شاه، ایران را ملک شخصی خود و ملت را برده می‌دانست/ وضعیت اسفناک معیشتی مردم در دوران پهلوی

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از خبرنگار مرآت، ایران دوره‏ های مختلفی با حوادث تاریخی گوناگونی را پشت سر گذاشته که بی شک دوران حکومت پهلوی، یکی از پر خیانت ترین دوران تاریخ ایران بوده است چرا که به اذعان برخی از اندیشمندان بزرگ ایران اسلامی، برخی از شاهان ایرانی هر چند جنایات متعددی را مرتکب می شدند ولی به کشور خیانت نمی کردند و در برخی دوره ها خیانت هایی هم که می شد هیچگاه در حد خیانات های دوران رژیم پهلوی نبود.

بر همین اساس در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بر آن شدیم که به بررسی لایه های مختلف خیانت و جنایت های دوران حکومت پهلوی بپردازیم که این مهم در گفتگوی مرآت با کامران غضنفری کارشناس تاریخ معاصر میسر شد.این گفتگو در ادامه از نظر می گذرد.

مرآت- مهمترین جنایاتی که در دوران پهلوی صورت گرفت چه بود؟

شاه بعد از کودتای 28 مرداد سال 1332 وقتی به کمک آمریکا و انگلیس سلطه خودش را در کشور گسترش داد، اختناق و دیکتاتوری بی سابقه ای را در کشور حاکم کرد که نتیجه آن دستگیری و شکنجه هزاران نفر از مردم مسلمان در دهه های 30، 40، 50 شد.

علاوه بر این دستگیری ها و شکنجه ها، شاهد کشتارهای وسیع مردم توسط محمد رضا پهلوی بودیم که یک نمونه آن در قیام خونین 15 خرداد 42 اتفاق افتاد. آمارهای مختلفی از این کشتار داده شده که از 5 هزار تا 15 هزار نفر متناوب است که مردم تهران، قم، ورامین، شیراز و برخی شهرهای دیگر کشور در طی مدت 2 الی 3 روز توسط حکومت شاه قتل عام شدند.

در اوایل دهه 50 از روحانیون گرفته تا اساتید دانشگاه و دانشجویان و اقشار مختلف مردم دستگیر می شدند، به زندان می افتادند و تعداد زیادی نیز به شهادت می رسیدند.

در سال های 56 و 57 که دوران نزدیک به انقلاب بود، هزاران نفر از مردم شهرهای مختلف کشور توسط حکومت شاه و با پشتیبانی و حمایت آمریکا قتل عام شدند.

مهمترین نمونه جنایات در سال 57 را در 17 شهریور شاهد بودیم که در میدان ژاله و خیابان های اطراف آن از ساعت 8 صبح الی 5 بعدازظهر صدای رگبار مسلسل های نظامیان می آمد که مردم را قتل عام کردند. آمار شهدای آن روز از 500 نفر تا بیش از 4000 نفر گزارش شده بود.

در مجموع آمار تقریبی از شهدای دوره پهلوی که از دهه 30 الی 50 گزارش شده،70 هزار الی 100 هزار نفر می باشند که چه در زندان، چه تظاهرات و درگیری ها به شهادت رسیدند.

اینها نمونه های کوچکی از جنایات حکومت شاه تحت حمایت ایالات متحده آمریکا بود که می توان به آن اشاره کرد.

مرآت- شما به حمایت آمریکا از اقدامات شاه اشاره کردید با توجه به این حمایت، چه غارت هایی توسط آمریکایی ها در ایران صورت گرفت؟

شاه کشور ایران را در اختیار آمریکا گذاشته بود و آمریکا هر چه می توانست از کشورمان غارت و چپاول می کرد وغارت منابع زیر زمینی به ویژه نفت، توسط دولت آمریکا یک نمونه بارز آن است که در چند سال پایانی حکومت شاه روزانه حدود 6 میلیون بشکه نفت را صادر می کردند و آنگونه که یکی از محققین آمریکایی آقای جیمز بیل بعدا در کتاب شیر و عقاب می نویسد، اشاره می کند در 25 سالی که محمد رضا پهلوی بر سرکار بود، آمریکایی ها حدود 24 میلیارد بشکه نفت ایران را با کمترین پول غارت کردند.

همچنین آمریکا انواع سلاح های تسلیحاتی را به چند برابر قیمت به شاه می فروخت و به این وسیله از خزانه ملت غارت می کرد که البته همان سلاح و مهمات هم در راستای کمک به منافع آمریکا استفاده می شد. مانند کمک شاه به آمریکا در جنگ ویتنام و اعزام نیروها به کشورهای حاشیه خلیج فارس برای حمایت از حکومت های دست نشانده آمریکا و انگلیس، اعزام نیروها و سلاح به برخی کشورهای آفریقایی و آسیایی در راستای حفاظت از منافع آمریکا.

