متوکلوپرامید باعث افزایش انقباض ماهیچهها در بخش فوقانی مجاری گوارشی میشود. این مسئله سرعت تخلیهی مواد را از معده به رودهها افزایش میدهد. از متوکلوپرامید خوراکی به مدت ۴ الی ۱۲ هفته، برای درمان سوزش معدهی ناشی از بازگشت اسید به مری در آدمهایی استفاده میشود که از سایر داروها استفاده کردهاند ولی نتیجهای به دست نیاوردهاند.
همچنین، از متوکلوپرامید خوراکی برای درمان فلج معده یا گاستروپارزی (تخلیهی آهستهی معده) در بیماران دیابتی استفاده میشود؛ این وضعیت میتواند باعث سوزش معده و بروز ناراحتی معده بعد از هر وعدهی غذایی شود.
برای درمان فلج معدهی دیابتی شدید از داروی تزریقی متوکلوپرامید استفاده میشود. به علاوه، برای پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی یا انجام عمل جراحی، یا برای کمک به برخی رویههای خاصی درمانی مربوط به معده یا رودهها نیز میتوان به بیمار متوکلوپرامید تزریق کرد.
۱. اطلاعات مهم دربارهی متوکلوپرامید
اگر تاکنون، بعد از مصرف متوکلوپرامید یا داروهای مشابه، در حرکت ماهیچههایتان دچار مشکل شدهاید، یا اگر دچار نوعی اختلال حرکتی به نام تاردیو دیسکینزی (اختلال حرکتی ناخوشایند) هستید، از مصرف این داروها خودداری کنید. همچنین، اگر دچار مشکلات معده یا روده (انسداد، خونریزی، یا وجود سوراخ، یا پارگی)، بیماری صرع یا سایر اختلالات تشنج، یا تومور غدد آدرنال (فئوکروموسیتوما) هستید، نیز نباید از این دارو استفاده کنید.
از متوکلوپرامید هرگز بیشتر از میزان توصیه شده توسط پزشک، یا بیشتر از ۱۲ هفته استفاده نکنید. مصرف دوزهای بالا یا به مدت طولانی از این دارو میتواند باعث بروز اختلال حرکتی شدیدی شوند که شاید برگشتپذیر نباشد. هر چه مدت استفاده از متوکلوپرامید بیشتر باشد، احتمال بروز این اختلال حرکتی بیشتر خواهد شد. خطر ابتلا به این عارضهی جانبی در بیماران دیابتی و آدمهای سالخورده (به خصوص زنان) بیشتر است.
چنانچه دچار بیماری کلیوی یا کبدی، نارسایی احتقانی قلب، فشار خون بالا، دیابت، بیماری پارکینسون، یا سابقهی ابتلا به افسردگی هستید، پیش از مصرف متوکلوپرامید، پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
هرگز الکل مصرف نکنید. مصرف الکل میتواند برخی از عوارض جانبی متوکلوپرامید را افزایش دهد.
اگر حین استفاده از متوکلوپرامید دچار لرزش یا حرکات ماهیچهای غیر قابل کنترل، تب، گرفتگی ماهیچهها، سردرگمی، تعریق، ضربان قلب سریع یا نامنظم، تنفس سریع، حالات افسردگی، فکر خودکشی یا آسیب زدن به خود، توهم، اضطراب، پریشانی، تشنج، یا یرقان (زرد شدن پوست یا چشمها) شدید، مصرف این دارو را متوقف کنید و با پزشک معالج خود تماس بگیرید.
مطلب مرتبط: سیپروفلوکساسین: ۹ نکته درباره کاربرد، مصرف و عوارض سیپروفلوکساسین
۲. نکات مهم پیش از مصرف متوکلوپرامید
اگر به متوکلوپرامید حساسیت (آلرژی) دارید، یا دچار مشکلات زیر هستید، از مصرف این دارو خودداری کنید:
الف. تاردیو دیسکینزی (اختلال حرکتی غیر ارادی)؛
ب. مشکلات معده یا روده از قبیل انسداد، خونریزی، یا سوراخ شدگی مجاری گوارشی (وجود سوراخ یا پارگی در معده یا رودهها)؛
پ. بیماری صرع یا سایر اختلالات تشنج؛
ت. تومور غدد آدرنال (فئوکروموسیتوما)؛ یا
ث. اگر تاکنون بعد از مصرف متوکلوپرامید یا داروهای مشابه دچار مشکلات حرکتی ماهیچهای شدهاید.
