انتقال آب از حوضه های مجاور به گلستان راه نجات از بحران

خبرگزاری مهر، گروه استان ها- سید محسن حسینی (برساووش)*: در افق ۱۴۰۴ آب مورد نیاز در استان حدود ۶ هزار و ۵۰۰ میلیون متر مکعب خواهد بود و با توجه به پتانسیل آب استان (حدود دو هزار و ۵۰۰ میلیون متر مکعب)، حداقل کمبود آب گلستان به چهار هزار میلیون (چهار میلیارد) مترمکعب بالغ می شود که باید برای تأمین آن اندیشه، برنامه ریزی، فرهنگ سازی، تأمین اعتبار و عملیات اجرایی سنگینی را پیگیری کرد.

استان گلستان در شرق حوضه آبریز اصلی دریای خزر قرار دارد. حوضه آبریز اصلی دریای خزر استان های گلستان، مازندران، گیلان، زنجان، اردبیل و بخش هایی از استان های خراسان رضوی، خراسان شمالی و آذربایجان شرقی را در بر می گیرد.

در جنوب گلستان و در بخش جنوبی رشته کوه البرز، حوضه آبریز فلات ایران مرکزی قرار گرفته که به دلیل بارش اندک، فاقد آب قابل انتقال به سمت شمال البرز و استان گلستان است.

به نظر می رسد برای جبران کمبود آب در استان، انتقال آب به گلستان از حوضه های آبریز فرعی موجود در حوضه آبریز اصلی دریای خزر قابل بررسی باشد.

در زیر به بررسی اجمالی حوضه های خارج از استان گلستان می پردازیم:

۱. ارس: حوضه آبریز ارس که در استان های اردبیل و آذربایجان شرقی جریان دارد، به دلیل بُعد مسافت نسبت به استان گلستان و مصارف عمده ای که دارد، تاکنون مرکز توجه مطالعه برای انتقال به استان گلستان قرار نگرفته است.

۲. سفیدرود: رودخانه سفیدرود که پس از آبیاری اراضی استان زنجان، وارد استان گیلان شده و در بخش های انتهایی آن، سد سفید رود احداث و بیش از ۱۵۰ هزار هکتار از اراضی شالیزاری استان گیلان را آبیاری می کند و همچنین با توجه به سدهای دیگر احداث شده و در دست احداث در سرشاخه ها، انتقال آب آن به استان گلستان ضعیف بوده و تاکنون در این زمینه مورد مطالعه قرار نگرفته است.

۳. اترک: رودخانه اترک که بخش علیای آن در استان های خراسان رضوی و خراسان شمالی و کشور ترکمنستان جریان داشته و بخش اعظم حوضه را شامل می شود و بخش سفلای آن یک چهارم حوضه را تشکیل می دهد در استان گلستان جریان دارد. سهم استان گلستان از این حوضه در سرجمع پتانسیل منابع آبی استان محاسبه می گردد.

۴. حوضه های واقع در استان مازندران: حوضه های آبریز متعددی در استان مازندران جریان دارد که در آن ها سالانه حدود پنج میلیارد مترمکعب آب سطحی جریان دارد. در غرب استان مازندران منابع آب نسبت به منابع خاک فزونی دارد و به تدریج با نزدیک شدن به شرق این استان و همچنین استان گلستان، منابع خاک از منابع آبی پیشی می گیرند. انتقال آب مازاد از غرب استان مازندران به بخش های مرکزی و شرقی این استان و نهایتاً به استان گلستان، از سال های قبل مورد مطالعه قرار گرفته و در دو بخش شرب و کشاورزی به آن توجه شده است. حدود ۸۰ میلیون مترمکعب آب قابل شرب از حوضه های نزدیک از جمله نکارود به دلیل کمبود آب در استان گلستان و همچنین کیفیت در معرض خطر آب های قابل شرب در استان گلستان، برای کمک به منابع آب شرب استان مورد انتقال قرار خواهد گرفت.

طبق مطالعات انجام شده، آب مازاد استان مازندران پس از کسر نیازهای شرب، صنعت، محیط زیست، کشاورزی و آبزی پروری آن استان، به میزان حداقل ۳۰۰ میلیون مترمکعب، قابلیت انتقال به استان گلستان را دارد و تأسیسات انحراف، انتقال، پمپاژ و ذخیره برای این پروژه بزرگ در حال مطالعه است که می تواند در بخش صنعت یا بخش کشاورزی استان گلستان مورد بهره برداری قرار گیرد.

با استفاده از این حجم آب در بخش کشاورزی با مدول آبیاری هفت هزار مترمکعب در سال برای هر هکتار، حدود ۴۳ هزار هکتار اراضی قابلیت آبیاری خواهد یافت و در صورت استفاده از روش های نوین آبیاری، حدود ۵۶ هزار از اراضی را قابل آبیاری خواهد کرد.

پیوستگی و در هم آمیختگی جغرافیا، تاریخ و فرهنگ مردم این دو استان همسایه از نکات مثبتی است که می تواند به این طرح عظیم که بخش هایی از آن در غرب استان مازندران به اجرا رسیده، کمک کند و با تلاش دست اندرکاران و همکاری مردم به نتیجه رسیده و سهم مهمی در شکوفایی بیشتر استان های گلستان، شرق مازندران و میهن عزیزمان داشته باشد.

* کارشناس مسائل آب