همچنین آمریکایی ها از خاک کشور ایران به عنوان یک سد در برابر نفوذ شوروی که قدرت مقابل آمریکا حساب می شد، استفاده می کردند.

مرآت- آیا سلطه آمریکا تنها در جهت غارت ایران خلاصه می شد؟

سلطه دولت آمریکا بر فرهنگ ایران هم بود که در واقع رادیو و تلویزیون ما تحت نفوذ آنان اداره می شد. غیر از یک کانال مستقلی که کاملا در اختیار آمریکایی ها بود و به زبان انگلیسی نیز برای آنان برنامه پخش می کرد، دو کانال دیگر عمدتا با سلطه مستشاران آمریکایی برنامه اجرا می شد و بسیاری از فیلم ها و سریال های مفتضح آمریکایی را در تلویزیون نشان می دادند تا به فرهنگ اسلامی کشور ضربه بزنند. یا برنامه هایی که تحت عنوان جشن هنر شیراز برپا می کردند و آن افتضاحاتی که سال 56 در آنجا جشن به بار آوردند نمونه آن بود.

در واقع آمریکایی ها کاملا بر امور سیاسی، نظامی، فرهنگی و اقتصادی کشور ما سلطه داشتند و حکومت شاه کاملا در اختیار آمریکا بود و از همه جنایات و دیکتاتوری و سرکوب گری های شاه هم مطلع بودند.

مرآت- یکی از سلطه های سیاسی آمریکا قطعا دخالت در امور ایران بود، این اقدام چگونه بروز می یافت؟

بسیاری از مقامات ارشد ایرانی توسط آمریکایی ها انتخاب و منصوب می شدند. از کودتای 28 مرداد سال 32 تا سال 57، هر نخست وزیری که در ایران بر سر کار می آمد با تایید دولت آمریکا بود و مقامات ارشد و فرماندهان نظامی که در ایران منصوب می شدند با تایید و حمایت مستشاری نظامی آمریکا باید می بود. یا روسای ساواک که انتخاب می شدند با تایید مستشاری اطلاعاتی آمریکا یعنی مسئولین سازمان سیا انتخاب و منصوب می شدند.

مرآت- وابستگی اقتصاد ایران به سایر کشورها در دوره پهلوی چگونه بود؟

شاه بخش وسیعی از بازار مصرفی ایران را در اختیار کالاهای آمریکایی قرار داده بود. وضعیتی بود که عمده محصولات غذایی را حکومت شاه از خارج وارد می کرد. کشوری که یک زمانی نه تنها گندم و برنج برای مردم کشور خودش داشت بلکه به خارج هم صادر می کرد ولی در زمان حکومت شاه کار به جایی رسید که همه این اقلام را از خارج و عمدتا از آمریکا وارد می کرد.

مرآت- آیا می توان گفت پدر و پسر پهلوی وطن دوست نبودند؟

وطن دوستی به مفهومی که مدنظر ما است نداشتند ولی از دیدگاه خودشان وطن دوست بودند به این معنا که ایران را دوست داشتند برای اینکه خودشان را مالک ایران می دانستند و کل کشور را در غبضه مالکیت خودشان می دیدند، ملت را هم برده و رعیت خودشان فرض می کردند و از این بابت به ایران علاقه داشتند. پدر و پسر پهلوی ایران را کشور مستقل که مردم صاحب اراده و اختیار سرنوشت خودشان باشند، نمی دانستند.

مرآت- آزادی بیان در دوره پهلوی چه جایگاهی داشت؟

سانسور وسیعی در روزنامه ها و رسانه ها در آن زمان اعمال می شد گرچه شمار روزنامه ها و مجلات بسیار اندک بود ولی در همان تعداد اندک هم اجازه انتقاد از حکومت شاه را نمی دادند و اگر انتقادی مطرح می شد به شدت برخورد می کردند و افراد را احضار، دستگیر و زندانی می کردند.

قبل از انقلاب 4 روزنامه در کشور داشتیم. کیهان، اطلاعات، رستاخیز، آیندگان. که همه این روزنامه ها وابسته به حکومت بود و یک روزنامه مستقل و منتقد حکومت وجود نداشت که اجازه انتشار داشته باشد. این روزنامه ها هم همگی در خدمت حکومت شاه بودند و تملق و چاپلوسی از شاه می کردند و به ندرت مقاله و مطلبی در این روزنامه ها می توانستیم پیدا کنیم که دردها و مشکلات مردم را منعکس کند.