اگر تاکنون دچار مشکلات زیر شدهاید، پزشک معالج را در جریان قرار دهید:
الف. بیماری کبدی یا کلیوی؛
ب. مشکلات حرکتی ماهیچه؛
پ. نارسایی احتقانی قلب یا غیرطبیعی بودن ریتم قلب؛
ت. فشار خون بالا؛
ث. تشنج؛
ج. سرطان سینه؛
چ. بیماری پارکینسون؛
ح. دیابت؛ یا
خ. افسردگی یا بیماری روانی.
این دارو ممکن است حاوی فنیلآلانین باشد. چنانچه دچار فنیل کتونوری (PKU) هستید، پیش از خرید این دارو، حتما برچسب محصول را بررسی کنید.
اگر باردار هستید، این مسئله را به پزشک بگویید. مصرف متوکلوپرامید در دورهی پایانی بارداری ممکن است برای جنین مضر باشد.
همچنین، مصرف این دارو در دورهی شیردهی نیز ممکن است بیخطر نباشد. پیش از مصرف این دارو در دورهی شیردهی، از پزشک معالج دربارهی خطرات این دارو برای کودک شیرخوار سوال بپرسید.
مصرف متوکلوپرامید برای آدمهای کمتر از ۱۸ سال تایید نشده است.
مطلب مرتبط: قرص ایبوپروفن: ۸ نکته مهم درباره کاربرد، مصرف و عوارض ایبوپروفن
۳. نحوهی مصرف متوکلوپرامید
متوکلوپرامید را دقیقا منطبق با دستور پزشک مصرف کنید. هنگام مصرف متوکلوپرامید طبق دستورالعمل مندرج روی برچسب محصول رفتار کنید، و تمام مطالب برگهی راهنمای موجود داخل جعبهی دارو را مطالعه کنید. از این دارو دقیقا بر اساس دستور پزشک یا داروساز استفاده کنید.
متوکلوپرامید تزریقی را طبق دستور پزشک میتواند در ماهیچه یا داخل رگ تزریق کرد. معمولا پزشک یا پرستار در حین انجام عمل جراحی، شیمی درمانی، یا سایر رویههای پزشکی این دارو را تزریق میکند.
متوکلوپرامید خوراکی به مدت ۴ الی ۱۲ هفته تجویز میشود.
هرگز متوکلوپرامید را بیشتر از میزان توصیه شده، یا طولانیتر از ۱۲ هفته مصرف نکنید. دوز بالا یا مصرف طولانی مدت متوکلوپرامید میتواند باعث بروز اختلالات شدید حرکتی شود که شاید قابل درمان نباشند. هر چه مدت استفاده از متوکلوپرامید بیشتر باشد، احتمال بروز این اختلال حرکتی بیشتر خواهد شد. خطر ابتلا به این عارضهی جانبی در بیماران دیابتی و آدمهای سالخورده (به خصوص زنان) بیشتر است.
متوکلوپرامید را معمولا میتوان ۳۰ دقیقه قبل از غذا و خواب، یا هنگام خوردن غذاهایی مصرف کرد که معمولا باعث بروز سوزش سر معده میشوند. دستورالعمل و میزان مصرف توصیه توسط پزشک را دقیقا رعایت کنید.
به طور همزمان از دو شکل مختلف متوکلوپرامید (مثلا قرص و شربت خوراکی) استفاده نکنید.
برای استفاده از شکل مایع متوکلوپرامید حتما با دقت از ابزار مخصوص اندازهگیری استفاده کنید. معمولا داخل جعبهی شربت خوراکی متوکلوپرامید قاشق یا سرنگ مخصوص اندازهگیری وجود دارد؛ بنابراین، برای مصرف شربت متوکلوپرامید هرگز از قاشق غذاخوری استفاده نکنید.
برای مصرف قرص مکیدنی متوکلوپرامید نکات زیر را رعایت کنید:
الف. تنها هنگامی قرص را از جای خود در بیاورید که قصد دارید بلافاصله آن را مصرف کنید. دقت کنید دستهایتان خشک باشند و هنگام خارج کردن در آوردن، آن را خرد نکنید.
ب. قرص را داخل دهانتان بگذارید و اجازه دهید داخل دهانتان کاملا حل شود؛ تا پیش از حل شدن کامل قرص داخل دهان، آن را نجوید یا نبلعید. اگر برای بلعیدن قرص حل شده دچار مشکل هستید، میتوانید از کمی آب یا سایر نوشیدنیهای سالم نیز استفاده کنید.
