باغ شاهزاده ماهان؛ هارمونی استفاده از فضا و مناظر طبیعی (+عکس)

پول‌نیوز -باغ شاهزاده ماهان که با نبوغ بنیان‌گذاران آن، از زیبایی طبیعی مناطق اطراف خود بیشترین بهره را برده است، در چهار فصل سال با زیبایی‌های منحصربه‌فرد و چشم‌نوازش هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.

شهر ماهان در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان واقع‌شده این شهر به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوه‌های جوپار و پلوار از خوش آب و هواترین مناطق استان کرمان است. بخش ماهان در دامنه غربی کوه‌های پلوار و سیرچ و شمال شرقی کوه جوپار واقع‌شده است.
باغ شاهزاده، ماهان

باغ شاهزاده در دامنه کوه جوپار، در بستری کویری و در فاصله ۶ کیلومتری شهر ماهان در مسیر جاده کرمان - بم بناشده است. ارتفاع آن از سطح دریای آزاد ١٨٥٠ متر است.

ماهان

مورخان و سیاحان قرون اولیه هجری مانند مقدسی، ابن حوقل و بسیاری دیگر درنوشته‌های خود بنای ماهان را به آذرماهان که از سوی انوشیروان به حکومت این منطقه (کرمان و سیستان و بلوچستان) منصوب کرده بود، نسبت داده‌اند. بدون شک آذرماهان در آن زمان آبادانی‌هایی در این ناحیه ایجاد کرده و ماهان نام خود را از او گرفته است.
باغ شاهزاده‌ ماهان

این باغ در عصر قاجار در دوران یازده‌ساله فرمانروایی عبدالحمید میرزا ناصرالدوله (۱۲۹۸ هـ.ق تا ۱۳۰۹ هـ.ق) احداث شده است. باغ شاهزاده ماهان کرمان یکی از نمونه باغ تخت‌های ایرانی است که از شرایط مساعد طبیعی بهترین بهره‌ را برده است. وجود خاک حاصلخیز، آفتاب لازم، وزش باد ملایم و نسیم و بالاخره دسترسی به آب (قنات تیگران) امکان ایجاد باغی در این مقیاس را در گستره‌ای خشک و بی‌آب‌ و علف به طرز معجزه‌آسایی فراهم ساخته است.

باغ تخت شاهزاده به مساحت۵/۵ هکتار، دارای شکلی مستطیلی و شیبی در حدود ۶/۴ درصد است که حصاری بلند آن را از جو نامساعد اطراف جدا می‌سازد. این باغ یک‌بار در سال ۱۳۳۷ (ه.ش) و بار دیگر پس از زلزله سال ۱۳۶۰ (ه.ش) که در آن آسیب‌هایی دید، مرمت شد. سپس به‌ وسیله اداره فرهنگ و هنر خریداری گردید و در فهرست آثار ملی به شماره ۱۰۱۲ به ثبت رسید. این باغ هم‌اکنون در اختیار سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کرمان قرار گرفته‌ است. منبع حیاتی باغ شاهزاده، جریان آب‌هایی است که از کوه‌های اطراف سرچشمه گرفته است. قنات تیگران که از ارتفاعات کوه جوپار سرچشمه می‎گیرد، منبع آب این باغ است. جریان فوق از مرتفع‌ترین سطح وارد باغ گردیده و نظام آبیاری طراحی‌شده باغ را به وجود می‌آورد.

این باغ یکی از ۹ باغ ایرانی است که در یونسکو ثبت جهانی شده است و اطلاعات آن از طرف یونسکو به ۳۵ زبان ترجمه‌ شده و در نقشه گردشگری این سازمان بین‌المللی قرارگرفته است.

موضوع قابل توجه این است که باغ عمارت بیگلر بیگی (فتح آباد)، باغی مربوط به دوره قاجار است که در ۲۵ کیلومتری شهر کرمان، روستای اختیارآباد واقع شده است. این باغ الگوی احداث باغ شاهزاده ماهان است که مرمت و باززنده‌سازی این باغ نیز به اتمام رسیده است.

معماری باغ

نظام هندسی

شکل اصلی باغ شاهزاده، مستطیلی با نسبت تقریبی چهار به یک است. طول کلی داخل باغ ٤٠٧ متر و عرض آن ١٢٢ متر است. تقسیم‌بندی کلی باغ به‌ صورت یک محور طولی و دو کانون (محوطه بنای اصلی باغ در قسمت بالا و محوطه ورودی در قسمت پایین) قابل‌ تشخیص است. محورهای فرعی به‌ صورت افقی و عمود بر محور اصلی در مرز اختلاف سطح‌ها، کرت‌ها را که شمار آن‌ها در هر طرف هشت عدد است، به وجود آورده‌اند. بناهای باغ به سه دسته تقسیم‌شده‌اند: بنای اصلی در بالاترین سطح باغ قراردارد. بنای سر در خانه در بخش ورودی و سایر بناهای خدماتی، مماس به دیوار اصلی و خارج از آن واقع‌شده‌اند. سطح بنای بالاخانه ٤٨٧ مترمربع و سطح سردر خانه ٢٣٤ مترمربع و فاصله این دو از یکدیگر ٣٢٥ متر است.

سردر خانه از معماری شفافی برخوردار است که امکان رؤیت چندجانبه باغ را میسر می‌سازد. منظری از ارتفاع فوقانی به سمت بالاخانه و پایین کوه‌های جوپار (که در فصول مناسب پوشیده از برف هستند) رؤیت می‌شود و منظر دیگری به سمت مقابل ورودی باغ در امتداد چهارباغ تا دوردست کوه‌های پلوار ادامه می‌یابد. بنای بالاخانه طویل‌ترین بنای منفرد باغ است که عمود بر محور اصلی و در انتهای آن قرار گرفته و بخش پایانی محور محسوب می‌شود، حال آنکه در پشت آن قسمتی از حیاط واقع است اما ازآنجاکه حیاط مذکور اهمیت حیاط اصلی را ندارد، این حجم از بنا رابطه اصلی را با حیاط پشتی قطع می‌کند.