در بحث سخنرانی ها و مجالسی که در مساجد و هیئت ها برگزار می شد هم کسی جرات نمی کرد مستقیم از حکومت شاه و دولت مربوطه صریحا صحبت و انتقاد کنند. سخنرانان اگر مطلب سیاسی و انتقادی می خواستند بیان کنند عمدتا مجبور بودند در قالب تمثیل های مذهبی و قرآنی بیان کنند یعنی حداکثر اینکه بخواهند کنایه ای به شاه بزنند آن را در قالب مبارزه حضرت موسی(ع) با فرعون زمان بیان می کردند. اما عده دیگری از سخنرانان مثل حضرت امام خمینی(ره) و یاران و شاگردان ایشان بودند که علیه شاه انتقاد می کردند که البته حکومت سریعا عکس العمل نشان می داد و برخورد می کرد. کسانی هم که غیر مستقیم مطالب را بیان می کردند مثل شهید بهشتی، شهید مطهری، مقام معظم رهبری و ... که سخنان انتقادی خود را در قالب مفاهیم مذهبی بیان می کردند، حکومت تحمل آنها را هم نداشت و دستگیر و زندانی می کرد.

مرآت- آزادی و مشارکت در سرنوشت سیاسی مردم تا چه حدی بود، آیا این نوع آزادی وجود داشت؟

خیر. این آزادی هم وجود نداشت. طبق اسنادی که بعد از انقلاب توسط ساواک منتشر شده مشخص است که انتخابات مجلس شورای ملی کاملا فرمایشی بود و هیچگونه آزادی در آن نبود و نمایندگانی که قرار بود از صندوق ها بیرون بیایند قبلا توسط محافل حکومتی و دولتی و ساواک مشخص می شدند و انتخابات نمایشی برگزار می شد که البته اکثریت مردم هم در این نمایش شرکت نمی کردند و حکومت یک سری اسامی را بعدا اعلام می کرد.

مرآت- آیا شاه به مسائل داخلی کشور و پیشرفت و آبادانی ایران توجه می کرد؟

آن زمان اصلا روحیه خودباوری در بین جوانان و دانشگاهیان ما وجود نداشت و چیزی در حدود صفر بود و حتی اجازه فکر مستقل را هم نمی دادند یعنی کسی فکر نمی کرد که ما می توانیم به صورت مستقل روی پای خودمان بایستیم و انواع و اقسام پیشرفت های علمی را داشته باشیم.

آن موقع تاکید بر این بود که ما باید مصرف کننده آن چیزی باشیم که غربی ها تولید می کنند و آنها باید همیشه بر کار ما نظارت داشته باشند. نمونه های کوچک آن را می توان به بحث صنایع نظامی یا ترابری نام برد که در آن زمان به هیچ عنوان به تکنسین های داخلی اجازه داده نمی شد که روی هواپیماها کار تعمیراتی انجام دهند و از تکنسین های خارجی برای تعمیر استفاده می کردند.

پیشرفت هایی که در آن زمان به لحاظ اقتصادی بوده اگر بخواهیم با 4 دهه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مقایسه کنیم اصلا قابل مقایسه نیست یعنی فاصله پیشرفت های اقتصادی ما در این 4 دهه ده ها برابر آن چیزی است که در حکومت پهلوی به آن دست پیدا کرده بودند.

ولی الآن ما به علوم پزشکی، کشاورزی، فنی مهندسی، شیلات ، سد سازی، صنایع، معدن، هسته ای و بسیاری از پیشرفت های دیگر دست پیدا کردیم.

مرآت- اوضاع جامعه و سطح زندگی مردم در دوران پهلوی چگونه بود؟

با توجه به اینکه در قبل از پیروزی انقلاب جمعیت کشور ما حدود 35 میلیون نفر بود، حدود 6 میلیون بشکه نفت در روز صادر می کردیم که بیش از 2 برابر نفتی که بعد از انقلاب به طور متوسط صادر می کردیم، می باشد.

در سال های دهه 50 تورم و گرانی ها بسیار کمتر نسبت به الان بود و با حجم پولی که شاه به دست می آورد ولی سطح زندگی اکثریت مردم ایران متوسط رو به پایین و بسیار ضعیف بوده است و بیش از 90 درصد مردم کشور چنین وضعیتی داشتند. بسیاری هم در فقر مطلق به سر می بردند.

