سونوگرافی؛ شگفت‌انگیزترین دستگاه پزشکی در طول تاریخ

به گزارش خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران، سونوگرافی؛ صوت‌نگاری، پژواک‌نگاری ، اکوگرافی یکی از روش‌های تشخیص بیماری در پزشکی محسوب می شود که با امواج فراصوت کار می‌کند و امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد تا امروز به بررسی و معرفی این دستگاه پزشکی بپردازد.

سونوگرافی چیست؟

سونوگرافی فراصوتی یکی از روش‌های تشخیص بیماری در پزشکی محسوب می شود که به این روش اکوگرافی، پژواک‌نگاری و صوت‌نگاری نیز گفته می‌شود.

این روش بر مبنای امواج فراصوت و برای بررسی بافت‌های زیرجلدی مانند عضلات، مفاصل، تاندون‌ها و اندام‌های داخلی بدن و ضایعات آن‌ها پی‌ریزی شده‌ است.

ببینید: تصاویری عجیب و غریب از رادیولوژی

سونوگرافی در حاملگی نیز کاربرد‌هایی وسیع دارد و از طرفی نیز امروزه سونوگرافی کاربرد‌های درمانی نیز دارد.

تاریخچه پیدایش سونوگرافی

در سال ۱۸۷۶ میلادی، فرانسیس گالتون برای اولین بار پی به وجود امواج فراصوت برد؛ در زمان جنگ جهانی اول کشور انگلستان برای کمک به جلوگیری از غرق شدن کشتی‌هایش توسط زیردریایی‌های کشورآلمان در اقیانوس اطلس شمالی دستگاه کشف‌کننده زیردریایی‌ها به کمک امواج صوتی به نام سونار ابداع کرد.

این دستگاه امواج فراصوت تولید می‌کرد که در پیدا کردن مسیر کشتی‌ها استفاده می‌شد.

این تکنیک در زمان جنگ جهانی دوم تکمیل شد و بعد‌ها به‌طور گسترده‌ای در صنعت این کشور برای آشکار سازی شکاف‌ها در فلزات و سایر موارد مورد استفاده قرار می‌گرفت.

از کاربرد بخصوصی که انعکاس صوت در جنگ و صنعت داشت صوت‌یاب به علم پزشکی وارد شد و به یک وسیله تشخیصی بزرگ در علم پزشکی تبدیل شد.

نخستین دستگاه تولیدکننده امواج فراصوت در پزشکی، در سال ۱۹۳۷ میلادی توسط دوسیک اختراع شد و روی مغز انسان آزمایش شد.

ببینید: عجیب‌ترین سرقت‌های انجام شده در تاریخ؛ از مغز تا چمن!

اگر چه فراصوت در ابتدا فقط برای مشخص کردن خط وسط مغز بود، اکنون به صورت یک روش تشخیصی و درمانی مهم درآمده و پیشرفت روز به روز انواع نسل‌های دستگاه‌های تولید فراصوت، تحولات عظیمی در تشخیص و درمان در علم پزشکی بوجود آورده‌ است.

اگرچه بر اساس آماری که در سال ۲۰۰۰ گرفته شده اولتراسوند بعلت هزینه پایین‌تر، ایمنی بیشتر، حمل و نقل آسان و امکان ارائه تصاویر زنده بیش‌ترین کاربرد را در مقایسه با سایر روش‌های تصویربرداری دارد، ولی بر اساس آمار به ترتیب سی. تی. اسکن (CT) و ام. آر. آی (MRI) و پس از آن تصویربرداری هسته‌ای به‌ویژه مقطع‌نگاری پوزیترون (PET) بیشترین کاربرد را دارند چراکه سامانه فراصوتی دارای محدودیت‌هایی نیز هست از جمله:

امواج فراصوت قابلیت عبور از استخوان را ندارند، همچنین از گاز و هوا نیز نمی‌توانند عبور کنند و بازتاب پیدا می‌کنند، بنابراین روش ایده‌آلی برای تصویربرداری از سینه، روده و معده نیست.

گاز‌های روده‌ای جلوی تصویربرداری از ساختمان‌های داخلی‌تر مثل پانکراس و آئورت را می‌گیرند دیگر اینکه امواج در بافت‌ها افت کرده و به‌عنوان مثال این مسئله تصویر برداری از قلب افراد چاق را با مشکل مواجه می‌کند.

امواج فراصوت به شکلی از انرژی از امواج مکانیکی گفته می‌شود که فرکانس آن‌ها بالاتر از حد شنوایی انسان باشد. گوش انسان قادر است امواج بین ۲۰ هرتز تا ۲۰۰۰۰ هرتز را بشنود.

هر موج (شنوایی یا فراصوت) یک آشفتگی مکانیکی در یک محیط گاز، مایع یا جامد است که به بیرون از چشمه صوتی و با سرعتی یکنواخت و معین حرکت می‌کند.

ببینید: سونوگرافی خانم‌ها توسط آقایان!

