سلوک مراجع/ مجید حیدری فر: آیت الله جوادی آملی استاد فقه حکومتی هستند، نه فقه مدرسه ای/ آیت الله جوادی آملی همواره توصیه می‌کنند که مقدسات دیگر مذاهب را دشنام ندهید

شفقنا- سلوک مراجع عظام تقلید، مجموعه گفت‌وگوهایی است که شفقنا برای معرفی این ارکان معظم تشیع به انجام می‌رساند. حجت الاسلام و المسلمین حیدری فر استاد حوزه علمیه و از شاگردان حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی است که جست و جو برای یافتن حجره را عامل آشنایی اش با استاد عنوان می‌کند و می‎گوید: از سال 85 که به […]

شفقنا- سلوک مراجع عظام تقلید، مجموعه گفت‌وگوهایی است که شفقنا برای معرفی این ارکان معظم تشیع به انجام می‌رساند.

حجت الاسلام و المسلمین حیدری فر استاد حوزه علمیه و از شاگردان حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی است که جست و جو برای یافتن حجره را عامل آشنایی اش با استاد عنوان می‌کند و می‎گوید: از سال ۸۵ که به دنبال حجره‌ای در قم بودم ارتباطم با استاد آغاز شد. ایشان مدیر مدرسه سعادت بودند که نزدیک حرم حضرت معصومه(ع) است. ما به آنجا رفتیم ایشان گفتند باید امتحان دهید و استاد از ما امتحان گرفتند و گفتند شما قبول هستید. ایشان خیلی تشویقمان کردند و گفتند فعلا جای خالی نداریم و اگر جای خالی پیدا شد اولین نوبت با شماست. اما توفیق پیدا نکردیم چون به مدرسه ولیعصر آیت الله آملی لاریجانی رفتیم و در آنجا امتحان دادیم و نفر اول شدیم. به هر حال یافتن حجره باعث شد با آیت الله جوادی آملی آشنا شوم، جنگ که شد به جنگ رفتم و از سال ۶۴ که برگشتم در خدمت ایشان هستم.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر مجید حیدری فر در گفت و گو با خبرنگار شفقنا اظهار کرد: آیت الله جوادی آملی یکی از چهره‌های نادر حوزه علمیه قم هستند که از نظر جامعیت در حوزه‌ی معقول و منقول تقریباً می‌توان گفت یا بی‌نظیر یا کم نظیر هستند. استادی که ۱ دوره متن و ۲ دوره خارج اسفار را تدریس کرده و به مباحث فلسفی و عرفانی فقه و اصول تسلط داشته باشد، بی شک نظیر ندارد. آیت الله جوادی آملی عمدتا تأثرهای فقهی خود را از استادشان مرحوم آیت الله محقق داماد گرفتند، چون شاگرد ایشان بودند، البته از محضر حضرت امام(ره) هم بسیار استفاده کردند.

آیت الله جوادی آملی از نظر جامعیت در حوزه‌ی معقول و منقول کم نظیر هستند

او گفت: متاسفانه مدت ها بود که حوزه‌ی علمیه از حوزه فقهی ایشان (طبق مشی‌ای که استادشان علامه طباطبایی(ره) داشتند) محروم بود، زیرا مرحوم علامه طباطبایی وقتی در زمان آیت الله بروجردی وارد حوزه علمیه قم می شوند، می بینند که حوزه علمیه، اشتغال ۹۹ درصدی به فقه و اصول دارد؛ اما بحث علوم عقلی و در کنار آن علوم نقلیِ حدیثی و تفسیری، کرسی تدریس ندارد. نه تفسیر به معنای واقعی در حوزه وجود دارد نه فلسفه. ایشان وارد می شود و به حسب تکلیفی که احساس کردند درس تفسیر و فلسفه را دایر می کنند. لذا الان شما می‌بینید که از علامه طباطبایی کتاب‌های رسمی فقهی و اصولی نداریم.

