احتمال اشتباه در سونوگرافی تعیین جنسیت

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: من در هفته ۱۲ بارداری برای سونو رفتم و گفتند که احتمالا فرزند من دختر است اما الان ۱۹ هفته هستم و به خاطر عوارض سونو تا الان نرفتم. فرزندم تازه شروع به حرکت کرده و در زیر ناف اکثراً به صورت نبض خیلی کم می زند. به نظر خودم پسر است چون فرزند اولم هم که پسر بود به این شکل حرکت می کرد. احتمال اشتباه هست؟

پاسخ دکتر زینب السادات موسوی فخر، جراح و متخصص زنان و زایمان:
بله، به هر حال سونوگرافی هم ممکن است در تشخیص جنسیت جنین اشتباه بکند. ولی این نشانه ها که می گویید در حرکت جنین در داخل رحم تان احساس می کنید، پسر بودن جنین را ثابت نمی کند. سونوگرافی از ماه 5 بارداری به بعد می تواند جنسیت جنین را دقیق تر نشان بدهد. البته حتی در آن زمان هم احتمال خطا وجود دارد. شاید در سونوگرافی های بعدی جنسیت جنین تان به طور صد درد صد مشخص بشود.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
در هفته چهاردهم بارداری می توانید برای تعیین جنسیت جنین سونوگرافی انجام دهید. ولی معمولا برای دقت بیشتر هفته شانزدهم بارداری بهتر است.
در هفته های ۱۶ تا ۱۹ جنسیت، دست و پا، تعداد انگشتان، صورت، وضع لب ها، گوش، چشم، دیافراگم، ستون فقرات، کلیه ها، مثانه و معده پر از مایع و چهار حفره ای بودن قلب جنین بررسی می شود.
البته تعیین جنسیت جنین بستگی به موقعیت قرارگیری جنین در رحم دارد. اگر وضع قرارگیری مناسب باشد، می توان به راحتی جنسیت را مشخص کرد.
بد نیست بدانید که به طور کلی انجام سونو‌گرافی چهار مرتبه در دوران بارداری تجویز می شود، بار اول در ابتدای بارداری برای آنکه مشخص شود، بارداری داخل رحمی یا خارج است.

سونوگرافی دوم
بار دوم در هفته دوازدهم. آنچه برای پزشک بیش از هر چیز مهم است اندازه‌گیری قد جنین از نوک سر تا پایین باسن است تا بتواند سن دقیق بارداری را اعلام کند.
نکته بعدی اندازه‌گیری عرض گردن است که اگر بالاتر یا مساوی با ۳ میلی‌لیتر باشد، پزشک آزمایش آمنیوسنتز تجویز می‌کند تا احتمال وجود هرگونه آنومالی کروموزمی شناخته شود.

بار سوم در هفته ۲۲ برای مشاهده اندام‌های داخلی به ویژه قلب و سر.
پزشک در این هفته میزان رشد جنین و کیفیت تبادلات بین مادر و جنین به کمک بند‌ناف و جفت و مایع آمونیاکی و جنسیت جنین را هم چک می‌کند.

بار چهارم در هفته ۳۲ برای بررسی ارگان‌های مغزی و اینکه رشد جنین در حد طبیعی است یا خیر.
در صورتی که مشکلی در سونوگرافی دیده شود یا خانم باردار مبتلا به فشار خون یا دیابت یا بیماری‌های دیگر باشد یا احتمال کوچک بودن جنین داده شود یا بارداری چندقلو باشد، لازم است تعداد سونوگرافی‌ها بیشتر شود. بنابراین به شما توصیه می کنم حتما زیر نظر پزشکتان آزمایش ها و سونوگرافی های لازم را انجام دهید.

روش های تشخیص جنسیت جنین
رایج ترین راه تشخیص تست های پزشکی و سونوگرافی است. نوع روش مورد استفاده توسط پزشک تشخیص خواهد شد.