این دارو را در دمای اتاق، در محفظهای کاملا بسته، دور از رطوبت و گرما نگهداری کنید. در بطری دارو را محکم ببندید.
بعد از توقف مصرف متوکلوپرامید، ممکن است دچار برخی علائم ناخوشایند ترک مصرف دارو نظیر سر درد، سرگیجه، یا عصبانیت شوید.
مطلب مرتبط: متوکاربامول: ۸ نکته مهم درباره کاربرد، مصرف و عوارض قرص متوکاربامول
۴. اطلاعاتی دربارهی دوز مصرف (میزان مصرف) متوکلوپرامید
دوز مصرف معمول برای درمان حالت تهوع / استفراغ در بزرگسالانبرای درمان حالت تهوع و استفراغ بعد از عمل جراحی
تزریقی: ۱۰ الی ۲۰ میلیگرم عضلانی، نزدیک پایان عمل جراحی
خوراکی: ۱۰ الی ۱۵ میلیگرم، تا ۴ بار در روز، ۳۰ دقیقه قبل از غذا یا خواب – میزان مصرف به روند درمان علائم و واکنش بالینی بیمار بستگی دارد. طول درمان نباید از ۱۲ هفته تجاوز کند.
دوز مصرف معمول طی انجام لولهگذاری در رودهی کوچک در بزرگسالانچنانچه در روشهای مرسوم، لوله ظرف ۱۰ دقیقه از پیلور عبور نکند، ممکن است یک دوز واحد (رقیق نشده) به آرامی، ظرف یک الی دو دقیقه، به صورت وریدی تزریق شود:
بیماران بزرگسال یا کودکان ۱۴ سال به بالا: ۱۰ میلیگرم به صورت وریدی، طی یک دوز واحد ظرف یک الی دو دقیقه.
بیماران بزرگسال یا کودکان ۱۴ سال به بالا: ۱۰ میلیگرم به صورت وریدی، طی یک دوز واحد ظرف یک الی دو دقیقه، جهت تسهیل در تخلیهی معده، هنگامی که تاخیر در تخلیهی معده در روند آزمایش رادیوگرافی معده و / یا رودهی کوچک اختلال ایجاد میکند.
مطلب مرتبط: مترونیدازول: ۱۲ نکته درباره کاربرد،مصرف و عوارض داروی مترونیدازول
دوز مصرف معمول برای درمان فلج معده در بزرگسالانپزشک هنگام بروز نخستین علائم فلج معدهی دیابتی ممکن است مصرف خوراکی متوکلوپرامید را تجویز کند. چنانچه علائم این وضعیت تشدید شوند، روند درمانی به مدت حداکثر ۱۰ روز با تزریق عضلانی یا وریدی آغاز میشود – تا زمانی که علائم فروکش کنند و بیمار بتواند از داروی خوراکی استفاده کند. از آنجا که فلج معدهی دیابتی معمولا عود کننده است، اقدامات درمانی باید با مشاهدهی نخستین علائم عود بیماری مجددا انجام شوند.
تزریقی: روزانه ۴ مرتبه، ۱۰ میلیگرم، وریدی (به آهستگی ظرف یک دورهی ۱ الی ۲ دقیقهای) یا عضلانی برای حداکثر ۱۰ روز.
خوراکی: ۱۰ میلیگرم روزی ۴ مرتبه، ۳۰ دقیقه قبل از غذا و خواب، به مدت ۲ الی ۸ هفته، بسته به واکنش بالینی بیمار.
دوز مصرف معمول برای درمان حالت تهوع / استفراغ ناشی از شیمی درمانی در بزرگسالانتزریق وریدی: ۱ الی ۲ میلیگرم در ازای هر کیلوگرم وزن بیمار (بسته به عامل بالقوهی ایجاد حالت تهوع / استفراغ)، به صورت وریدی (تزریق ظرف یک دورهی حداقل ۱۵ دقیقهای)، ۳۰ دقیقه قبل از انجام شیمی درمانی. این دوز مصرف ممکن است دو بار در فواصل دو ساعته بعد از اولین دوز مصرفی تکرار شود. چنانچه بعد از مصرف این دوز استفراغ همچنان وجود داشت، دوز مشابهای برای ۳ مرتبهی دیگر در فواصل سه ساعته باید تزریق شود.
