آیا می شود رویا های فانتزی را زندگی کرد؟

در قسمت قبل در مورد کتاب هایی صحبت کردیم که در عین شهرت و محبوبیت جهانی که دارند، برای هر سنی مناسب نیستند و اگر بدون پیش زمینه ذهنی و در زمان مناسب مخاطبین و بخصوص دختران نوجوان و جوان ما بسراغشان بروند، می توانند آسیب ها و تاثیرات ذهنی بدی روی آن ها بگذارد.

در این بین سوالی که پیش می آید این است که آیا رمان ها و داستان هایی که از نظر اخلاقی مورد تایید هستند، می توانند جایگزین های مناسبی برای این گونه کتاب ها باشند ؟ و یا اینکه در صورتی که کتابی در ظاهر موجه بود، می شود نظارت نامحسوس والدین را در مورد خواندنش، حذف کرد؟

همراه دختران خود باشیم

واقعیت این است که وقتی فرزندان به سن خاصی می رسند، والدین و حتی معلمان هم نمی توانند مانند قبل بر داده هایی که به آن ها می رسد، به صورت کامل رسیدگی کنند و در واقع سن نوجوانی سنی است که در آن باید فرد آمادگی های ورود به اجتماع را آموخته باشد و تا حدودی خودش توانایی تشخیص پیدا کرده باشد.

در مورد مساله کتاب خواندن هم وضعیت به همین منوال است، چرا که نوجوانان و بخصوص دختران، باید برای درک بهتر جامعه، بالا بردن اطلاعات شخصی و… کتاب بخوانند ولی اینکه چه کتاب هایی در این سن بخصوص برای دختران نوجوان می تواند جذاب باشد و یا مهم تر این که چه کتابی می تواند برایشان مفید باشد، مساله مهم تری است.

در حال حاضر با وجود سیل کتاب های موجود در بازار که شامل تمام گروه های سنی می شود، انتخاب کتاب سخت شده چرا که ناشرین متعدد با موضوعات مختلف، شروع به چاپ کتاب هایی کرده اند که یا به وسیله نویسندگان داخلی نوشته شده و یا به وسیله متعرجمان از زبان های مختلف دنیا به زبان فارسی ترجمه و در اختیار مخاطبین گذاشته شده است، ولی مساله اصلی اینجاست که درون مایه و تاثیر این کتاب ها، بر ذهن و آینده نوجوانان ما چیست و چگونه می شود نوجوانان را در راه کتاب خواندن که یکی از تاثیر گذار ترین راه های آموزشی است ورود پیدا کرد و به آن ها کتاب پیشنهاد کرد…

اخلاق گرا اما ایده آل طلب

قبلا هم گفتیم که رمان های رمانتیک و عاشقانه از همان ابتدا طرفداران زیادی داشته و دارد، مخصوصا که چنین رمان هایی به خاطر موضوع خود، می توانند برای مخاطب نوجوان و زنان بسیار جذاب به نظر برسند.

البته ما نمی خواهیم بگوییم که تمام کتاب های عاشقانه و رمانتیک از نظر اخلاقی دچار فساد هستند و درون مایه هایی با تشویق و ترغیب نوجوانان به مخالفت با اخلاقیات و مذهب دارند. این مساله حقیقت ندارد ولی آنچه که مسلم است، دقت در انتخاب و در نظر گرفتن نگاه خود نوجوان به چنین کتاب هایی است.

مخصوصا که بعضی از این کتاب ها با وجود اینکه بسیار اخلاق مدار هم هستند ولی در عوض یک سری توهم و تخیلات فانتزی را وارد ذهن نوجوان و دختران جوان می کنند و باعث می شوند تا در زندگی حال و آینده خود دچار مشکل بشوند و دنیای واقعی شان را بر اساس آنچه که در چنین رمان هایی نوشته، برنامه ریزی کنند.

جین آستین و دختران خوش اِقبالش

یکی از نویسندگان محبوب و اخلاق مدار غربی که رمان هایش به شدت در سراسر دنیا طرفدار داشته و دارد، خانم جین آستین است.رمان های این نویسنده معروف، از زمانی که نوشته شدند یعنی حدود ۲۲۲ سال پیش تا کنون تقریبا همیشه جزو پر فروش ترین آثار بوده و به بیشتر زبان های دنیا ترجمه شده و طرفداران مخصوص به خود را داشته است.

