امروزه با توجه به پیشرفت علم موسیقی هر روز ساز جدیدی اختراع میشود که میتواند زمینهای باشد برای زیباتر و جذابتر کردن قطعات موسیقی. یکی از سازهایی که به تازگی اختراع و ارائه شده است ساز کوبهای هنگ درام است. در ادامه به معرفی این ساز و ویژگیهایش خواهیم پرداخت.
معرفی ساز هنگ درام
هنگ درام که هنگ هم نامیده میشود در دسته سازهای خود صدای کوبهای قرار میگیرد و یک ساز ملودیک است. این ساز بدون هیچ ابزاری و با دست نواخته میشود. این ساز جزو سازهای گران قیمت است که دلیل گرانیاش میتواند دشواری ساخت یا سازندگان معدود آن در سرتاسر دنیا باشد. اسم ساز هنگ از کلمه آلمانی به معنی دست (hang) برگرفته شد. از این ساز برای تکنوازی و همراهی با دیگر سازها استفاده میشود. در صورت تکنوازی شاید برای برخی خسته کننده باشد، ولی در همنوازی با سازهای دیگر صدایی لذتبخش تولید میکند. به عنوان یک نمونه قطعه ایرانی آهنگ «آسمان هم زمین میخورد» گروه چارتار است که در آن از ساز هنگ استفاده شده است.
تاریخچهای از ساز هنگ درام
هنگ درام برای اولین بار در شهر برن سوئیس در سال ۲۰۰۰ توسط فلیکس روهنر و سابینا شارر ساخته شد. این دو شخص یک کمپانی به نام PANART دارند که به غیر از هنگ درام سازهای دیگری نیز تولید میکنند. قبل از اینکه هنگ درام اختراع شود یک ساز به نام steelpan در سال ۱۷۰۰ میلادی در آفریقا و آمریکا وجود داشت که دارای یک بدنه فلزی بود. پس از یک مدت گالنهایی به ظرفیت ۵۵ گالن ساختند و از آنها در جشنها و مراسم استفاده میکردند و به نوازندگان آن “پن ایست” (Panists) گفته میشد. پس از همهی اینها ساز کامل هنگ درام را اختراع کردند. تا به امروز بیش از هفت هزار نوع ساز هنگ توسط سازندگان تولید شده است که نیمی از آنها را به عنوان سازهای نسل جدید هنگ درام معرفی کردند. در سازهای نسل جدید علاوه بر بدنهی فولادی یک پوشش نازک از جنس فلز برنج نیز وجود دارد.
ساختمان ساز هنگ درام
این ساز از دو قسمت کاملا مجزا از یکدیگر ساخته شده است که شامل قوس بالایی و قوس پایینی میشود. قوس بالایی را دینگ (Ding Side) میگویند که نتها بر روی این قوس جایگذاری میشوند. به قوس زیرین آن گو (Gu Side) میگویند که یک سوراخ بزرگ در مرکزش قرار گرفته است. در وجه بیرونی هنگ یک غلاف لاستیکی قرار دارد که نقش دمپر را دارد، ولی نوازنده میتواند در صورت ترجیح آن را از ساز خارج کند تا صدای بیشتر و رزونانس بالاتری را از ساز خود دریافت کند. علی رغم فلزی بودن این ساز باید توجه داشت که با یک ضربهی کوچک آسیب میبیند و خش میفتد و این خش افتادگی میتواند آن را از کوک خارج کند. پس برای داشتن یک ساز هنگ درام با صدایی خوب و دلنشین باید با دقت زیاد از آن مراقبت کنید.
نتهای ساز هنگ درام
این ساز دارای یک نت اصلی با نام دینگ (همان نت ر بم در دیگر سازها) است که پایینترین صدا یا به عبارتی دیگر بمترین صدا را تولید میکند و آن را با علامت D نشان میدهند. نتهای این ساز عبارتند از: D/A C D E F G A که هر نت دارای یک فضای مشخص روی ساز است که به آن Tone Field میگویند و معمولا به شکل دایره یا بیضی فرو رفته است.
سازندگان و نوازندگان این ساز جدیدا پی بردهاند که فرم بیضی برای Tone Field نتهای هنگ درام، نتیجه بهتری در زمینه انتشار، حجم و پایداری صدای هنگ درام ایجاد میکند. همچنین به نوازنده امکان ایجاد افکتهای صوتی بیشتری را میدهد.
بدست آوردن اندازه صحیح تن فیلدها برای ایجاد آن بر روی بدنه ساز بسیار دقیق و حساس است و هر سانتیمتر آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به گونهای که مهمترین و پیچیدهترین مرحلهی ساخت هنگ درام مرحلهی تنظیم کردن یا تیونگ کردن نتهای ساز در فرم دهی اولیه است. میتوان گفت که در مجموع بیش از ۶۵ درصد تلاش سازندگان ساز به مرحلهی تیونینگ مربوط میشود. وقتی نتی از این ساز به صدا در میآید، دیگر نتها هم با شدت بسیار کم به صدا در میآید که همین موضوع صدای هنگ دارم را بسیار گرم و دلنشین کرده است.
تعداد نتهای ساز هنگ درام
در هنگ درامهای مرسوم و معمولی و هپی درامها (سازی بسیار شبیه به هنگ درام) صفحهی بالایی یا همان دینگ دارای یک نت اصلی و هفت نت دیگر است. ولی سازندگان امروزی با تغییراتی بر روی نتهای بدنهی ساز تعداد نتها را به سیزده رساندهاند. بالا رفتن تعداد نتها یک ویژگی مثبت برای نوازندگان هنگ درام است، ولی به دلیل محدودیت فضای روی ساز نتهای هنگ درام، زیرتر و به اکتاوهای بالاتر هدایت خواهند شد.
گام یا اسکیل در هنگ درام
در همهی سازها نتها از یک الگوی خاصی به نام گام یا همان Scale تبعیت میکند. گام چیزی نیست جز الگویی برای فواصل نتها. هنگ درام هم از همین الگو طبعیت میکند. از آنجایی که شناخت گامها و خواص هر گام مبحث گسترده و قابل بررسی بیشتر و تخصصی است، این را در نظر داشته باشید که گام هر ساز الگوی انتخاب و چیدمان هر نت را روی هنگ درام تشکیل میدهد. ولی گاهی به دلیل محدودیت در ساخت و یا افزایش بازده صوتی و دلنشینی بیشتر کمی الگوی گام تغییر میکند.
معروفترین نوازندهی هنگ درام
دنیل ویپلسِ (Daniel Waples) یکی از نوازندههای معروف هنگ در جهان است. او موسیقی را با ساز گیتار، گیتار الکتریک و سازهای ضربی کوچک آغاز کرد. دنیل ویپلسِ اولین بار در سال ۲۰۰۶ میلادی با هنگ آشنا شده و نواختن آن را فرامیگیرد. این نوازنده تا به حال قطعههای زیادی را برای هنگ ساخته و نواخته و در کنسرتهای زیادی هم شرکت داشته است. میتوان گفت دنیل ویپلسِ از حرفهایترین نوازندههای این ساز محسوب میشود.
در پایان فیلمی از نوازندگی این ساز را با هم مشاهده میکنیم تا بیشتر با هنگ درام و صدای آن آشنا شویم.