برای دوزهای بالاتر از ۱۰ میلیگرم، دارو باید با ۵۰ میلیلیتر محلول تزریق رقیق شود. ترجیحا میتوان از سالین معمولی به عنوان مادهی رقیق کننده استفاده کرد.
چنانچه بدن بیمار دچار واکنش دیستونی حاد شود، ممکن است پزشک ۵۰ میلیگرم دیفنهیدرامین هیدروکلراید به صورت عضلانی به بیمار تزریق کند.
دوز مصرف معمول برای درمان میگرن در بزرگسالاناستفاده از متوکلوپرامید جهت درمان سردردهای میگرنی مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) قرار نگرفته است؛ با وجود این، برخی مطالعات اثربخشی یک دوز واحد ۱۰ الی ۲۰ میلیگرمی را به صورت تزریق وریدی (استفادهی ترکیبی به همراه داروهای ضد درد یا مشتقات آرگوت) نشان دادهاند.
مطلب مرتبط: قرص پلاویکس: ۷ نکته درباره کاربرد،مصرف و عوارض داروی کلوپیدوگرل
دوز مصرف معمول برای درمان بیماری بازگشت اسید به مری در کودکانمصرف متوکلوپرامید برای درمان بیماری بازگشت اسید به مری در کودکان توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید نشده است؛ با وجود این، نتایج مطالعات دوزهای زیر را اثربخش نشان دادهاند:
خوراکی، تزریق عضلانی، تزریق وریدی:
نوزادان و کودکان: روزانه ۰.۴ الی ۰.۸ میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بیمار، تقسیم شده در ۴ دوز مجزا
دوز مصرف معمول طی انجام لولهگذاری در رودهی کوچک در کودکانتزریق وریدی متوکلوپرامید در کودکان به منظور تسهیل در لولهگذاری رودهی کوچک از طریق تخلیهی معده مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) قرار نگرفته است – تاخیر در تخلیهی معده در آزمایش رادیولوژی معده و / یا رودهی کوچک اختلال ایجاد میکند.
چنانچه در روشهای مرسوم، لوله ظرف ۱۰ دقیقه از پیلور عبور نکند، ممکن است یک دوز واحد (رقیق نشده) به آرامی، ظرف یک الی دو دقیقه، به صورت وریدی تزریق شود:
کمتر از ۶ سال: یک دوز واحد به صورت تزریق وریدی به اندازهی ۰.۱ میلیگرم به ازای هر یک کیلوگرم از وزن بیمار
۶ الی ۱۴ سال: یک دوز واحد به صورت تزریق وریدی به اندازهی ۲.۵ الی ۵ میلیگرم
کودکان بالای ۱۴ سال: یک دوز واحد به اندازهی ۱۰ میلیگرم
استفاده از متوکلوپرامید برای درمان حالت تهوع / استفراغ ناشی از شیمی درمانی در کودکان مورد تایید FDA نیست؛ با وجود این، طبق نتایج مطالعات، دوزهای زیر میتوانند اثربخش باشند:
تزریق وریدی به اندازهی ۱ الی ۲ میلیگرم به ازای هر یک کیلوگرم از وزن بیمار، ۳۰ دقیقه قبل از انجام شیمی درمانی و هر ۲ الی ۴ ساعت یک بار
دوز مصرف معمول برای درمان حالت تهوع / استفراغ بعد از انجام عمل جراحی در کودکاناستفاده از متوکلوپرامید برای درمان حالت تهوع / استفراغ بعد از انجام عمل جراحی در کودکان مورد تایید FDA نیست؛ با وجود این، طبق نتایج مطالعات، دوزهای زیر میتوانند اثربخش باشند:
کودکان ۱۴ ساله یا کمتر: تزریق وریدی به اندازهی ۰.۱ الی ۰.۲ میلیگرم به ازای هر یک کیلوگرم (حداکثر دوز مصرفی: ۱۰ میلیگرم)؛ تکرار بر حسب نیاز هر ۶ الی ۸ ساعت
کودکان بالا ۱۴ و بزرگسالان: ۱۰ میلیگرم؛ تکرار بر حسب نیاز هر ۶ الی ۸ ساعت
۵. فراموشی یک وعدهی مصرف
در این وضعیت، به محض یادآوری، دارو را مصرف کنید؛ ولی اگر زمان یادآوری نزدیک به وعدهی بعدی مصرف باشد، از مصرف آن خودداری کنید. هرگز دو وعده را به طور یکجا مصرف نکنید.