البته دلیل این همه استقبال کاملا مشخص است، چرا که جین آستین در رمان هایش از بزرگترین آرزو و رویای دختران، یعنی پیدا کردن همسری ثرتمند، جذاب، از خانواده ای اصیل و صد البته عاشق پیشه حرف می زند. در تمام داستان های این نویسنده آرزوی دختران طبقه متوسط یا بورژوا که ازدواج با پسران اشراف زاده و جذاب است به حقیقت می پیوندد و هرگز، هیچ تیری به خطا نمی رود.

مسلم است که چنین تصویر کامل و جذابی در مورد زندگی یک دختر جوان، به نظر ایده آل و بی نقص می آید ولی آیا در واقعیت شانس اینکه یک دختر معمولی و هر چند خوب، بتواند با رعایت تمام اصول اخلاقی و اجتماعی به چنین ازدواجی برسد وجود دارد؟

پاسخ این است که خیر در دنیای واقعی، هیچ زندگی و در راستایش ازدواجی بی عیب و نقص و ایده آل، نیست و در حقیقت جنگیدن برای اصلاح مشکلات و کاستی های زندگی است که دو انسان را بهم نزدیک می کند و موجب به وجود آمدن علاقه واقعی بین طرفین می شود.

مشکل اصلی چنین کتاب هایی هم در حقیقت رواج افکار ایده آل گرایانه و جاه طلبانه است؛ در رمان های نویسنده ای مانند جین آستین با وجود اخلاق محور بودن، علاوه بر انتخاب ها و ازدواج های ایده آل، دختران براحتی فرصت های خود را به دلایل بی پایه و اساس از دست می دهند و مرد مورد نظر بعد از گذشت مدت زمان مشخصی باز با سر پایین به سمت دختری که او را بدون دلیل موجه رد کرده می آید در حالی که همچنان مانند گذشته عاشق مانده و خواهان ازدواج با اوست!

به وجود آوردن توهم از دست دادن فرصت ها و رجوع آن ها در زمان مناسب تر، بخصوص برای دختران، فرضیه ی مناسبی نیست مخصوصا که این ضرب المثل که “آب رفته به جوی باز نمی گردد” در دنیای واقعی بیشتر اتفاق می افتد تا بدست آوردن فرصتی که بی جهت رد شده!

به خاطر تمام این دلایل، در دنیای واقعی شخصی مانند جین آستین هرگز ازدواج نکرد و به قول خودش شخص مناسبی که در شانش باشد را یا پیدا نکرد و یا مانند شخصیت های رمان هایش از دست داد که خب این، آن روی دیگر ماجراست که دختران نوجوان و جوان، که طرفدار چنین رمان هایی هستند به آن توجه نمی کنند.

راه درست حمایت

شاید با توجه به درون مایه های رمان های حاضر در بازار بتوان گفت که چیزی به عنوان کتاب ایده آل که در عین اخلاق محور بودن و جذابیت، ارزش های نویسندگی و تخصصی بالایی داشته باشد و بشود از آن به عنوان الگویی برای تمامی دوران ها استفاده کرد، خیلی کم باشد.

به خاطر همین هم بهترین راه برای نوجوانان، کمک گرفتن از والدین یا کسانی است که با نگرشی بدون غرض و مرض، به آن ها کتاب های مناسب با شرایط سنی و روحی خود را معرفی می کنند و بعد از خواندن این کتاب ها حاضرند وقت بگذارند و در مورد محتوایشان با آن ها صحبت کنند.

به خاطر همین هم نکته مهم، چه در خواندن رمان های خارجی و چه رمان های ایرانی، وجود راهنمایی دلسوز است که با وجود تمرکز و اطلاع از دنیای ادبیات، به محتوا و درون مایه کتاب ها نیز اهمیت بدهند و بتوانند نوجوانان و بخصوص دختران را به سمت خواندن و فهم مقصد و مقصود نویسنده ها ببرد.

در این بین سوالی که پیش می آید این است که آیا رمان ها و داستان هایی که از نظر اخلاقی مورد تایید هستند، می توانند جایگزین های مناسبی برای این گونه کتاب ها باشند ؟ و یا اینکه در صورتی که کتابی در ظاهر موجه بود، می شود نظارت نامحسوس والدین را در مورد خواندنش، حذف کرد؟

فاطمه قاسم آبادی ـ تحریریه سایت باحجاب