در حرکت یا گسیل موج مکانیکی، ماده منتقل نمی‌شود، اگر ارتعاش ذرات در جهت عمود بر انتشار صوت باشد، موج عرضی است که بیشتر در جامدات رخ می‌دهد و در صورتی که ارتعاش در راستای انتشار امواج باشد، موج طولی است.

انتشار در بافت‌های بدن به صورت امواج طولی است.

از این رو در پزشکی با این‌گونه امواج (بالای ۲۰٬۰۰۰ هرتز) سر و کار داریم. در کاربرد‌های تصویر برداری پزشکی، امواج فراصوت در رنج فرکانسی ۲ تا ۲۰ مگاهرتز به کار گرفته می‌شوند.

فرکانس‌های بالاتر از این میزان کاربرد‌های تحقیقاتی و آزمایشگاهی دارند.

اساس کار سونوگرافی

دستگاه سونو شامل:

پروپ یا Sound زاویه (کامپیوتر و …اعداد و ارقام را داریم که می‎توان محاسباتی انجام داد و نماگیر را در نقاط مختلف Fix کرد و اندازه گیری کرد). مانیتور: تصاویر منعکس شده از امواج صوتی را می‎توان در آن دید. انواع پروپ پروپ خطی Liner پروپ آندوکاویند یا واژینال پروپ Pectorial

امروزه بیشتر پروپ Pectorial Liner استفاده می‎شود که در تمام طول دوران بارداری استفاده می‎شود.

پروپ واژینال به خصوص برای تشخیص زودتر در اوایل دوران بارداری استفاده می‎شود، به‌طور مثال:

این مطلب را از دست ندهید: سونوگرافی جالب یک نوزاد مادرش را به اشتباه انداخت! +عکس

الف) در خونریزی‌های اوایل دوران بارداری (کسانی که سابقه ab و EP یا ab ناقص دارند)، ولی ساک حاملگی به نحوی است که نمی‎توان از پروپ ابدومینال نگاه کرد از پروپ واژینال استفاده می‎شود که یک هفته جلوتر اگر ساک حاملگی وجود داشته باشد آن را ببینیم.

ب) در ضمن پروپ‌های واژینال در اواخر دوران بارداری نیز استفاده می‎شود:

به‌طور مثال دیدن اسکار سزارین که در چه وضعیتی است، آیا خوب ترمیم شده است یا نه و … و بخواهیم به‌طورکامل اسکار سزارین را از نزدیک ببینیم به کار می‎رود.

ج) پروپ واژینال در مواقعی که بخواهیم تشخیص زودرس مالفورماسیون‌ها را بدهیم به کار می‎رود به طور مثال: در آنانسفالی‌ها

در مورد آنانسفالی‌ها حتماً جهت تایید آنانسفالی باید ۳ـ۲ سونوگرافیست ماهر نظر بدهند تا مورد قبول باشد که اگر اقدامات سقط درمانی مد نظر باشد هرچه زودتر انجام شود.

اصول تکنیک دستگاه اولترا سونوگرافی

بر اساس امواج ماورای صوتی است که شنیدنی نیست، چون فرکانس بالا دارد پس تاکید می‎شود که پروپ روی گوش جنین گذاشته نشود که ممکن است روی گوش جنین آسیب برساند.

تعداد درخواست روتین سونوگرافی در طول دوران بارداری

۲ بار کافیست، ولی اگر مادر LMP را نمی‌دانست یک سونو دیگر در سه ماهه اول دوران بارداری داده می‎شود.

بیشتر از این موارد ممکن است عوارضی در نهایت روی جنین داشته باشد.

اساس کار سونوگرافی بر اساس انعکاس و انکسار است و یا به عبارتی Reflextion رفراکشن است.

این مطلب را از دست ندهید: مراقب خطرات دستگاه سونوگرافی باشید

اگر یک سری امواج از محیطی وارد محیط دیگر شود در محل تلاقی دو سوم محیط به علت مقاومت صوتی متفاوت در این مرز یکسری منعکس و بیشتر منکسر می‌شود.

امواج منعکس بر حسب یک سری فعل و انفعالات که انجام می‎دهد برمی‎گردند روی اکران و تصویری که ما روی اکران می‎بینیم در حقیقت بر پایه انعکاس امواج است به خاطر همین ما تاکید روی پر بودن مثانه در اوایل دوران بارداری داریم.

در ضمن ما یکسری از ژل استفاده می‎کنیم، چون یکسری حباب هوا مابین این دو محیط بوجود می‎آید پس مقاومت هوا نمی‎گذارد امواج منعکس شود در نتیجه ژل زده می‎شود تا انعکاس کامل باشد و تصاویر را ببینیم.

امواج دارای فرکانس‌هایی است.

فرکانسهائی که در امواج اولترا سونوگرافی استفاده می‎شود بین ۲۰ـ۱ مگاهرتز است در نتیجه گوش ما این امواج را نمی‎ شنود.

در سونوگرافی معمولاً ۷ـ۵/۳ مگاهرتز استفاده می‎شود و در داپلر تا ۱۱ مگاهرتز استفاده می‎شود.

بخصوص در شریان مغزی داپلر نمی‎گذاریم، چون فرکانس بالا ممکن است مغز را آسیب برساند.

انتهای پیام/