استاد حیدری فر ادامه داد: آیت الله جوادی آملی هم به تبع استاد بزرگوارشان وقتی می بینند که در حوزه، اکثریت اساتید به فقه و اصول اشتغال دارند و فلسفه و کلام که ریشه و پایه اعتقادات ما و از سوی دیگر تفسیر که ام الکتاب و ام العلوم است، روی زمین مانده، وارد عرصه علوم عقلی و نقلی یعنی تدریس تفسیر و فلسفه می‌شوند. آری حوزه علمیه از دروس فقهی ایشان محروم بود تا اینکه از ایشان درخواست شد با توجه به ویژگی و ظرفیتی که برای مرجعیت دارند، درس فقهی را هم شروع کنند و الان بیش از ۲۰ سال است که درس فقهی آیت الله جوادی آملی هم دایر است و شاگردانی که در کلاس ایشان حاضر می شوند، مهارت استاد را بیشتر درک می کنند.

ورود آیت الله جوادی آملی به حوزه تفسیر و فلسفه باعث شد که حوزه علمیه از دروس فقهی ایشان محروم بماند

این استاد حوزه استدلال های آیت الله جوادی آملی را منصبط و منسجم دانست و بیان کرد: آنهایی که ار نظر عقلی تسلط در علم معقول مثل فلسفه و کلام دارند، وقتی در علوم نقلی وارد می شوند، منضبط و منسجم هستند؛ اما آنهایی که این مهارت را ندارند، آشفته بحث می‌کنند. مثلا بحث فقهی استدلالی می‌کنند؛ اما استدلالشان برگرفته از استانداردهای فلسفی و برهانی نیست. آیت الله جوادی آملی چون استاد معقول هم هستند، وقتی وارد مباحث فقهی می شوند، استدلال‌هایشان دقیقا بر اساس برهان و اسلوب خاصِ منطق است. بنابراین مهارتی که استاد در حوزه معقول دارند در حوزه منقول هم خودش را نشان می دهد. در حوزه تفسیر هم اینگونه است. مفسرهای معاصر یا متقدم که در علوم عقلی تخصص ندارند، وقتی وارد تفسیر می‌شوند دقیق حرف نمی زنند؛ درحالی که استدلال ها و برداشت های آیت الله جوادی آملی از آیات، دقیق و اساسی است.

استدلال‌های استاد بر اساس برهان و اسلوب خاصِ منطق است

حیدری فر در ادامه با مقایسه‌ فقه حکومتی با فقه مدرسه ای اظهار کرد: حدود ۲۵ سال پیش کنگره ای در زمینه بررسی مبانی فقهی امام خمینی(ره) با عنوان “نقش زمان و مکان در اجتهاد” برگزار شد که در این کنگره مقاله ای تحت عنوان احکام حکومتی نوشتم. در آنجا بحثی با اساتید مطرح کردم که فقه حکومتی با فقه مدرسه‌ای بسیار متفاوت است. به این معنا که فتاوای بعضی از فقها، فقه مدرسه‌ای است؛ یعنی بدون اینکه در حوزه سیاسی و اجتماعی اطلاعاتی داشته باشند و در رأس کار و وسط میدان باشند، در مدرسه نشسته اند و بر اساس اصول اولیه فتوا می دهند؛ درحالی که نمی‌دانند این فتوا قابلیت اجرایی دارد یا نه؟ فتوای فقیهی که در وسط میدان است و نیازها را خوب می شناسد، با فتوای فقیهی که در مدرسه نشسته و خودش و کتاب هایش را می‌بیند، نه جامعه را، بسیار متفاوت خواهد بود.

بعضی از فقها بدون اینکه در حوزه سیاسی و اجتماعی اطلاعاتی داشته باشند فتوا می‌دهند

او با تاکید بر اینکه آیت الله جوادی آملی استاد فقه حکومتی هستند، نه فقه مدرسه ای گفت: آیت الله جوادی آملی در ابتدا از طرف امام خمینی(ره) به عنوان امام جمعه آمل انتخاب شدند، بعد از آن دادستان آمل شدند و بعد هم جزو شورای عالی قضایی و خبرگان بودند؛ یعنی به لحاظ سیاسی و اجتماعی اطلاعات کافی دارند.

