مریم نیز سرگذشت حضرت عیسی(ع) و حضرت مریم(ع) بیان شده است. پس از شخصیت پیامبر اسلام که با ادبیات خاص ضمیری مخاطب «تو» بیان شده و حضرت موسی، که آن هم داستان دیگری دارد، مهم‌ترین شخصیت نامور دینی بدون تردید شخصیت مسیح است. در قرآن 23 بار نام عیسی و با ترکیب و بدون ترکیب، مسیح 9 بار، 31 بار نام مادر او مریم و 12 بار از انجیل او با عظمت و تصدیق یاد شده و همگی به عنوان پیامبری که مؤید به روح قدس، موجه و مقرب بوده: «وَجیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبینَ»، یاد شده است. علاوه بر این، قرآن کریم در بیش از 137 آیه‌ای که درباره مسیحیت صحبت می‌کند، اهداف تربیتی جالبی را مطرح می‌سازد؛ که مبنای گفت‌‎وگو و سخن با دیگران است. مثلاً آیه 125 سوره نحل می‌فرماید:«ادْعُ إِلی‏ سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی‏ هِیَ أَحْسَنُ...؛ با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت نما و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن...»، یا در آیه 68 سوره آل‌عمران آمده است: «قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلی‏ کَلِمَةٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ...؛ بگو اى صاحبان کتاب آسمانى، بیایید در عمل به سخنى که میان ما و شما یکسان است گرد آییم».
ایازی افزود: همچنین قرآن کریم برای حضرت عیسی(ع) اوصاف و عناوینی را ثابت می‌کند، که هویت خاص شخصیت ایشان را در میان پیامبران نشان می‌دهد، مانند: پسر مریم(آل عمران (3): 45 و مریم (19) :34)، ‌بنده‌ی خدا، (مریم (19):30 و نساء (4) 172) پیامبر خدا(مائده (5) :75 و آل‌عمران (3) :49)، کلمُة‌الله (نساء (4) : 171)، روح‌الله (نساء (4) :171) و مخلوق خدا (آل عمران (3) :47 و59)، و در مقابل اوصاف و القابی را از آن حضرت نفی و سلب می‌کند، که باز در مقایسه با پیامبران دیگر جالب توجه و به دلیل ویژگی حیات و ممات او قابل توجه است. همچنین آیه 68 سوره مائده نیز با به رسمیت شناختن شریعت آنان می‌فرماید:«قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ لَسْتُمْ عَلی‏ شَیْ‏ءٍ حَتَّی تُقیمُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجیلَ...؛ بگو اى اهل کتاب، شما بر جایگاهى استوار قرار ندارید تا بتوانید تورات و انجیل و سایر کتاب‌هاى آسمانى و احکامى را که از جانب پروردگارتان به سوى شما فرو فرستاده شده است، برپا دارید». منظور قرآن از اهل کتاب، پیروان دین مسیحیت است. نکته قابل توجه این آیه مسئله نجات و کسب سعادت است که با این تعبیر آنان را به پایبندی به آن دو کتابی می‌کند که از آن زمان تا امروز موجود می‌باشد و تغییر پیدا نکرده است. از سوی دیگر باید این نکته را توجه کرد تمدن اسلامی که با نزول قرآن آغاز شد و در نهضت ترجمه اوج گرفت در تعامل با فرهنگ‌ها و ملل دیگر از آن جمله مسیحیت بود.

رابطه میان اسلام و مسیحیت
وی با اشاره به رابطه میان اسلام و مسیحیت در طول تاریخ گفت: در دوران آغاز اسلام و در شهر مدینه بیشترین اصطکاک مسلمانان با یهودیان بود و با مسیحیان مشکل چندانی نداشتند، آن هم در شرایطی که قرآن مباحث کلامی و جدال برانگیزی را در حوزه عقاید، مانند شیوه تولد حضرت عیسی(ع) و مسئله به صلیب کشیدن ایشان بیان کرده بود. در واقع اصطکاک میان اسلام و مسیحیت از دوره‌های بعد و از زمانی شروع شد که دولت‌های مسیحی از گسترش اسلام احساس خطر کردند و جنگ‌های صلیبی از سوی امپراتوری‌های مسیحی رخ داد. در قرن دوم هجری نیز نهضت ترجمه شکل گرفت که طی آن آثار و نوشته‌های دنیای مسیحیت در عالم اسلام ترجمه شد و رشدی که ما امروزه در زمینه علم کلام داریم، مدیون آثار کلامی است که در قرن دوم از مسیحیت وارد دنیای اسلام شد.
این پژوهشگر قرآن در خصوص تأثیر مسیحیت در دنیای غرب گفت: امروزه تقریباً اکثر کشورهای اروپایی سکولار هستند، ولی بن‌مایه‌های فکری و عقیدتی آنها و حتی عقاید کسانی که ماتریالیست و مارکسیست هستند، مسیحیت تشکیل می‌دهد. علاوه بر این، بخشی از معارف اخلاقی نیز که امروزه در غرب می‌بینیم، ریشه در تعالیم مسیحیت دارد، یعنی مسیحیت در اروپا بسیار تأثیرگذار بوده است.
وی خاطرنشان کرد: از مسیحیت کاتولیک و ارتودوکس که یکی بیشتر در غرب اروپا و دیگری در شرق اروپا متداول است، جریانی به نام مسیحیت پروتستان به وجود آمد که نوعی عقلانیت و تفکر و واقع‌گرائی با آن مخلوط شد و این تفکر بنیان‌گذار تمدن اخیر و رشد صنعتی است.
ایازی بیان کرد: تعلیمات پیامبران، تفاوت جوهری و متضاد نداشته و تنها در راه و روش و شیوه رسیدن به مقصود تفاوت داشته‌اند. اما با این همه راه و روش پیامبران به مناسبت شرایط و مخاطبان و عصر زندگی متفاوت بوده است. آنان گرچه در مقام انسان سازی و تربیت نفوس می‌باشند و طبیبی هستند که به مداوای بیماران روحی خود می¬پردازند. قرآن در چند آیه اهل کتاب را دعوت می‌کند تا بر اساس وجوه مشترک میان خود با یکدیگر گفت‌وگو کرده و در مبانی و اصولی مانند توحید و اخلاقیات به اشتراک نظر دست پیدا کنند، این تعبیر در سه جا تعبیر به : لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (بقره: 84، و 285آل عمران، 84) آمده و از سویی همه پیامبران، بشر را به یک امر دعوت می‌کنند چنانکه در آیه 64 آل عمران آمده است:«قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلی‏ کَلِمَةٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ...؛ بگو اى صاحبان کتاب آسمانى، بیایید در عمل به سخنى که میان ما و شما یکسان است گرد آییم و آن اینکه جز خداى یکتا را نپرستیم»؛ بنابراین وحدت و تعامل میان ادیان امکان‌پذیر است و امروز در مقابل جریان‌هایی که مادیت محض هستند، مسیحیت کانونی است که زمینه نگاه و همکاری مشترک فراوانی را با اسلام دارد.
انتهای پیام