آزادراه بی‌اعتبار

ساخت این پروژه دلایل و توجیهات اقتصادی بسیاری داشت و دارد. طبق گفته مسئولان، این آزادراه موجب صرفه‌جویی یک هزار و ٩٠٠ میلیارد تومانی در زمان سفر، صرفه‌جویی ٢٢٠ میلیارد تومانی در مصرف بنزین و گازوئیل و همین‌طور کاهش ٢۶٠ میلیارد تومانی در هزینه‌های محیط‌زیستی می‌شود. همچنین با اجرای این پروژه، فاصله جاده‌ای ٢ شهر قم و مشهد ٨٠ کیلومتر کاهش می‌یابد. با وجود درخشان و دل‌فریب بودن این آمار و ارقام، تکمیل آزاد‌راه حرم تا حرم در موعد مقرر انجام نشد و اتمام این پروژه در پایان دوره قانون برنامه ششم توسعه یعنی در سال ١۴٠٠ نیز امری بعید به نظر می‌رسد. اما چرا؟!

﷯ وضعیت فعلی آزادراه حرم تا حرم

آزادراه حرم تا حرم از ۴ فاز اصلی یعنی مسیر‌های قم- گرمسار(١۵٠ کیلومتر)، مسیر گرمسار- سمنان(١٢٠کیلومتر)، مسیر سمنان-نیشابور(۵٧٠کیلومتر) و مسیر نیشابور- مشهد(٨٠کیلومتر) تشکیل شده‌است. فاز نخست این پروژه یعنی آزادراه قم-گرمسار در سال ٩٣ افتتاح شد. فاز دوم یعنی مسیر ١٢٠ کیلومتری گرمسار-سمنان و همین‌طور فاز سوم یعنی مسیر ٨٠ کیلومتری نیشابور-مشهد در مرحله عملیات اجرایی است. فاز چهارم و طولانی‌ترین بخش آزادراه یعنی مسیر ۵٧٠ کیلومتری سمنان-نیشابور هنوز به مرحله انعقاد قرارداد با سرمایه‌گذار و آغاز عملیات اجرایی نرسیده‌است.

﷯ خطای فاحش رسانه‌‌ها درباره آزادراه

طبق گفته‌های سیدحسین میرشفیع، معاون ساخت آزادراه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربنای حمل‌ونقل کشور، فاز دوم آزادراه حرم‌ تا حرم یعنی مسیر گرمسار- سمنان تاکنون ١٠ درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌است. نکته جالب درباره این مسیر، اشتباه بزرگ یکی از رسانه‌های معتبر است که ٢٢مهرماه از قول عباس آخوندی، وزیر وقت راه و شهرسازی خبری مبنی بر پیشرفت فیزیکی ٧۶ درصدی این پروژه را منتشر کرد. معاون ساخت آزادراه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربنای حمل‌ونقل کشور با تکذیب این خبر به شهرآرا می‌گوید: «٢٢ مهرماه پیشرفت فیزیکی این پروژه ٧.۶ درصد بوده و نه ٧۶ درصد! این پروژه ابتدای سال ٩٧ آغاز شده و پیشرفت ٧۶ درصدی آن تا مهرماه غیرممکن بوده! اکنون پیشرفت این پروژه به ١٠ درصد رسیده‌است.»

میرشفیع درباره وضعیت فاز سوم پروژه یعنی مسیر نیشابور-مشهد نیز می‌گوید: قرارداد ساخت مسیر سه‌راهی‌تربت تا مشهد (بخشی از مسیر نیشابور-مشهد) به ارزش ۴٠٠ میلیارد تومان منعقد و عملیات اجرایی آن آغاز شده‌است و ۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. مسیر سه‌راهی تربت تا مشهد ٣۴ کیلومتر از مسیر ٨٠ کیلومتری نیشابور-مشهد را شامل می‌شود.

﷯ تناقض میان بودجه ٩٧ و ٩٨

سهم آزادراه حرم تا حرم در لایحه بودجه ٩٨ تنها ۶ میلیارد و ١٢۵ میلیون تومان است. این در حالی است که بر اساس آمار ارائه‌شده در همین لایحه تکمیل ٣۵٠ کیلومتر باقی مانده از این پروژه نیازمند بودجه‌ای بالغ بر ٩٠٠ میلیارد تومان است و طبق برنامه ششم توسعه این پروژه باید تا پایان سال ١۴٠٠ به اتمام برسد. یعنی در سال ٩٨ دولت تنها ٠.۴ درصد از بودجه مورد نیاز این پروژه را تأمین می‌کند و طبق لایحه بودجه، پیش‌بینی دولت برای بودجه مورد نیاز این پروژه در سال‌های بعد ٩٠٠ میلیارد تومان است.

این اعداد در حالی وارد لایحه بودجه ٩٨ شده‌است که با ارقام درج‌شده در بودجه سال ٩٧ تناقض دارد. در بودجه ٩٨ هزینه ساخت هر کیلومتر از آزادراه حرم تا حرم(قم-گرمسار-مشهد) ٣ میلیارد و ۵۵٩ میلیون تومان قید شده‌است. این در حالی است که در بودجه سال ٩٧ هزینه پیش‌بینی شده برای ساخت هر کیلومتر از این آزادراه ٣ میلیارد و ۵٩٢ میلیون تومان است. یعنی سازمان برنامه و بودجه نه‌تنها اعتقادی به افزایش هزینه‌ها در سال ٩٨ نسبت به سال جاری ندارد بلکه معتقد است هزینه ساخت آزادراه در سال آینده به ازای هر کیلومتر حدود ٣٣میلیون تومان ارزان‌تر از سال جاری تمام می‌شود!