به عبارت دیگر ایشان از هوش سیاسی و اجتماعی برخوردار هستند و بر اساس این هوش سیاسی اجتماعی وارد استنباطات فقهی می شوند که این نوع استنباط کردن با آن کسی که هوش سیاسی و اجتماعی ندارد و فقط هوش مدرسه ای دارد، بسیار متفاوت است؛ یعنی برخی در داخل کتابخانه نشسته‌اند و کاری به این ندارند که نیاز و مصلحت جامعه چیست و می‌گویند «من از آیات و روایات اینگونه می‌فهمم» در حالی که به این مساله نمی‌اندیشند که آیا این فتوائی که می دهند، در جامعه به نفع امت و حکومت اسلامی است یا نه؟ بنابراین مهمترین ویژگی که به نظر من باید در مکتب فقهی استاد جوادی آملی برجسته شود همین است که ایشان استاد فقه حکومتی هستند نه فقه مدرسه ای.

آیت الله جوادی آملی استاد فقه حکومتی هستند، نه فقه مدرسه ای

استاد حیدری فر ادامه داد: مباحث فقهی آیت الله جوادی آملی بر اساس منابع و متون حوزوی انجام می شود. به قول خودشان علامه طباطبایی(ره) در تفسیر قرآن، یک چشمش به آیات الاهی بود و یک چشمش به روایات و بر اساس محصول این دو چشمش مطلب را می‌نوشت. خود ایشان هم یک چشمش به منابع و متون اسلامی(کتاب و سنت) و یک چشمش به حوزه سیاسی اجتماعی و مصالح و منافع امت و حکومت اسلامی به عنوان یک محوریت در حوزه فقه است. معمولا امروزی ها به آن “فقه سیاسی” می گویند؛ ولی ما نمی‌خواهیم این اصطلاح را انتخاب کنیم. لذا اصطلاح “فقه حکومتی را انتخاب می‌کنیم؛ یعنی فقهی که می‌تواند مدیریت جامعه را بر عهده داشته باشد و هم حرفی برای گفتن در حوزه ملی و بین المللی دارد.

استاد یک چشمش به منابع و متون اسلامی و یک چشمش به حوزه سیاسی اجتماعی و مصالح و منافع امت و حکومت اسلامی است

استاد حیدری فر با بیان اینکه پایه های مکتب فقهی آیت الله جوادی آملی مکتب جواهری است، اظهار کرد: اگر بخواهیم در رابطه با سلوک فقهی آیت الله جوادی حرف بزنیم، ضمن اینکه پایه های مکتب ایشان جواهری است یعنی منابع آن کتاب و سنت است؛ اما هرگز به استحسانات، قیاس ، مسایل مرسله که دیگران و عامه به آنها پایبند هستند، استناد نمی‌کنند. در عین حال که پایه های فقه جواهری را دارند، چون حوزه حکومت را تجربه کردند و سال‌های سال در عرصه سیاسی اجتماعی فعالیت های متعددی دارند، لذا فقهشان پویا به معنای امروزی است؛ یعنی فقهی که بتواند نیازها و مصلحت ها و منفعت های امت اسلامی و حکومت اسلامی را در بر بگیرد.

پایه های مکتب فقهی آیت الله جوادی آملی مکتب جواهری است

استاد افزود: متاسفانه در حوزه تربیت کادر باید بگویم ویژگی تربیت و آموزش نیرو میان مراجع که بعد از خودشان جایگزین داشته باشند، در استاد ما خیلی مشهود نیست؛ ولی ایشان یکی از درس‌های خارج پر طرفدار فقه در مرکز حوزه علمیه را دارند که در زمان اصلی تدریس یعنی بین ساعت ۹ تا ۱۰ برگزار می شود. به عبارت دیگر دروسی که بعد از ظهر برگزار می‌شود، دروس درجه دو است و دروسی که در صبح انجام می‌شود دروس پایه ای است که دروس ایشان هم از ساعت ۹ تا ۱۰ در مدرسه فیضیه انجام می شود و به صورت غیر مستقیم تربیت شاگرد دارند؛ اما اینکه به طور مستقیم افرادی را در نظر بگیرند تا روی آنها مِتُد استنباطی را که خودشان دارند و چگونگی به کارگیری یافته های عقلانی و فلسفی را آموزش دهند، متاسفانه ندارند و این امر باید از حضرت استاد مطالبه شود.

