جدیدترین شماره از دوفصلنامه «مطالعات قرآن و حدیث» منتشر شد

به گزارش ایکنا؛ در این شماره از دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی «مطالعات قرآن و حدیث» مقالاتی با عناوین «بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی درباره تغنی در قرائت قرآن» نوشته سید محمد اسماعیلی؛ «تحلیل انتقادی ادله جرج طرابیشی در نفی جهان شمولی رسالت پیامبر اکرم(ص)» تالیف فاطمه مسجدی، مهدی مهریزی و سید محمدباقر حجتی؛ «تحلیل روایت شناسی ساختاری مکالمات میان مستکبرین و پیروان آنها در قرآن کریم» به قلم مجتبی شکوری؛ «تحلیل محتوای کیفی شبکه معنایی «قدرت»؛ تلاشی برای فهم الگوی «قدرت نرم» در قرآن کریم» نوشته محمد عترت‌دوست؛ «راهبردهای حل بحران‌های فرهنگی اجتماعی جاهلیت از منظر قرآن و حدیث» تالیف محمدتقی دیاری‌بیدگلی و ابوذر خیراندیش منتشر شده است.
همچنین مقالات «کشف محور موضوعی سوره حج با روش تحلیل محتوا» تالیف بی‌بی سادات رضی‌بهابادی و مریم احدیان؛ «گونه‌شناسی استکبار و ماهیت آن در قرآن کریم» نوشته سیما جوینی‌پور و سهیلا پیروزفر؛ «معناشناسی تاریخی مفهوم «نوادر» و ابهام زدایی از آن با بررسی موردی باب النوادر کتب اربعه» به قلم مریم حسین‌گلزار، سید کاظم طباطبایی و مهدی جلالی؛ «مفاد آیات وعید بنی اسرائیل در سوره اسراء» تالیف علی رضایی‌کهنمویی؛ «نقش مصحف «عبدالله بن مسعود» در شکل گیری و حجت یابی قرائت‌های کوفه» به قلم روح‌الله نجفی؛ «واکاوی تحلیلی روش شناسی تعابیر کنایی در فرایند ترجمه حداد عادل» نوشته محمدحسن امرایی و «واکاوی مفهومی و مصداقی آیه تبلیغ بر اساس دلالت سیاق» تالیف عابدین مومنی و حامد ضیاءفر منتشر شده است.
بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی درباره تغنی در قرائت قرآن
در چکیده مقاله «بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی درباره تغنی در قرائت قرآن» آمده است ««تغنی به قرآن» از جمله مسائل مورد اختلاف بین اندیشمندان اسلامی است، از جمله عوامل اختلاف در مورد «تغنی به قرآن»، اجمال در تعریف «غناء» است که نتیجه آن اختلاف در حکم شده است، اگر اندیشمندان اسلامی ابتدا به صورت شفاف، موضوع و محدوده غنا را مشخص می‌نمودند، اختلاف بسیار اندک می‌شد. با توجه اهمیت این مسئله و نیز مورد ابتلا بودن آن، تلاش می‌شود در این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی ابتدا مفهوم «غنا» مورد بررسی قرار گیرد، سپس دیدگاه اندیشمندان اسلامی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. دو دیدگاه عمده در مورد تغنی به قرآن وجود دارد، قائلان به حرمت برای اثبات دیدگاه خود به آیات، روایات، ادله عقلی و اجماع استناد کرده‌اند که این ادله مخدوش‌اند و نهایت چیزی که با این ادله اثبات می‌شود حرمت فی الجمله تغنی به قرآن است و برای حرمت تغنی به قرآن به صورت مطلق کافی نیستند. قائلان به جواز تغنی به قرآن نیز به ادله قرآنی، روایی و عقلی استناد کرده اند. با این ادله می توان جواز فی الجمله «تغنی به قرآن» را اثبات کرد. نتیجه حاصل شده از این پژوهش آن است که تغنی به معنای مطلق آواز خواندن در قرآن کریم به صورت فی الجمله جایز است و ادله عقلی و نقلی موید این نظر است».
