متوجه توده ای سفت در سینه چپم شدم

پرسش: حدود چهار سال پیش متوجه توده ای سفت در سینه چپم شدم که تغییر اندازه میدهد به پزشک مراجعه کردم و برای من قرص ویتامین ای تجویز کردند ولی از بین نرفت سونوگرافی هم نرفته ام .لطفا مرا راهنمایی کنید.
پاسخ: پستان از غدد مترشحه شیر و بافت چربی تشکیل شده است. بافت چربی، محافظت و نگاهداری غدد ترشح کننده شیر را بر عهده گرفته و به پستان شکل و قوام می دهد. به طور طبیعی هر پستان از 15 تا 20 قسمت تشکیل شده که هر یک، لوب نامیده می شود و هر لوب به واحدهای کوچکتری تقسیم می شود که لوبول گفته می شود. لوبول واحد ترشحی پستان است و در روند شیردهی منجر به ترشح شیر می شود. از هر لوبول لوله های کوچکی منشعب می شود که اتصال آنها مجاری شیری را ایجاد می کنند که به نوک پستان در وسط هاله تیره رنگ پوست (آرئول) باز می شوند و به این ترتیب شیر را به طرف نوک پستان هدایت می کنند. فضاهای بین لوبول ها و مجاری را چربی پر می کند.

تغییرات طبیعی پستان
پستان عضو فعالی است که در طول عمر دستخوش تغییرات فراوانی می شود.تغییرات اولیه پستان ، در جریان بلوغ، بارداری ، شیردهی و یائسگی رخ داده اما تغییرات ثانویه آن به صورت کوتاه مدت و دوره ای و در جریان قاعدگی ماهانه صورت می گیرد.
بلوغ: پستان ساختمان ساده خود را تا بلوغ حفظ می کند در زمان بلوغ با ترشح هورمون استروژن از منشاء تخمدان رشد پستان شروع می شود تا سن بیست سالگی این رشد ادامه می یابد اما تکامل نهایی پستان پس از اولین بارداری اتفاق می افتد . گاهی به دلیل تغییر سطح خونی هورمونها و حساسیت متفاوت پستان در پاسخ به تحریک هورمونی، رشد پستان غیرقرینه صورت می گیرد. قرینه نبودن پستان در زمان بلوغ بیماری تلقی نمی شود.
بارداری و شیردهی : رشد نهایی پستان در بارداری صورت می گیرد در بارداری لوبولها بزرگتر می شوند و پستان برای شیردهی آماده می شود. پس از تولد نوزاد شیردهی بر اثر تحریک مکیدن و تغییرات هورمونی آغاز می شود. پس از قطع شیردهی، پستان به تدریج شکل طبیعی خود را باز می یابد و بازگشت آن به حالت طبیعی تقریبا سه ماه طول می کشد.
یائسگی: با قطع هورمونها در زمان یائسگی پستانها کوچکتر شده و پوست پستان ممکن است چروکیده شود.
تغییرات ثانویه یا دوره ای پستان: تغییرات دوره ای هورمونی در هر سیکل ماهانه، بافت پستان را تحت تأثیر قرار می دهد قبل از قاعدگی افزایش عمومی ندولاریته و سفت شدن پستان دیده می شود که گهگاه با درد دوره ای و حساسیت نیز همراه است.

تومورهای پستان
توده های خوش خیم پستان
1- توده های التهابی و عفونی پستان: این توده ها با علائم التهابی به صورت درد، تورم، قرمزی و ترشح چرکی از مجرا و یا آبسه خود را نشان میدهند. عفونت ها و آبسه ها ممکن است در دوران شیردهی خصوصاً در هفته های اول بروز کند. در زنان غیر شیرده ممکن است مجاری زیر هاله ی دور نوک پستان دچار نوعی عفونت مزمن و عود کننده(ماستیت پری داکتای) شوند که در پی تغییرات التهابی و پیدایش اسکار (اثر زخم) در پستان منجر به تورفتگی و جمع شدگی نوک پستان، پیدایش توده هایی در ناحیه زیر هاله، تشکیل آبسه و گاهی ایجاد مسیر ارتباطی فرعی(فیستول) از مجاری زیر هاله به طرف پوست دور هاله شوند.
به طور کلی درمان عفونتهای پستان مصرف آنتی بیوتیک، تخلیه پستان از شیر(در دوران شیردهی) و تخلیه آبسه در صورت تشکیل(توسط پزشک) است.
2- پستانهای فرعی: پستانهای فرعی در دوران جنینی بر روی خطوط شیری(از زیر بغل تا کشاله ران در دو طرف) در محل زوجهای پستانی رویش می کنند. در انسان تنها یک جفت غده پستانی روی سینه باقی می ماند و سایر نقاط از بین می روند. در صورتیکه این غدد اضافی باقی بمانند Polymastia یا غده پستانی فرعی بوجود می آید که گاهی به طور مخفی در زیر بغل یا کشاله ران باقی مانده و تا دوران شیردهی تشخیص داده نمی شود و با شیردهی دچار تورم و درد می شود.
به طور کلی برداشتن این بافت پستان اضافی یا نوک پستان فرعی ضرورتی ندارد مگر در مواردی که اهداف زیبایی مطرح باشد و یا اختلالات قابل لمس در آنها بوجود آید.
3- افزایش حجم پستانها در دوران حاملگی و شیردهی
تومورهای خوش خیم پستان
1- تغییرات فیبروکیستیک
تغییرات فیبروکستیک شایعترین اختلال خوش خیم پستان بوده و واکنش شدید و افزایش یافته بافت پستان نسبت به تغییرات هورمونهای تخمدانی است به طوریکه نشانه های این بیماری که شامل درد پستان(گاهی دو طرفه)، لمس توده های حساس و یا وجود نواحی سفت در پستان است در طی مراحل مختلف سیکل قاعدگی تغییر می کند به طوریکه بیشترین علایم درست قبل از قاعدگی پدیدار و بعد از قاعدگی کاهش می یابد. تغییرات فیبروکیستیک در حقیقت شامل تغییرات کیستیک و تغییرات بافتی است. تغییرات بافتی نیز شامل پیدایش بافت فیبروز و اسکلروز است. فیبروز عبارتست از جمع شدن و سفت شدن بافت و کیست به معنای تجمع مایع در کیست های گرد یا بیضوی است بنابراین تغییرات فیبروکیستیک کیستهایی هستند که توسط بافت فیبروز و نسوج سفت احاطه شده اند. بروز این بیماری در زنان 20 تا 50 ساله شیوع بیشتری دارد اما در هر سنی میتواند بروز کند.