مطلب مرتبط: آتنولول: ۸ نکته درباره کاربرد،مصرف و عوارض قرص آتنولول
۶. اوردوز یا مصرف بیش از اندازه
در صورت اوردوز یا مصرف بیش از اندازهی متوکلوپرامید به سرعت با اورژانس تماس بگیرید. علائم مصرف بیش از اندازهی متوکلوپرامید ممکن است شامل سرگیجه، سردرگمی، یا حرکات ماهیچهای غیر قابل کنترل باشد.
۷. کارهایی که هنگام مصرف متوکلوپرامید باید از انجامشان خودداری کرد
مصرف الکل به همراه این دارو میتواند عوارض جانبی به همراه داشته باشد.
هنگام مصرف متوکلوپرامید باید از رانندگی با انجام فعالیتهای خطرناک خودداری کنید – تا زمانی که متوجه شوید اثرات دارو از بدنتان خارج شدهاند. مصرف این دارو میتواند سرعت واکنشتان را کاهش دهد.
۸. عوارض جانبی متوکلوپرامید
چنانچه دچار نشانههایی از واکنش آلرژیک (حساسیتی) بدنتان به متوکلوپرامید شدید، فورا به اورژانس مراجعه کنید؛ این نشانهها عبارت هستند از دشواری در تنفس، و ورم صورت، لبها، زبان، یا گلو.
چنانچه به هر یک از نشانههای زیر – اختلال حرکتی شدید – که ممکن است ظرف ۲ روز نخست بعد از شروع درمان بروز کنند، مبتلا شوید، باید مصرف متوکلوپرامید را متوقف و با پزشک معالجتان مشورت کنید. این نشانهها عبارت هستند از:
الف. لرزش یا رعشه در دستها یا پاها
ب. حرکات غیر ارادی ماهیچهها در صورت (جویدن، خوردن لبها، اخم، حرکت زبان، چشمک یا حرکت چشمها)؛ یا
پ. هر گونه حرکت ماهیچهای جدید یا غیر معمولی که از کنترلتان خارج باشد.
در صورت ابتلا به وضعیتهای زیر، به سرعت با پزشک معالج تماس بگیرید:
الف. سردرگمی، افسردگی، افکار خودکشی یا آسیب زدن به خود؛
ب. حرکات ماهیچهای آرام یا تشنجی، احساس مشکل در حفظ تعادل یا راه رفتن؛
پ. بی حرکت شدن ماهیچههای صورت؛
ت. تشنج؛
ث. اضطراب، آشفتگی، احساس ترس، مشکل در یک جا ماندن، مشکل در خواب؛
ج. ورم، احساس تنگی نفس، افزایش سریع وزن؛ یا
چ. واکنش شدید دستگاه عصبی، گرفتگی شدید ماهیچهها، تب شدید، تعریق، سردرگمی، ضربان قلب سریع یا نامنظم، لرزش، احساس غش و بیهوشی.
عوارض جانبی شایع مصرف متوکلوپرامید ممکن است شامل موارد زیر باشند:
الف. احساس بی قراری؛
ب. احساس خوابآلودگی یا خستگی؛
پ. کمبود انرژی؛
ت. حالت تهوع، استفراغ؛
ث. سردرد، سردرگمی؛ یا
ج. مشکلات خواب (بیخوابی).
فهرست بالا ممکن است شامل تمام عوارض جانبی احتمالی مصرف متوکلوپرامید نباشد؛ از این رو، جهت آگاهی بیشتر از عوارض جانبی مصرف این دارو با پزشک معالجتان صحبت کنید.
مطلب مرتبط: گاباپنتین: ۲۲ نکته درباره کاربرد،مصرف و عوارض قرص گاباپنتین
۹. تاثیر سایر داروها بر متوکلوپرامید
مصرف متوکلوپرامید با همراه سایر داروهایی که دارای اثر خوابآلودگی هستند، میتواند این اثر را تشدید کند. قبل از مصرف داروهای ضد درد افیونی، داروهای خوابآور، آرام کنندههای ماهیچه، یا داروهای ضد اضطراب، افسردگی، یا تشنج به همراه متوکلوپرامید با پزشک معالجتان مشورت کنید.
