چرا دندان کودک، کج و کوله می شود؟

روزنامه شرق: در هر قوس فکی کودک ۲۴ تا ۳۰ماهه، ده دندان کوچک دیده می شود. چهار دندان پیش، دو دندان نیش، دو آسیای کوچک و دو آسیای بزرگ. این دندان ها در قدام فک به طور طبیعی کمی با فاصله از هم قرار گرفته اند.

در هر قوس فکی کودک ۲۴ تا ۳۰ماهه، ده دندان کوچک دیده می شود. چهار دندان پیش، دو دندان نیش، دو آسیای کوچک و دو آسیای بزرگ.

این دندان ها در قدام فک به طور طبیعی کمی با فاصله از هم قرار گرفته اند. این فاصله ها برای جاگیر شدن دندان های دائمی بعدی کودک که دارای عرض بیشتری هستند، تعبیه شده اند؛ و در صورتی که کودکی دارای این فضاها در قدام فک خود نباشد بعداً به علت کمبود فضا به ارتودنسی نیاز پیدا می کند.

دندان های آسیای کودک نیز مثل آسیای دائمی دارای شیارها و حفره هایی در سطح خود هستند که این دندان ها را مستعد پوسیدگی می کنند.

پس کودک باید علاوه بر معاینات دوره ای دندانپزشکی، با کمک والدینش از بهداشت خوبی نیز برخوردار باشد. با این وجود گاهی به هر دلیل، مراقبت های لازم چه در مورد تغذیه و چه بهداشت رعایت نمی شود و کودک با دندان پوسیده که گاهی هم درد دارد به پزشک مراجعه می کند.

اکثراً با وجود تلاش هایی که دندانپزشک برای متقاعد کردن والدین مبنی بر حفظ و نگهداری دندان شیری می کند، به علت اصرار کردن آنها دندان بی گناه کشیده می شود.

اکنون منبع درد و عفونت از دهان خارج شده و والدین خوشحال از تصمیم صحیح اتخاذ شده، شاهد طبیعی شدن شرایط کودک پس از یکی دو روز هستند؛ غافل از ناراحتی های روانی که پس از انجام یک پروسه درمانی تهاجمی (کشیدن دندان جزء درمان های تهاجمی در دندانپزشکی کودکان طبقه بندی می شود و آخرین راه درمانی برای آنها در نظر گرفته شده است) کودکشان متحمل شده است.

چون حتی با وجود مهارت دندانپزشک و کنترل رفتاری کامل وی حین تزریق محلول بی حسی به طوری که کودک سرنگ را ندیده و یا حتی احساس درد نکرده باشد، به خاطر فشار های متناوب و شدیدی که برای کشیدن یک دندان ریشه دار که محکم در فک قرار گرفته (ریشه دندان شیری که موعد افتادنش رسیده به طور فیزیولوژیک تحلیل رفته و دندان لق می شود) به کودک وارد کرده، او به شدت دچار ترس و اضطراب است و این ترس ناشی از دندانپزشکی او را به یک کودک غیر همکار تبدیل می کند.

علاوه بر این غذا خوردن کودک در سمتی از قوس که دندانش کشیده شده مختل می شود و در صورتی که تعداد دندان های کشیده شده بیش از یکی در بیش از یک طرف قوس باشد، کودک تا حدی دچار سوءتغذیه نیز می گردد.

زود کشیدن دندان شیری همچنین باعث روئیدن دندان دائمی زیرین دیرتر از زمان طبیعی خود می شود. حتی این تاخیر در رویش می تواند ۳ تا ۴ سال باشد و علت آن سخت شدن لثه و استخوان فضای دندان کشیده شده به دلیل صدمات فیزیکی و حرارتی و تحریکاتی که به طور مداوم به آن ناحیه از قوس فکی به علت خالی ماندن بیشتر وارد می شود، ذکر شده است.