﷯ این اشتباهات در لایحه بودجه کم نیست!

اما معاون ساخت آزادراه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربنای حمل‌ونقل کشور در گفت‌وگو با شهرآرا هزینه ساخت هر کیلومتر آزادراه را ١۵ میلیارد تومان اعلام می‌کند. با این حساب برای تکمیل ۵۵ درصد از ٣۵٠ کیلومتر باقی‌مانده این پروژه به اعتباری بالغ بر ٢ هزار و ٩٠٠میلیارد تومان بودجه نیاز است. میرشفیع درباره خطای لایحه برنامه و بودجه، خطاب به خبرنگار شهرآرا می‌گوید: شما چون روی پروژه آزادراه حرم تا حرم حساس هستید، به اشتباه لایحه بودجه درباره این پروژه پی بردید. این درحالی است که در قسمت‌های دیگر لایحه بودجه نیز از این اشتباهات وجود دارد!

﷯ ساخت آزادراه حرم تا حرم تمام می‌شود؟

سال ٩٣ فاز نخست آزادراه حرم تا حرم به طول ١۵٢ کیلومتر در حدفاصل قم تا گرمسار افتتاح شد. این فاز طی ٢ سال و با صرف بودجه ۶٠٠ میلیارد تومانی به بهره‌برداری رسید. مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حمل‌ونقل وقت کشور در آن زمان جمله‌ای کلیدی درباره آینده پروژه آزادراه حرم تا حرم، گفت: «برای ساخت فاز نخست این آزادراه اعتبار مهیا بود و ظرف ٢ سال ساخته‌شد. بنابراین اگر اعتبار وجود داشته‌باشد، کل پروژه حرم تا حرم ظرف ۵ تا ۶ سال ساخته می‌شود.» در سال‌های ٩١ تا ٩٣ ساخت هر کیلومتر آزادراه در فاز نخست این پروژه حدود ۴ میلیارد تومان هزینه داشته‌است. با این حساب در سال ٩٣ تکمیل سایر فازهای آزادراه حرم تا حرم ٣ هزار و ٨٠ میلیارد تومان هزینه داشته‌است. یعنی هزینه ساخت مسیرهای گرمسار-سمنان به طول ۱۲۰ کیلومتر، سمنان-نیشابور به طول ۵۷۰ کیلومتر و نیشابور-مشهد به طول ۸۰ کیلومتر طی ۴ سال گذشته حدود ٣٨٠ درصد افزایش یافته‌است اما سازمان مدیریت برنامه و بودجه کشور در تنظیم لایحه بودجه سال ٩٨ نسبت به این موضوع بی‌تفاوت بوده‌است!

رشد قیمت ساخت هر کیلومتر آزادراه در سال ٩٧ افزایش چشمگیری داشته‌است. تیرماه امسال مدیرکل دفتر نظارت بر بهره‌برداری آزادراه‌های کشور هزینه ساخت هر کیلومتر آزادراه را بسته به جغرافیای محل ساخت(کوهستانی، دشت و ...) بین ۶ تا ١٢ میلیارد تومان اعلام کرده‌بود و اکنون بعد از گذشت ۶ ماه این مبلغ به ١۵ میلیارد تومان رسیده‌است.

﷯ ٣٠درصد پیشرفت تا سال ١۴٠٠

معاون ساخت آزادراه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربنای حمل‌ونقل کشور می‌گوید: سهم دولت در ساخت این آزادراه ٣٠ درصد و سهم سرمایه‌گذار (قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا) ٧٠ درصد است. مسئله مهم در ساخت آزادراه تأمین سرمایه از سوی سرمایه‌گذار است و در بحث توانمندی اجرای پروژه ضعفی وجود ندارد.

میرشفیع درباره وضعیت قرارداد پروژه می‌افزاید: پروژه آزادراه «حرم تا حرم» به این اسم تصویب شده‌است اما مجوز ما برای انعقاد قرارداد ساخت این پروژه تنها برای ٢ مسیر قم-سمنان و نیشابور- مشهد بوده‌است که در مجموع طول این ٢ مسیر ٣۵٠ کیلومتر است.

او درباره اتمام این پروژه تا پایان برنامه ششم توسعه در سال ١۴٠٠ می‌گوید: در صورت تأمین سرمایه مورد نیاز برای ساخت پروژه، مسیرهای گرمسار-سمنان و سه‌راهی‌تربت-مشهد (بخشی از مسیر نیشابور-مشهد) تا سال ١۴٠٠ به بهر‌ه‌برداری می‌رسد. با این حساب آزادراه «حرم تا حرم» به عنوان یکی از بزرگ‌ترین‌ پروژه‌های عمرانی کشور به طول حدود ١٠٠٠ کیلومتر تا پایان سال ١۴٠٠ تنها ٣٠ درصد پیشرفت فیزیکی خواهدداشت.