پزشک معالج را در جریان تمام داروهای مصرفیتان قرار دهید. بسیاری از داروها ممکن است بر متوکلوپرامید تاثیر بگذارند، به خصوص:
الف. استامینوفن (تیلنول)
ب. سیکلوسپورین (جنگراف، نئورال، ساندیمیون):
پ. دیگوکسین (دیجیتالیس، لانوکسین)؛
ت. گلیکوپیرولات (روبینول)؛
ث. انسولین؛
ج. لوودوپا (لارودوپا، آتامت، پارکوپا، سینمت)؛
چ. مپنزولات (کانتیل)؛
ح. تتراسایکلین (آلا–تت، برودسپک، پانمیسین، سیموسین، تتراکپ)؛
خ. آتروپین (دوناتال، و سایر داروهای مشابه)، بنزاتروپین (کوژنتین)، دیمن هیدرینات (درامامین)، متسکوپولامین (پانیم)، یا اسکوپولامین (ترانسدرم – اسکوپ)؛
د. داروهای مثانه یا دستگاه ادراری از قبیل داریفناسین (انابلکس)، فلاووکسات (اوریسپاس)، اکسی بوتینین کلراید (دیتروپان، اکسیترول)، تولترودین (دترول)، یا سولیفناسین (وسیکر)؛
ذ. داروهای فشار خون؛
ر. گشاد کنندههای برونش (نایژه) از قبیل ایپراتروپیوم (آتروونت) یا تریوتروپیوم (اسپیریوا)؛
ز. داروهای رودهی تحریک پذیر از قبیل دیسایکلومین (بنتیل)، هیوسایمین (آناسپاز، سیستوسپاز، لوسین)، یا پروپانتلین (پرو–بانتین)؛
ژ. بازدارندههای مونوآمین اکسیداز از قبیل فورازولیدون (فوروکسون)، ایزوکاربوکسازید (مارپلان)، فنلزین (ناردیل)، راساژیلین (آزیلکت)، سلژیلین (الدپریل، امسام، زلاپار)، یا ترانیل سیپرومین (پارنات)؛ یا
س. داروهایی برای درمان اختلالات روانی از قبیل کلرپرومازین (تورازین)، کلوزاپین (کلوزاریل، فازاکلو)، هالوپریدول (هالدول)، الانزاپین (زیپرکسا، سیمبیاکس)، پروکلورپرازین (کامپازین)، ریسپریدون (ریسپردال)، تیوتیکسین (ناوان)، و غیره.
این فهرست آنچنان جامع و کامل نیست، و بسیاری دیگر از داروها میتوانند با متوکلوپرامید تداخل ایجاد کنند. این داروها ممکن است شامل داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامینها، و همچنین محصولات گیاهی باشند. تمام تداخلهای داروهای احتمالی در این فهرست گنجانده نشدهاند.
همیشه به خاطر داشته باشید، این دارو و تمام داروها را باید دور از دسترس کودکان قرار دهید و هرگز داروهای مصرفیتان را به دیگران توصیه نکنید؛ و متوکلوپرامید را فقط برای درمان بیماری فعلیتان استفاده کنید.
جهت اطمینان از کارایی اطلاعات مذکور در این مقاله با شرایط سلامتیتان با پزشک معالج مشورت کنید.
۱۰. نحوهی اثربخشی متوکلوپرامید
الف. متوکلوپرامید تحرک مجرای گوارشی فوقانی را افزایش میدهد، و از این طریق باعث افزایش سرعت جا به جایی مواد در طول مجاری گوارشی، و کاهش علائمی نظیر حالت تهوع میشود.
ب. متخصصان به طور دقیق از چگونگی اثربخشی متوکلوپرامید – افزایش تحرک مجاری گوارشی – آگاه نیستند، ولی این دارو را به دلیل اثرگذاریاش بر گیرندههای دوپامین در مغز و رودهها توصیه میکنند.
پ. متوکلوپرامید به دستهای از داروها تعلق دارد که آنها را به عنوان داروهای ضد تهوع میشناسیم. همچنین، به این داروها پروکینتیک نیز گفته میشود.
۱۱. جنبههای مثبت متوکلوپرامید
الف. استفاده برای تسکین کوتاه مدت (۴ الی ۱۲ هفته) علائم بازگشت اسید به مری که به دیگر درمانهای تجویز شده توسط پزشک پاسخ مثبتی نشان ندادهاند. احتمال اثربخشی متوکلوپرامید – در صورتی که به منظور تسکین علائم بازگشت اسید به مری مصرف شود – در طول روز بیشتر است، به خصوص برای علائمی که بعد از خوردن غذا ایجاد میشوند؛ اثربخشی این دارو در طول شب کمتر میشود. مصرف این دارو احتمالا زمانی کاملا موثر است که برای پیشگیری از بروز علائم مصرف شود – مثلا یک دوز واحد قبل از غذا.