تحلیل انتقادی ادله جرج طرابیشی در نفی جهان شمولی رسالت پیامبر اکرم(ص)
نویسنده مقاله «تحلیل انتقادی ادله جرج طرابیشی در نفی جهان شمولی رسالت پیامبر اکرم(ص)» در طلیعه نوشتار خود آورده است «دیرزمانی است که شبهه محدودیت رسالت پیامبر اکرم(ص) به مکان یا زمانی خاص از سوی برخی از متفکران طرح گردیده است؛ این در حالی است که اکثریت قریب به اتفاق دانشمندان علوم اسلامی بر جهانی بودن دین اسلام و عدم اختصاص آن به جغرافیا و جامعه ای محدود اتفاق نظر دارند. جرج طرابیشی، اندیشمند مسیحی سوری از جمله متاخرانی است که نظریه عدم جهان شمولی رسالت پیامبر اسلام(ص) را در بخشی از کتاب «من اسلام القرآن الی اسلام الحدیث» منتشر نموده است. وی با استناد به برخی آیات قرآن و شواهد تاریخی، رسالت پیامبر اسلام(ص) را محدود به جغرافیای جزیره العرب و منحصر به عرب زبانان این منطقه می‌داند. کانون توجه طرابیشی ظهور آیاتی از قرآن کریم است که طبق ادعای وی، دعوت پیامبر اسلام(ص) را محدود به شهر مکه و سرزمین های پیرامون آن، و نیز مختص عرب زبانان معرفی می‌نماید. او با ترجیح معنای غیرمشهور از واژه «امی» و نیز با ارائه برخی شواهد تاریخی سعی در تقویت دیدگاه خود دارد. در این مقاله پس از تبیین ادله طرابیشی به ارزیابی و نقد آن پرداخته شده است. به عقیده نگارنده عدم جامع‌نگری آیات قرآن و فهم ناقص و نادرست از مفاد و مدلول‌های آیات ارائه شده، عدم بررسی همه روایات وارده در این موضوع و اکتفا به یک روایت خاص، نادیده انگاری شواهد تاریخی و تمسک به موارد خاص و مشکوک، و تاویل و تحلیل‌های غیردقیق، مهم ترین اشکالات طرابیشی در اقامه ادله ی نظریه عدم جهان شمولی اسلام است».
تحلیل روایت شناسی ساختاری مکالمات میان مستکبرین و پیروان آنها در قرآن کریم
در چکیده مقاله «تحلیل روایت شناسی ساختاری مکالمات میان مستکبرین و پیروان آنها در قرآن کریم» آمده است «روایت شناسی یکی از علوم نسبتا جدید در حوزه نقد ادبی است که از علم زبان شناسی مشتق شده است. این علم به بررسی فنون و ساختار روایت‌ها می‌پردازد و از این طریق، درصدد یافتن دستور زبان روایت است. استفاده از روش‌ها و نظریات مطرح شده در روایت شناسی، می‌تواند تحلیل بهتر و دقیق‌تری از داستان‌های قرآنی به دست دهد و جلوه‌های جدیدی از زیبایی و اعجاز قرآن را روشن سازد. یکی از موقعیت‌هایی که به صورت داستانی در قرآن بیان شده، مکالماتی است که بین مستکبرین و پیروان آنها در روز قیامت صورت می‌گیرد. هدف اصلی این مطالعه، استفاده از نظریات مطرح شده در این علم برای تحلیل روایت شناختی این فضای داستانی و شناسایی جنبه‌هایی جدید از صفات مستکبرین است. روش این مطالعه توصیفی تحلیلی با رویکرد روایت شناسی ساختارگرا می‌باشد. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که این دو فراز که در دو سوره مختلف قرار دارند، از نظر روایی دارای ساختار مشابه گفت‌وگو محور هستند. استفاده از کارکرد روایتی در اکثر مقاطع داستان و کارکرد ایدئولوژیکی در انتهای روایت تاکیدی است بر این امر که بدون برداشت نکات هدایتی و ایدئولوژیک از داستان‌ها، مطالعه و شنیدن آنها امر بیهوده و بی نتیجه‌ای است. همچنین پرش‌های زمانی معدودی که در داستان وجود دارد، نشان دهنده مسئولیت ناپذیری مستکبران و پیروان آنها است».
