«غولستان» در مرحله تصویرگری است/خطر کالایی-تبلیغاتی شدن کتاب کودک

طاهره ایبد، نویسنده کودک و نوجوان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر از درباره مجموعه داستان کودک «غولستان» که چندی است آن را به انتشارات داستان جمعه تحویل داده است، گفت: این مجموعه اکنون در مرحله تصویرگری است وامیدوارم در سال جاری روانه بازار کتاب شود.

وی ادامه داد: «غولستان» حاوی ۷ داستان درباره ارتباط و تعامل انسان‌ها و غول‌ها است و قرار است در قالب یک مجموعه داستان با تصویرگری سیاه و سفید به چاپ برسد.

وی درباره این داستان‌ها گفت: داستانهای دارای جنبه‌های سرگرمی و هیجانی است و به نوعی می‌توان گفت در ژانر فانتزی برای مخاطب کودک نوشته شده‌اند.

ایبد با بیان اینکه در این داستان‌ها یکسری از مفاهیم انسانی و اجتماعی به طور غیرمستقیم به بچه‌ها انتقال داده می‌شود، افزود: مخاطب در روند این داستان‌ها در قالب تعامل و تقابل انسان‌ها با غول‌ها، با زیرلایه‌های پنهان مفاهیم انسانی و اجتماعی ارتباط می‌گیرد و به طور غیرمستقیم نسب به جوانب مختلف زندگی انسانی و اجتماعی درکی بی‌واسطه پیدا می‌کند.

این چهره شناخته‌شده ادبیات کودک و نوجوان در ایران در توضیح چگونگی تأثیرگذاری ادبیات کودک و نوجوان بر مخاطبان این رده سنی اظهار کرد: نویسنده ادبیات کودک و نوجوان باید بداند که هدف از نگارش داستان برای بچه‌ها اصولاً یاد دادن چیزی نیست، بلکه انتظاری که از یک داستان خوب وجود دارد این است که نوعی فهم عمیق از زندگی انسانی به طور غیرمستقیم به بچه‌ها انتقال داده شود، نه اینکه صریحتاً مواردی را به شکل دستوری به بچه‌ها یاد بدهیم.

ایبد با نقل قولی از «رولان بارت» با این محتوا که «مضمون یک نوشته در کلیتش، با جمله‌جمله روایت انتقال داده می‌شود» اظهار کرد: شما وقتی آثار موفق ادبیات کودک و نوجوان در سطح بین‌المللی را می‌خوانید و با آثار نویسندگان بزرگ خارجی آشنا می‌شوید، می‌بینید که نوعی جهان‌بینی و درک نویسنده از زندگی در این آثار به زبان ساده و بی‌تکلف در حال انتقال به مخاطب کودک و نوجوان است و این انتقال به طور پنهان، عمیق و در عین حال با دقت در کاربرد مناسب تمام اجزای داستان در خدمت آن درک از زندگی صورت می‌گیرد.

وی ادامه داد: بر این مبنا تأثیرگذاری و انتقال مضمون انسانی و فرهنگی در داستان‌ها کودک و نوجوان مانند رسوب در وجود مخاطبان انجام می‌گیرد. یعنی آن جهان‌بینی و درک عمیق انسانی در طول زندگی بچه‌های اتفاق می‌افتد و به این معنا آنچه بچه‌ها در کودکی خوانده‌اند در بزرگسالی‌شان به طور عمق یافته تأثیرات خود را نشان می‌دهد.

طاهره ایبد سپس به برخی از کتاب‌های داستانی در بازار کتاب کودک و نوجوان ایران وجود دارد اشاره کرد و با نگاهی انتقادی اظهار کرد: با وجود آن مسئله مهمی که توضیح دادم، امروزه بسیاری از کتاب‌های موجود در کشور را می‌بینیم که کتاب‌هایی بازاری، کالایی و تبلیغاتی هستند و علی‌رغم آسیب‌های محتوایی‌شان، نیاز کاذب در مخاطب تولید می‌کنند.

وی با بیان اینکه دوره ما، به نوعی دوره تسلط پروپاگانداهاست، اظهار کرد: این گونه آثار کودک و نوجوان که بخش بزرگی از بازارهای کتاب ایران را فتح کرده و جنبه شدیداً تبلیغاتی دارند، شکلی از پروپاگاندا است که قطعاً مخاطره‌آمیز است و فضای پروپاگاندایی و تبلیغاتی را هم به مخاطبانشان انتقال می‌دهند.

این نویسنده و صاحب‌نظر ادبیات کودک و نوجوان توضیح داد: از سوی دیگر بسیاری از این آثار که ما در بازار کتاب می‌بینیم بر مبنای نوعی کپی‌کاری ضعیف و سطحی از آثار خارجی در حال تولید هستند و حتی تصاویرشان هم در مواردی همان تصاویر کتاب‌های خارجی است؛ این در حالی است که یکی از وظایف ادبیات و هنر در هر کشوری، تربیت ذوق و سلیقه مخاطب آن جامعه خاص است تا مخاطبان این هنر و ادبیات به آثار سطحی و ضعیف و مبتذل راضی نشوند.