ب. موثر برای آدمهای مبتلا به دیابت که دچار مشکلات مربوط به تخلیهی معده (دارای علائمی نظیر حالت تهوع، استفراغ، سوزش معده، احساس پر بودن سر معده، و کاهش وزن) نیز هستند.
پ. استفادهی احتمالی از متوکلوپرامید به صورت تزریقی برای پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ مربوط به شیمی درمانی بیماران سرطانی، جهت کمک به تسهیل لولهگذاری در رودهی کوچک، و تحریک تخلیهی مجاری گوارشی قبل از انجام معاینهی رادیولوژی.
ت. همچنین، قرص متوکلوپرامید دارای کاربردهای دیگری است که بر روی برگهی راهنمای این قرص به آنها اشاره نشده است (به این معنی که استفاده از متوکلوپرامید برای چنین مقاصدی از جانب FDA تایید نشده است، ولی همچنان از آن برای این مقاصد استفاده میشود).
ث. داروی ژنریک متوکلوپرامید نیز موجود است.
۱۲. جنبههای منفی متوکلوپرامید
اگر بین سنین ۱۸ الی ۶۰ باشید، و همراه با متوکلوپرامید داروی دیگری مصرف نکنید و همچنین، به وضعیت خاصی نیز دچار نباشید، عوارض جانبی احتمالی که ممکن است در اثر مصرف متوکلوپرامید به سراغتان بیایند، شامل موارد زیر میشوند:
الف. حس رخوت یا اختلال ذهنی که ممکن است توانایی فرد را برای رانندگی یا کار با ماشینآلات سلب کند. دیگر عوارض جانبی مشابه عبارت هستند از بیقراری، خستگی مفرط، سردرگمی، بیخوابی، شیر ریزش یا گالاکتوره (ترشح شیر از نوک پستانها، در دورانی غیر از دوران شیردهی)، بزرگ شدن پستان در مردها، افسردگی روانی (که ممکن است با افکار خودکشی نیز همراه باشد؛ از این رو، متوکلوپرامید را فقط باید در شرایطی برای بیماران دارای سابقهی افسردگی تجویز کرد که فواید آن برای بیمار از خطراتاش بیشتر باشند.)
ب. ممکن است باعث بروز اختلالات حرکتی شود (از قبیل لرزش و سفتی ماهیچه؛ بی حرکت شدن ماهیچههای صورت). به این علائم عوارض خارج هرمی میگویند و معمولا در ۶ ماه اول دورهی درمان شایع هستند. در صورت توقف مصرف دارو، این عوارض جانبی ممکن است بعد از ۲ الی ۳ ماه از بین بروند. بیماران زیر ۳۰ سال بیش از دیگران در معرض این عوارض قرار دارند.
پ. مصرف متوکلوپرامید ممکن است با ابتلا به تاردیو دیسکینزی (اختلال حرکتی ناخوشایند که سبب بروز حرکات غیر ارادی در صورت و آروارهها میشود) در ارتباط باشد. در صورت ابتلا به این اختلال، مصرف متوکلوپرامید را متوقف کنید؛ توقف مصرف متوکلوپرامید ممکن است باعث کاهش یا رفع کامل این علائم در برخی از بیماران شود؛ با وجود این، تاردیو دیسکینزی در برخی از بیماران غیر قابل بازگشت است و راه درمانی برای آن یافت نشده است. احتمال بروز این عارضه با افزایش طول مدت استفاده از دارو و همچنین میزان استفاده از آن، به خصوص در سالمندان، زنان، و بیماران دیابتی افزایش مییابد. متوکلوپرامید را نباید بیشتر از ۱۲ هفته مصرف کرد، مگر اینکه فواید آن برای یک بیمار خاص از خطراتاش بیشتر باشند.
ت. مصرف متوکلوپرامید، هر چند بسیار به ندرت، ممکن است باعث بروز سندرم نورولپتیک بدخیم شود؛ علائم این وضعیت عبارت هستند از افزایش دمای بدن، گرفتگی ماهیچهها، و اختلالات روانی. در این شرایط، باید مصرف متوکلوپرامید متوقف شود و به سرعت به مراکز اورژانس مراجعه شود.
