انحطاط اخلاقی در جامعه ایران را قبول ندارم/ نیازمند تربیت و پرورش مدیران انقلابی هستیم

خبرگزاری شبستان – سرویس قرآن و معارف: «من یادم می آید اوایل طلبگی من سال های 71 و 72 وقتی می خواستیم به اعتکاف برویم یک مسجد - مسجد امام حسن عسکری - در قم بود و یک شبستان این مسجد پر می شد. الان وقتی می خواهیم از یک ماه قبل از شروع اعتکاف ثبت نام کنیم یک هفته ای تمام مساجد پر می شود. اگر این رشد معنویت نیست پس چیست؟ اگر شما به مجالس اهل بیت و مجالس تذکر و روضه نگاه کنید می بینید که اصلا قابل قیاس با گذشته نیست. به عنوان نمونه فقط در قم در دهه عاشورا مجالس عزاداری 10 هزار نفری و 20 هزار نفری و 30 هزای نفری و 50 هزار نفری به وفور وجود دارد آیا قبلا این طور بود؟ به نظر می آید که توجه به تعالی و توجه به اهل بیت (ع) و رشد اخلاق در میان جوانان ما بسیار زیاد شده است و قابل مقایسه با گذشته نیست. لذا من انحطاط اخلاقی را قبول ندارم. »

آنچه در ادامه می آید گفتگوی ما با حجت الاسلام والمسلمین حسام الدین ربانی استادیار دانشگاه قرآن و حدیث و مدیر گروه فقه و حقوق دانشگاه قرآن و حدیث درباره دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه اخلاق و معنویت و پاسخ به شبهه هایی است که گاه در این باره مطرح می شود.

امروز چهار دهه از عمر انقلاب اسلامی می گذرد و طبیعتا می توان از کارنامه انقلاب اسلامی در حوزه اخلاق و معنویت سخن گفت. اما از سویی دیگر گاه برخی قیاس ها در این باره صورت می گیرد به ویژه در شبکه های اجتماعی شبهه های فراوانی در این باره مطرح می شود کانه ما نه تنها در حوزه اخلاق و معنویت جلو نرفته ایم بلکه دچار پسرفت هایی شده ایم و در این شبهه ها عموما به برخی از آسیب های اجتماعی که در سالیان گذشته رشد فراوان داشته استناد می شود. دیدگاه جنابعالی در این باره چیست؟

به نظر من انقلاب اسلامی مثل اصل بعثت رسول الله (ص) است که فرمودند "انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق" می توان این سخن را گفت که انقلاب اسلامی هم در همان جهت مکارم اخلاق و اتمام مکارم اخلاق شکل گرفت. اشکالی که در حال حاضر مطرح می شود این است که آیا انقلاب اسلامی در این جهت موفق بود یا خیر. ممکن است این اشکال ایراد شود که با وجود فساد در جامعه یا بیکاری یا اعتیاد آیا می توان گفت که انقلاب اسلامی در جهت اتمام مکارم اخلاق موفق بوده است؟ خب اگر این گونه باشد ما این سوال را می توانیم درباره بعثت رسول الله (ص) هم مطرح کنیم. آیا بعث رسول الله (ص) در تتمیم مکارم اخلاق موفق بود؟ یعنی وقتی بعثت اتفاق افتاد جزیره العرب درست شد؟ پاک شد؟ ما که می گوییم و شواهد تاریخی هم این را نشان می دهد که بعد از رسول الله (ص) هنوز پیامبر دفن نشده بود که آن مصیبت ها و آن ستم ها پیش آمد. پس به نظر می رسد مهم این است که جهت گیری ها، جهت گیری های صحیحی باشد ولو این که افراد جامعه همه شان اصلاح نشوند. در بعث رسول الله (ص) هم همین بود در حکومت امیرالمومنین (ع) هم این بود که جهت گیری ها صحیح بود اما این طور نبود که ظلم و فسادی نباشد. شما دوره حکومت امام علی (ع) را هم می بینید متوجه می شوید این طور نبود که ظلم و فساد از جامعه برچیده شود اما جهت گیری ها درست بود. در انقلاب اسلامی ایران هم همین اتفاق افتاد. جهت گیری ها جهت گیری های درستی بود یعنی همان که باید اتفاق می افتاد و در جهت اجرای احکام دینی و ظلم ستیزی حرکت می شد روی داد لذا ظلم ستیزی در ایران آغاز شد و دیدیم که در ادامه هم از ایران به همه جای دنیا سرایت کرد. در حقیقت انقلاب اسلامی برای مبارزه با ظلم و فساد و برقراری عدالت به وجود آمد و اگر در جایی کاستی می بینیم این مشکل از امام یا انقلاب یا جهت گیری های انقلاب نیست. مردم باید خودشان را با انقلاب هماهنگ کنند .