1- سونوگرافی
رایج ترین روش تشخیصی است. بسیاری از زنان باردار جنسیت جنین خود را در اواسط بارداری و از طریق سونوگرافی تشخیص میدهند که معمولا بین هفته 16بارداری تا 20 بارداری زمان مناسب آن است. در حالیکه، اگر سونوگرافی تصویر واضح از دستگاه تناسلی جنین نداشته باشد حتی در این هغته نیز امکان فهمیدن جنسیت جنین وجود ندارد.
در هفته ششم بارداری، آلت تناسلی دختر و پسر در حال شکل گیری است و در هفته چهاردهم بارداری جنین دختر و پسر بسیار شبیه هستند و بسیار دشوار است که جنسیت آنها از هم تشخیص داده شود.
در هفته هجدهم بارداری، جنسیت جنین شما مشخص میشود اگر دستگاه تناسلی جنین در موقعیتی باشد که بطور واضح قابل دیدن است. اگر نه که در هفته های آتی نوع جنسیت جنین مشخص میشود.

2- تست های ژنتیکی
راه ثابت شده دیگر در تشخیص جنسیت جنین تست های ژنتیکی است. این تست ها معمولا در سه ماهه اول بارداری انجام میشود. تعدادی از زوجین، جنسیت جنین خود را از طریق NIPT بدست می آوردند.
این روش یک تست خون است که سندرم دوان و سایر شرایط کروموزوم ها در هفته دهم بارداری یا دورتر مشخص میشود. و از طریق کروموزوم جنسی مرد که در خون مادر وجود دارد جنسیت جنین را تعیین می کنند.
تعدادی دیگر جنسیت جنین خود را از طریق تست های ژنتیکی از جمله CVS یا آمنیوسنتز مشخص میکنند. این تست ها معمولا مشخص میکند که آیا جنین دارای اختلالات ژنتیکی و یا مشکلات کروموزومی مانند سندرم دوان است یا نه؟ اما این روش خطر سقط را نیز بدنبال خواهد داشت.
CVS معمولا در هفته دهم بارداری و سیزدهم بارداری انجام میشود و آمنیوسنتز در هفته های شانزدهم بارداری و بیستم بارداری انجام میشود.

3- روش میکروسافت
این روش جدید است و خیلی پرطرفدار نیست و فعلا کاربردی نیست.

4- روش IVF
در این روش رویانی که از طریق IVF بوجود آمده است برای تست کروموزوم مورد استفاده قرار میگیرد و علاوه بر جنسیت سایر مشکلات ژنتیکی آن نیز قابل تشخیص است.
در این روش که PGD نیز نامیده میشود یک سلول از رویان گرفته میشود. DNA آن خارج شده و آنالیز میشود. فقط زمانی این کار انجام میشود که رویان در دیواره رحم لانه گزینی کرده باشد. در این روش 100 درصد جنسیت جنین درست تشخیص داده میشود.

هدف از سونوگرافی چیست؟
هدف ما از سونوگرافی در هر ۳ دوره، دستیابی به اطلاعاتی درباره چگونگی رشد و نمو و سلامت جنین و تشخیص و انتخاب تدابیر درمانی مناسب است. اگر بارداری را به ۳ دوره ۳ ماهه تقسیم کنیم در سونوگرافی ۳ ماه اول چند مشخصه مهم باید مشاهده شوند.
- قلب جنین مشاهده قلب جنین بسیار مهم است. ضربان قلب، زنده بودن جنین را نشان می‌دهد.
- تعداد جنین تعداد جنین داخل رحم باید گزارش شود.
- اعضای جنین تقریبا تا هفته ۱۰ بارداری همه اندام‌های جنین مثل دست، پا، چشم و مغز تشکیل شده‌اند ولی در سونوی اوایل بارداری، فقط رشد جنین و جوانه زدن و تپش قلب را مشاهده می‌کنیم. در ۳ ماهه اول با مشاهده سونوگرافی می‌توانیم از کامل بودن مغز، طبیعی بودن سر، ستون فقرات و جدار قدامی شکم مطمئن ‌شویم.
- سن بارداری دانستن LMP (اولین روز آخرین قاعدگی) برای یک خانم باردار اهمیت زیادی دارد حتی اگر مادری دوره‌های منظم پریود داشته باشد و روز اول آخرین قاعدگی‌اش را بداند، حتما باید در ۳ ماهه اول یک سونوگرافی داشته باشد تا مطمئن شویم نطفه در چه تاریخی بسته شده است.
اگر چه سونوگرافی وسیله دقیقی است اما سن بارداری را در ۳ ماهه اول، یک هفته؛ در ۳ ماهه دوم، ۲ هفته و در ۳ ماهه سوم، ۳ هفته کم یا زیاد نشان می‌دهد پس هر چه سن بارداری بالاتر می‌رود، دقت سونوگرافی برای تعیین دقیق سن بارداری کمتر می‌شود.