ث. برخی از افراد ممکن است بعد از توقف مصرف متوکلوپرامید دچار علائم ترک دارو شوند؛ از جمله سرگیجه، عصبانیت، یا سردرد.
ج. مصرف متوکلوپرامید ممکن است برای برخی آدمها مناسب نباشد؛ از جمله آدمهای مبتلا به بیماری پارکینسون، بیماری صرع، فشار خون بالا، سیروز، بیماری کلیوی، نارسایی احتقانی قلب، مشکلات گوارشی (خونریزی، انسداد، سوراخ شدگی مجاری گوارشی)؛ تومور غدد آدرنال (فئوکروموسیتوما)؛ یا عدم تحمل متوکلوپرامید.
چ. متوکلوپرامید ممکن است با برخی از سایر داروها نیز تداخل ایجاد کند؛ از جمله داروهای ضد درد افیونی، آنتیکولینرژیک، دیگوکسین، و داروهای ضد افسردگی مونوآمین اکسیداز. متوکلوپرامید ممکن است بر جذب برخی از داروها نیز تاثیر بگذارد.
توجه: به طور کلی، سالمندان و کودکان، آدمهای مبتلا به برخی وضعیتهای خاص (از قبیل مشکلات کبدی یا کلیوی، بیماری قلبی، دیابت، تشنج) یا آدمهایی که از برخی داروهای خاص استفاده میکنند نسبت دیگران در معرض خطر ابتلا به طیف گستردهتر از عوارض جانبی متوکلوپرامید قرار دارند.
۱۳. جمعبندی
از متوکلوپرامید برای درمان کوتاه مدت بیماری بازگشت اسید به مری (که با روشها یا داروهای دیگر درمان نیافته است)، یا برای درمان فلج معدهی دیابتی استفاده میشود. عوارض جانبی مصرف متوکلوپرامید عبارت هستند از احساس رخوت و اختلالات حرکتی از قبیل گرفتگی ماهیچه و تاردیو دیسکینزی.
۱۴. چند نکتهی مهم
الف. این دارو را میتوان به همراه غذا یا بدون غذا مصرف کرد.
ب. متوکلوپرامید را باید دقیقا طبق دستورالعمل پزشک مصرف کرد. دوز مصرفیتان را بدون مشورت با پزشک معالج کم یا زیاد نکنید.
پ. متوکلوپرامید را فقط بزرگسالان و ترجیحا، به مدت کمتر از ۱۲ هفته مصرف کنند.
ت. هنگام مصرف متوکلوپرامید از مصرف الکل خودداری کنید؛ زیرا الکل باعث تشدید عوارض جانبی این دارو میشود.
ث. متوکلوپرامید ممکن است باعث خوابآلودگی شود و بر تواناییتان در رانندگی یا کار با ماشینآلات تاثیر بگذارد. از این رو، تا وقتی اثرات متوکلوپرامید را در بدنتان احساس میکنید، از انجام این کارها خودداری کنید.
ج. چنانچه دچار فکر آسیب رساندن به خود، تب شدید بیدلیل، گرفتگی ماهیچهها، اختلال فکری، ضربان قلب سریع یا ناهنجار، تعریق شدید، حرکت ماهیچهای جدید، غیر معمول، یا غیر قابل کنترل، یا هر گونه عوارض جانبی نگران کننده دیگری شدید فورا با پزشک معالجتان تماس بگیرید.
چ. اگر بیماران دیابتی از متوکلوپرامید برای درمان فلج معدهی دیابتی استفاده میکنند، باید دوز یا زمان مصرف انسولینشان را به این دارو تنظیم کنند.
ح. بدون مشورت با پزشک معالج یا یک داروساز از مصرف داروهای جدید از جمله داروهای بدون نسخه خودداری کنید، زیرا داروی مورد نظر ممکن است با متوکلوپرامید سازگار نباشد.
۱۵. واکنش و اثربخشی
مدت مورد نیاز برای واکنش یک دوز متوکلوپرامید به صورت تزریق ورزیدی ۱ الی ۳ دقیقه؛ تزریق عضلانی، ۱۰ الی ۱۵ دقیقه؛ و خوراکی، ۳۰ الی ۶۰ دقیقه است. مدت اثربخشی متوکلوپرامید تقریب یک الی دو ساعت است.
ترجمه: تحریریه سایت کسب و کار بازده – امیر رضا مصطفایی
منبع:drugs