ضرورت هماهنگی مردم با انقلاب کجاست؟

آیت الله جوادی آملی تعبیری در این باره دارند و می فرمایند اگر مردم پشتیبان رهبر نباشد رهبر امیرالمومنین هم باشد شکست می خورد. همچنان که ما همین اتفاقات را در صدر اسلام می بینیم بنابراین می خواهم بگویم این کاستی ها که ما در جامعه میبینیم به اصل انقلاب برنمی گردد. اگر ما می بینیم که آن تحول اخلاقی و معنوی در جامعه روی نداده یا آن طور که باید و شاید اتفاق نیفتاده به اصل انقلاب برنمی گردد بلکه معطوف به سستی های ماست که خودمان را با انقلاب پیش نبردیم.

منظور از ما چه کسانی است؟

منظور از ما هم بدنه جامعه و هم مدیران هستند. وقتی افراد منافع شخصی خود را ارجح و مقدم بشمارند در آن صورت نمی توان انتظار داشت که اخلاق، ارزش باشد و بی اخلاقی ضد ارزش. اما اگر بدنه جامعه و مدیران به گونه ای نشست و برخاست کردند که در نهایت این نشست و برخاست ها پاسداشت اخلاق بود در آن صورت جامعه هم شاهد ظهور نشانه های اخلاق و معنویت خواهد بود.

برخی معتقدند که در این سال ها حتی دستگاه های تبلیغ دینی هم در این سال ها عملکرد موفقی نداشتند و با وجود این که بودجه های خوبی گرفتند اما آن گونه که باید و شاید بازدهی مطلوبی نداشتند و در نهایت ما همچنان می بینیم که فی المثل آمار طلاق نسبت به 40 سال پیش رشد بیشتری داشته است یا تعداد پرونده های قضایی رقم نجومی است. در این باره چه می توان گفت؟

اگر ما به رشد طلاق و اعتیاد نگاه کنیم اما نسبت به رشد معنویت در جامعه مان بی توجهی به خرج دهیم منصفانه نخواهد بود. آیا رشد معنویت در جامعه ما قابل مقایسه با قبل است؟ من یادم می آید اوایل طلبگی من سال های 71 و 72 وقتی می خواستیم به اعتکاف برویم یک مسجد - مسجد امام حسن عسکری - در قم بود و یک شبستان این مسجد پر می شد. الان وقتی می خواهیم از یک ماه قبل از شروع اعتکاف ثبت نام کنیم یک هفته ای تمام مساجد پر می شود. اگر این رشد معنویت نیست پس چیست؟ اگر شما به مجالس اهل بیت و مجالس تذکر و روضه نگاه کنید می بینید که اصلا قابل قیاس با گذشته نیست. به عنوان نمونه فقط در قم در دهه عاشورا مجالس عزاداری 10 هزار نفری و 20 هزار نفری و 30 هزای نفری و 50 هزار نفری به وفور وجود دارد آیا قبلا این طور بود؟ به نظر می آید که توجه به تعالی و توجه به اهل بیت (ع) و رشد اخلاق در میان جوانان ما بسیار زیاد شده است و قابل مقایسه با گذشته نیست. لذا من انحطاط اخلاقی را قبول ندارم. این که ما با توسل به این آمار بگوییم بی اخلاقی رشد کرده است اصل این حرف را قبول ندارم. چون شما اگر یک سوی قضیه را ببینید باید به سوی دیگر هم توجه کنید. شما نمی توانید جمعیت 30 و اندی میلیونی سال های آغاز انقلاب را با اکنون مقایسه کنید بنابراین اگر از رشد طلاق یا ناهنجاری ها سخن می گوییم باید با در نظر گرفتن نسبت جمعیتی باشد. ثانیا جهت گیری که قبل از انقلاب در حکومت پهلوی رایج بود اگر ادامه پیدا می کرد معلوم نبود که ما اکنون در چه پرتگاهی بودیم و اساسا معلوم نبود که به کجا منتهی می شد.

شاید البته این استدلال را برخی نپذیرند. اما اگر بخواهید توصیه اصلاحی داشته باشید آن توصیه اصلاحی خطاب به چه کسانی خواهد بود؟

من به نظرم می آید که اگر مدیران جامعه ما خودشان را اصلاح کنند جامعه هم اصلاح می شود. به عبارت دیگر ما اگر دنبال این هستیم که جامعه ما به سمت ارزش های اخلاقی و معنوی سوق پیدا کند جامعه پیش از همه از مدیران و حاکمان و مسئولان انتظار دارد که این ارزش ها و هنجارهای اخلاقی را در زندگی خود مجسم کنند و واقعا جامعه ببیند که مسئوان و فرزندان آن ها عامل به ارزش های اخلاقی و معنوی هستند.

چه کنیم که این مدیران در جامعه ما رو به فزونی بگذارد؟

به نظر می آید که ما در پرورش مدیران انقلابی سستی به خرج داده ایم. ما نیازمند تربیت و پرورش مدیران انقلابی هستیم که انقلاب نه به عنوان شعار و روبنا که زیربنای تفکرات و عملکرد آن ها باشد. اگر مدیران ما انقلابی و مهذب باشند جامعه ما درست می شود و به تبع آن این میزان از فسادهای اخلاقی و اداری در جامعه ما نخواهد بود.

پایان پیام/187