تشخیص و درمان بیماری
بیمارانی که دارای ضایعات کیستیک متعدد و دردناک هستند باید تحت نظر پزشک معالج بوده، رژیم غذایی خود را به شرح ذیل تغییر دهند و بنا به صلاحدید پزشک برای کاهش درد از مسکن های ساده در نیمه دوم سیکل قاعدگی استفاده نمایند.
بیمارانی که در معاینه پستان آنها تنها یک توده مدور و نرم لمس میشود باید برای تشخیص توپر یا کیستیک بودن توده تحت سونوگرافی قرار گیرند. کیست های منفرد باید به محض تشخیص بوسیله سوزن باریک(Fine Needle Aspiration) تخلیه شوند. اگر مایع کیست خونی نباشد (بی رنگ، خاکستری، آبی یا سبزرنگ) باید برای بررسی عود کیست، 6-4 هفته پس از تخلیه کامل کیست، معاینه مجدد انجام شود. در صورتی که مایع خونی باشد بررسیهای دیگر از جمله ارزیابی پاتولوژی مایع، جهت تعیین وضعیت بدخیمی ضروری است.
محدود کردن چربی رژیم غذایی به میزان 25% از کل انرژی دریافتی و پرهیز از مصرف مواد محرک(متیل گزانتینها) که در قهوه، چای، شکلات و غیره یافت میشود گاهی اوقات موجب کاهش علائم میشود. فواید کاهش نمک و استفاده از داروهای ادرار آور(دیورتیکها) مورد بحث است. برخی پزشکان مصرف مکملهای ویتامینی مانند ویتامین B6 و E و Primrose oil را توصیه می کنند. در خانمهایی با علایم شدید ممکن است قرصهای جلوگیری از بارداری، تاموکسی فن و یا آندروژنها توصیه شود که به دلیل عوارض جانبی در همه موارد تجویز نمی شود.
2- فیبرو آدنوم پستان
شایعترین تومور خوش خیم پستان است. بیشتر از بافت فیبروزه تشکیل شده و سفت و مشخص و لغزنده است. زمانی رشدش متوقف میشود که قطر آن به 2 تا 3 سانتی متر برسد. فیبروآدنوم ارتباط مستقیمی با حساسیت پستانها نسبت به هورمون استروژن دارد و به همین دلیل بیشتر در دهه دوم و سوم زندگی خانمها اتفاق می افتد و گاهی علائم آن شبیه به سرطان بدخیم بروز می کند. 5 تا 10 درصد فیبروآدنوم با رشد بسیار سریع در حوالی سنین شروع قاعدگی ایجاد می شود که به آن آدنوفیبروم جوانان گفته می شود.
تشخیص و درمان بیماری
تشخیص قطعی فیبروآدنوم با معاینه بالینی، سونوگرافی و بررسی سلولی پس از تخلیه توده با سوزن باریک(FNA) میباشد. پس از تشخیص اگر سن بیمار کمتر از 30 سال باشد و اندازه توده کمتر از 3 سانتیمتر باشد و بیمار برای پیگیری و بررسی مداوم در دسترس بوده و جزء گروه پر خطر برای سرطان پستان (زنان بالای 50 سال، دارای سابقه خانوادگی سرطان پستان ، چاق ، مصرف کننده زیاد چربی و الکل ، ... ) نباشد میتوان بیمار را در فواصل 6 ماهه با انجام سونوگرافی و معاینه توسط پزشک تحت نظر قرار داد. در این مدت اگر فیبروآدنوم رشد کرده باشد بهتر است از سینه خارج شود. در تمام حالاتی که سن بیمار بالای 30 سال است یا هر یک از موارد فوق وجود نداشته باشد جراحی و خارج کردن ضایعه از پستان توصیه میشود.
3- پاپیلوم
پاپیلوم به صورت توده ای در مجاری بزرگ در ناحیه زیر آرئول(هاله ی دور نوک پستان) ظاهر میشود که استعداد پیشرفت به طرف بدخیمی را دارد و با علائم ترشحات خونی رنگ یک طرفه از نوک پستان بروز می کند که باید با توده های سرطانی که با ترشحات خونی از نوک پستان همراه اند افتراق داده شود.

«گرچه 80% توده های پستانی خوش خیم هستند اما در صورت کشف هر گونه توده مشکوک در پستان به پزشک مراجعه کنید»