گاه نیز به علت بسته شدن فضای دندان کشیده شده توسط دندان های مجاور، جوانه دندان دائمی اجباراً از مسیر خود منحرف می شود و نابجا رویش می کند.

حتی احتمال محبوس شدن جوانه دندان دائمی وجود دارد به طوری که هرگز این دندان نمی روید و به صورت نهفته در فک باقی مانده و گاه به ریشه های دندان های فوقانی آسیب می رساند.

گاهی نیز به صورت مادرزادی و یا به علت بیماری های جنینی یا ارثی، کودک جوانه بعضی از دندان های دائمی را ندارد، پس جایگزینی برای دندان شیری وجود ندارد، ولی در صورت مراقبت های لازم می توان حتی تا سنین بزرگسالی دندان شیری را نگه داشت و از آن استفاده کرد، زیرا جوانه فعال زیرینی وجود ندارد تا ریشه این دندان شیری را تحلیل برده و آن را مستعد افتادن کند.

یکی دیگر از مسائلی که به دلیل کشیدن دندان شیری ایجاد می شود و امروزه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، مسئله اختلال در زیبایی به علت به هم ریختگی یا شلوغی (Crowding) دندان های دائمی به دلیل کمبود فضا است که بیمار را نیازمند درمان ارتودنسی می کند.

با کشیده شدن دندان، فضایی خالی در قوس فکی بیمار ایجاد می شود که یک یا دو سمتش دندان وجود دارد. دندان های طرفین تدریجاً به سمت فضای خالی متمایل شده و از محور طبیعی خود خارج می شوند و فضای دندان دائمی را که بعداً خواهد رویید پر می کنند، و این دندان ناچاراً بیرون تر یا داخل تر از قوس طبیعی دندانی رویش می کند و ظاهری نامطلوب برای بیمار ایجاد می نماید.

همچنین دندان فوقانی یا پائینی دندان کشیده شده در قوس مخالف نیز به سمت فضای خالی می روید و دچار اختلاف سطح با دندان های کناری خود می شود.

این موضوع علاوه بر از بین بردن تماس صحیح سطوح جونده دندان ها هنگام بستن دهان و یا جویدن، در طولانی مدت باعث ایجاد مشکلاتی در مفصل گیجگاهی فکی می شود که به صورت دررفتگی، خش خش یا احساس درد در قسمت جلوی گوش خارجی و یا حتی محدودیت در باز کردن دهان خود را نشان می دهد.

اما به هر حال، اگر به دلایلی که دندانپزشک تشخیص می دهد ناچار به کشیدن دندان شیری شدیم، راه هایی برای به حداقل رساندن و حتی رفع مشکلات بعدی ناشی از کشیدن دندان شیری وجود داد که از آنها تحت عنوان کلی Space Maintainer یا فضا نگه دارنده ها یاد می شود.

این دستگاه ها که به شکل ثابت یا متحرک پس از قالب گیری ساخته شده و در دهان کودک قرار می گیرند، به کمک سیم یا اکریل و یا دندان های مصنوعی فضای دندان کشیده شده را حفظ کرده و مانع انحراف دندان های طرفی به سمت فضای خالی می شوند؛ تا زمانی که وقت رویش دندان دائمی زیرین برسد.

حتی گاهی که به دلیل دیر مراجعه کردن کودک مقداری از فضا را نیز از دست داده ایم با کمک یک سری دستگاه های دیگر که Space Regainer یا به دست آورنده فضا نام دارند می توانیم دندان های طرفی و مقابل را به جای خود برگردانیم.

این دستگاه ها نیز مانند SMها پس از قالب گیری از دهان کودک ساخته می شوند و اکثراً به شکل ثابت مورد استفاده قرار می گیرند. فنرها و قلاب هایی که در این نوع دستگاه ها وجود دارد دندان های جابه جا شده را به مسیر صحیح خود هدایت می کنند و سپس با استفاده از SM فضای به دست آمده حفظ می شود.