خاطره ای را دختر سرلشکر پاکروان رئیس ساواک؛ در کتابش نقل می کند که یک روزی می خواستم از تهران به کاشان بروم که باید از جنوب تهران عبور می کردیم، منظره هایی که در جنوب تهران می دیدم باورم نمی شد. مردم در بیغوله و آلونک هایی زندگی می کردند و جوب های کثیف با آب های تیره و سیاه و بدبو که جاری بود و مردم از این آب برای امورات روزمره خود استفاده می کردند. وضعیت بهداشت هم بسیار ضعیف و نزدیک به صفر بود.

این صحنه ای از وضعیت اسفبار زندگی مردم در رژیم شاه بود که خود دختر سرلشکر پاکروان نقل کرده است.

به نظرم تهرانی که پایتخت بود و در آن زمان حکومت شاه اکثر امکانات به تهران اختصاص می یافت که از آن چهره خوبی در منظر خارجی ها ارائه شود، اینگونه بود پس باید تصور کرد که شهرهای دیگر چه وضعیتی داشتند.

در کتاب خاطرات اسدالله اعلم که وزیر درباز شاه و از نزدیک ترین افراد به محمدرضا پهلوی بود، نقل شده: بیش از 90 درصد روستاهای کشور برق و آب لوله کشی ندارند و خبری از بهداشت در آنجا ها نیست.

حالا ببینید روستاها که سهل است اگر خود تهران را در نظر بگیریم که همه امکانات در تهران اختصاص می یافت در سال های 55 تا 57، روزی نبود که چند ساعت قطع برق نداشته باشیم.

در حقیقت وضعیت زندگی مردم بسیار پایین بود و مردم قدرت خرید یک واحد مسکونی را هم نداشتند. در تهران در محله شوش و مولوی آلونک نشین ها پر بودند.

در آمد هنگفتی که حکومت داشت عمده آن صرف مردم و رفاه آنان نمی شد بلکه صرف خرید تسحیلات و رفاه خاندان حکومتی می شد.

مرآت- از شکنجه های وحشیانه ای که عوامل شاه و نظامیان علیه زندانیان و مبارزین داشتند، برایمان بگویید؟

از زمانی که آموزش پرسنل ساواک توسط مامورین SIA انجام می شد و یک دهه بعد این آموزش را به سازمان جاسوسی اسرائیل یعنی موساد واگذار کردند، انواع و اقسام شیوه های شکنجه و بازجویی را آموزش می دادند و بسیاری از آلات و وسائل شکنجه را هم آمریکایی ها و اسرائیلی ها در اختیار می گذاشتند. زندانی هایی که بعد از پیروزی انقلاب آزاد شدند و خاطرات خودشان را تعریف کردند بیان داشتند که شیوه های مختلفی برای شکنجه های وحشیانه اعمال می کردند که شلاق زدن با کابل ، روی تخت فلزی خواباندن و زیر آن اجاق روشن کردن و سوزاندن پشت زندانی، اتوی داغ بر روی بدن گذاشتن، سیگار را روی بدن خاموش کردن و استخوان دست و پای آنها را شکستن، کور کردن چشم از جمله شکنجه ها بود.

استخوان برخی افراد را با میخ دلر سوراخ می کردند. آیت الله شهید غفاری یکی از نمونه هایی است که جمجمه سرش را با میخ یا "دِرِیل" سوراخ کرده بودند.

مرآت- مجامع بین المللی به این نوع شکنجه های وحشیانه اعتراض نمی کردند؟

گرچه گاهی کمیسیون های حقوق بشر در کشورهای خارجی اعتراض هایی می کردند ولی غالبا حکومت شاه به این اعتراضات بی اعتنا بود و همه شکنجه ها را تکذیب می کرد در صورتی که تمام شکنجه ها در حالی بود که مستشاران SIA که بر کار ساواک نظارت می کردند در جریان وحشی گری آنها بودند و از طرفی گزارش همه این جنایات هم به شاه ارائه می شد و طبق اعترافاتی که برخی از شکنجه گران در دادگاه در بعد از انقلاب داشتند دستور شکنجه توسط خود شاه داده می شد.

مرآت- تصویر کلی از ایران قبل از انقلاب و بعد از انقلاب بازگو کنید؟

از یک ملت تحت سلطه و ستم به ملتی آزاد و مستقل و حاکم بر سرنوشت خودمان تبدیل شدیم که زیر باز بیگانگان دیگر نیستیم و خودمان حاکم بر امور کشور خودمان هستیم. در کنار اینها الگویی برای سایر ملت های دنیا شدیم که در پی طلب استقلال و آزادی هستند.

مرآت- از اینکه وقت خود را در اختیار ما گذاشتید و در این گفتگو شرکت کردید بسیار سپاسگزاریم

انتهای پیام/