ویژگی تربیت و آموزش نیرو میان مراجع که بعد از خودشان جایگزین داشته باشند، در استاد ما خیلی مشهود نیست

دکتر حیدری فر در خصوص دلائل استقبال طلاب از درس آیت الله جوادی آملی بیان کرد: کلاس‌های درس ایشان با استقبال خوبی مواجه است و حداقل ۳۰۰ الی۴۰۰ نفر در کلاس های ایشان شرکت می کنند که دلیل این استقبال به نظر من نَفَس ایشان است؛ یعنی ایشان جزو علمای ربانی هستند و هر کسی شاگرد علمای ربانی شود، مسیر ربانی بودن را طی می کند:” کُونُوا رَبَّانِیِّینَ بِمَا کُنْتُمْ تُعَلِّمُونَ الْکِتَابَ وَبِمَا کُنْتُمْ تَدْرُسُونَ ” چون ایشان نفس هدایتگر دارند و به قول حوزوی ها صاحب نفس است؛ یعنی آدمی که خودساخته است، بنابراین “حرفی که از دل براید، لاجرم بر دل نشیند.” ویژگی دوم، تواضع بیش از حد ایشان است. آیت الله جوادی آملی به شدت در برابر شاگردانش حتی طلاب سطح پایین هم تواضع دارند و به آنها احترام می‌گذارند و به پایشان بلند می شوند. سومین محور توانمندی ایشان در استنباط است و چون استاد معقول هستند، هر کسی در درس ایشان حاضر شده دیده که تسلط بسیار خوبی دارند.

آیت الله جوادی آملی به شدت در برابر شاگردانش حتی طلاب سطح پایین هم تواضع دارند

وی در زمینه تلاش‌های کشوری و بین المللی استاد تصریح کرد: یکی از برنامه های آیت الله جوادی آملی این بود که تابستان ها ۱ ماه به مشهد می رفتند و برنامه های جاری در حوزه علمیه مشهد داشتند. حتی مناظراتی با بعضی از اساتید حوزه علمیه مشهد مثل آیت الله سیدان انجام می‌دادند و گفت و گوهایی بین این دو بزرگوار انجام می گرفت. اما در خصوص حوزه نجف با توجه به اینکه “بنیاد بین المللی اسراء” تلاش‌های بین المللی انجام می دهد، بنابراین مرکز آموزشی در نجف از طرف ایشان تاسیس شده که افکار و اندیشه های استاد را در میان طلاب حوزه علمیه‌ نجف هم گسترش دهد.

آیت الله جوادی آملی همواره توصیه می‌کنند که مقدسات دیگر مذاهب را دشنام ندهید

استاد حیدری فر در پایان، در رابطه با توصیه های آیت الله جوادی آملی در ارتباط با اهل سنت خاطرنشان کرد: آیت الله جوادی آملی در رابطه با اهل تسنن توصیه های زیادی دارند چراکه خودشان به شدت اهل ادب هستند. توصیه ایشان این آیه کریمه است: « «وَلا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللّه‏ِ فَیَسُبُّوا اللّه‏َ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ» «دشنام ندهید کسانی را و چیزهایی را که مشرکان عبادت می‏کنند، پس این سبب شود که آن‏ها از روی جهالت و دشمنی به خدای شما دشنام دهند.» ایشان رعایت ادب و حرمت افراد را به شدت توصیه می‌کنند و در عین حال که پایبند به حقایق تاریخی و مستندات مسلم تاریخی هستند؛ ولی بحث تقریب و پرهیز از اهانت را توصیه می‌کنند. مثلا بر اساس روایتی که مرحوم صدوق در کتاب عیون الاخبار امام رضا(ع) نقل کرده اند «فَإِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا» «مردم اگر زیبائی های معارف ما را بدانند، دنبال ما می‌آیند.» استراتژی ایشان این است که ما زیبایی‌های قرآن و عترت را در اختیار آنها قرار دهیم، بدون اینکه اهانتی کنیم.

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه گوناگون

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!