تحلیل محتوای کیفی شبکه معنایی «قدرت»؛ تلاشی برای فهم الگوی «قدرت نرم» در قرآن کریم
نویسنده مقاله «تحلیل محتوای کیفی شبکه معنایی «قدرت»؛ تلاشی برای فهم الگوی «قدرت نرم» در قرآن کریم» در طلیعه نوشتار خود آورده است «از جمله بایسته‌های دین مبین اسلام در مواجهه با مسائل مستحدثه و نظریات جدید، استنطاق از قرآن کریم و طرح پرسش از این کتاب آسمانی است، اما قبل از طرح بحث به منظور پاسخگویی به این سوال که دین مبین اسلام چه نظری در باب موضوعات جدید دارد، پرداختن به «روش تحقیق» مناسب و کارآمد برای کشف و شناسایی آیات مرتبط با آن موضوع، از اهمیت و ضرورت بیشتری برخوردار بوده و گام اساسی در پژوهش‌های میان رشته‌ای برای تحول در حوزه علوم اسلامی است. از جمله نظریه‌های جدید مطرح شده در عصر اخیر، موضوع «قدرت نرم» و مولفه‌ها و منابع ایجاد آن در جوامع انسانی است. اگرچه این نظریه ابتدا توسط اندیشمندان غربی مطرح شده، اما این سوال همواره مطرح بوده که آیا قرآن کریم نیز در این زمینه نظریه‌ای دارد؟ و با کدام روش می‌توان به آیات مناسب در این زمینه دسترسی پیدا کرده؟ و در نهایت چگونه و بر اساس چه مبنایی، می‌توان نظریه معتبر را بدون ورود به حوزه تفسیر به رای، کشف و شناسایی نمود؟ در این مقاله تلاش شده تا در یک رویکرد میان رشته‌ای و با استفاده از روش‌های تحقیق «معناشناسی ساختاری» و «تحلیل محتوای کیفی»، در ابتدا شبکه معنایی مفهوم «قدرت» شامل واژگان همنشین و جانشین در قرآن کریم شناسایی شده، سپس با تحلیل کیفی مضامین آنها و مقوله سازی از مضامین مستخرج از جداول تحلیل محتوا، مولفه‌ها و ارکان نظریه قدرت نرم از منظر قرآن کریم استخراج شود. بدیهی است انجام این گونه پژوهش‌ها، اقدامی در راستای معرفی روش‌های تحقیق میان رشته‌ای جهت استنطاق از این کتاب آسمانی در مواجهه با مسائل مستحدثه و جدید است».
راهبردهای حل بحران‌های فرهنگی اجتماعی جاهلیت از منظر قرآن و حدیث
در چکیده مقاله «راهبردهای حل بحران‌های فرهنگی اجتماعی جاهلیت از منظر قرآن و حدیث» می‌خوانیم «جاهلیت به دوران قبل از اسلام اطلاق می‌شود که مردم به لحاظ عقیدتی، فرهنگی و روابط اجتماعی و اخلاقی وضعیتی بحرانی داشتند. ظهور اسلام و بعثت پیامبر در این شرایط برای اصلاح این وضعیت شرک آلود، پرآشوب، بی‌اخلاق و سرشار از جنگ‌ها و خون ریزی‌های بی‌منطق بود. حل این بحران‌های شایع فرهنگی اجتماعی که بعضا به صورت یک سنت اجتماعی در قلب مردم و جامعه رسوخ کرده بود، نیازمند تدابیر و راهبردهای حساب شده بود که از سوی پیامبر به مدد وحی اتخاذ شد و به نتیجه رسید. استخراج و تحلیل این راهبردها از قرآن و حدیث مسئله این تحقیق است. با توجه به اینکه در طول تاریخ، همواره جاهلیت اجتماعی و فرهنگی وجود داشته و بحران ساز بوده است و امروزه نیز با پدیده ای به نام جاهلیت مدرن روبرو هستیم، هدف از این تحقیق الگوگیری از این اصول و راهبردهای مستخرج از قرآن کریم به عنوان کتاب انسان‌ساز و جامعه‌ساز الی الابد و روایات، جهت اصلاح فرهنگ اجتماع معاصر است. تحقیق حاضر از نظر روش توصیفی-تحلیلی است و هدف آن کاربردی محسوب می‌شود. در نهایت یافته‌های تحقیق در حل بحران جاهلیت در قالب چهار اصل راهبردی: برخورد تدریجی و فرایندی، راهبرد جایگزینی، راهبرد اخذ پیمان و راهبرد رد و ابطال قاطع حاصل شده است».
یادآور می‌شود، علاقه‌مندان برای دریافت اصل مقالات می‌توانند به نشانی اینترنتی http://quran.journals.isu.ac.ir/ مراجعه کنند.
انتهای پیام