جنسیت جنین کی مشخص می‌شود؟
در ۳ ماهه دوم دستگاه تناسلی جنین نر و ماده در ابتدای تشکیل تقریبا شبیه هم هستند ولی برای اطمینان از پسر و دختر بودن بهترین زمان تشخیص برای جنین پسر، هفته ۱۵ بارداری و برای جنین دختر، هفته ۱۷ تا ۲۰ بارداری است.
در ۳ ماهه دوم چگونگی رشد جنین را هم می‌سنجیم. استاندارد سن بارداری با توجه به زمان اولین روز آخرین قاعدگی (LMP) تعیین می‌شود و تا هفته ۴۲ بارداری ادامه می‌یابد. بهترین زمان زایمان، از تاریخ ۳۸ هفتگی تا ۴۲ هفتگی است.
در ۳ ماهه دوم، سونوگرافی برای مشاهده چگونگی رشد جنین اهمیت دارد. در سونوگرافی، پزشک ۲ طرف شقیقه، محیط دور شکم، طول استخوان ران و محیط دور سر را اندازه می‌گیرد و براساس فاکتورهایی که دارد، یک عدد ضمنی به دست می‌آورد و با تطبیق LMP می‌تواند بگوید رشد جنین مناسب است یا نه.
به عنوان مثال اگر سن بارداری ۳۳ هفته باشد ولی در سونوگرافی ۲۸ هفته را نشان دهد، با ۵ هفته عقب‌افتادگی رشد جنین روبرو هستیم.

آیا در جواب سونوگرافی اشتباه هم پیش می آید؟
بله. عوامل متعددی می تواند روی جواب سونوگرافی تعیین جنسیت جنین شما اثر بگذارد و جنسیت فرزند شما را اشتباه اعلام کند. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- زمان بندی نادرست
بهترین زمان انجام سونوگرافی تعیین جنسیت 18 تا 20 هفتگی است. قبل از این زمان ممکن است رشد به اندازه کافی نباشد و بعد از بیست هفتگی نیز ممکن است بچه بزرگ شده و به دلیل کوچک شدن فضای رحم و فشرده بودن بدن جنین، چیز زیادی در سونوگرافی مشخص نباشد.
قرار گرفتن جنین در وضعیت بریچ تعیین جنسیت را با مشکلات فراوانی روبرو می کند.

2- تجهیزات
کیفیت دستگاه های مختلف سونوگرافی با یکدیگر متفاوت بوده و قدیمی بودن دستگاه می تواند روی تصویر و در نتیجه گزارش سونوگرافی اثر منفی داشته باشد.

3- وضعیت قرار گیری جنین
همه جنین ها در رحم مادرشان در یک وضعیت خاص قرار نگرفته اند به عنوان مثال قرار گرفتن جنین در وضعیت بریچ تعیین جنسیت را با مشکلات فراوانی روبرو می کند یا ممکن است اصلا تعیین جنسیت امکان پذیر نشود.

4- وزن مادر
هر چه اضافه وزن شما در طی دوران بارداری بیشتر باشد تعیین جنسیت جنین به دلیل پایین آمدن کیفیت تصویر سونوگرافی نیز مشکل تر خواهد بود.

5- تجربه
تجربه کسی که سونوگرافی را انجام می دهد عامل مهمی در پیشگیری از خطا در تعیین جنسیت است. البته تعیین جنسیت آنقدرها هم ساده نیست و حتی با تجربه ها هم ممکن است اشتباه کنند ولی قطعا اشتباهات شان کمتر از سونولوژیست های تازه کار است.