سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش؛ همتی که باید باشد اما نیست!

به گزارش ایسنا، در حوزه تعلیم و تربیت و تحقق ارزش‌ها و آرمان‌های متعالی انقلاب اسلامی نیازمند تلاش همه‌جانبه در تمام ابعاد فرهنگی، علمی، اجتماعی و اقتصادی هستیم و عرصه تعلیم و تربیت نیز از مهم‌ترین زیرساخت‌های تعالی پیشرفت همه‌جانبه کشور و ابزار جدی برای ارتقاء سرمایه انسانی شایسته در عرصه‌های مختلف به شمار می‌رود.

تحقق آرمان‌های متعالی انقلاب اسلامی مانند احیاء تمدن عظیم اسلامی، حضور سازنده، فعال و پیشرو در میان ملت‌ها و کسب آمادگی برای برقراری عدالت و معنویت در جهان در گرو تربیت انسان‌های عالم متقی و آزاده و اخلاقی است و سند تحول بنیادین با توجه به این مهم براساس تجارب قبل و پس از انقلاب و به‌کارگیری تجربیات و پژوهش‌های صورت گرفته از سوی ۶۰۰ نفر از نخبگان حوزه و دانشگاه تدوین و در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است تا مبنای کاری در حوزه تعلیم و تربیت در آموزش‌وپرورش باشد؛ این سند کامل‌ترین سند و نقشه راه آموزش‌وپرورش به شمار می‌رود با این حال به نظر می‌رسد هنوز راه برای شناخت آن و حرکت در مسیر تحقق این سند بسیار است و بسیاری از بدنه آموزش‌وپرورش شناخت چندانی از این سند ارزشمند ندارند.

در این راستا تعدادی از دانشجویان دانشگاه فرهنگیان قزوین به‌صورت خودجوش به گفتمان سازی در خصوص سند تحول بنیادین پرداخته و در جلسات مختلف به بحث و بررسی مفاد این سند همت گمارده‌اند؛ در میزگردی با حضور تعدادی از این دانشجویان به بررسی جوانب مختلف این سند کاربردی در حوزه تعلیم و تربیت پرداختیم تا بدین واسطه شناخت خود را نسبت به مفاد و جزئیات این سند بیشتر کنیم؛ آنچه در ذیل آمده بخش نخست این میزگرد کاربردی و دانشجویی است.

نظام تعلیم و تربیت سابق ایران برگرفته از نظام آموزش‌وپرورش فرانسه بود

ایسنا: چه دلیلی برای نگارش سند تحول در نظام آموزش‌وپرورش وجود دارد؟

«محمد اسحاق روستا»، دانشجوی ترم چهار رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پردیس شهید رجایی قزوین: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی یکی از مسائل مهم آموزش‌وپرورش این بود که ساختار آن متناسب با آرمان‌های انقلاب اسلامی متحول شود چرا که آموزش‌وپرورش قبل از انقلاب ساخته‌وپرداخته فکر و اندیشه اسلامی- ایرانی نبود و کاملاً تقلیدی برگرفته از نظام آموزش‌وپرورش فرانسه بود. در این نظام ساختار آموزش‌وپرورش فرانسه در قرن 19 به دنبال آموزش افراد برای رسیدن به شغل در آینده بود و نگاه به ساختار و نوع کلاس داری آن‌ها از جمله طریقه نشستن ماتریسی و لباس‌های یکدست و معلمی که در جایگاه سخنران قرار داشت نشان از این ایده داشت. این ساختار پیر و فرتوت با جهان‌بینی و فلسفه اسلامی نگارش نشده بود و خروجی آن مطابق اهداف انقلاب اسلامی نبود لذا نیاز به به‌روزرسانی و تحول در آن به‌شدت احساس می‌شد.

بر این اساس بعد از پیروزی انقلاب اسلامی سیر نگارش سند تحول بنیادین مورد توجه قرار گرفت و شهیدان باهنر و رجایی از پیشگامان تحول در آموزش‌وپرورش، تلاش‌های بسیاری در این زمینه داشتند. در اواسط دهه 60 یعنی بین سال‌های 63 تا 65 شورای عالی فرهنگی عده‌ای را برای نگارش سند در این خصوص مأمور کرد و سند ملی آموزش‌وپرورش که بعدها با نام سند تحول بنیادین تکمیل شد و می‌توان آن را نقشه جامع تحول آموزش‌وپرورش در افق 1404 به شمار آورد؛ این سند در سال 1392 ابلاغ و در لیست اجرا قرار گرفت.

نظام آموزش‌وپرورش سابق نمی‌توانست نیروی تراز اول انقلاب تربیت کند

«سیده نفیسه حسینی» دانشجوی ترم هشت رشته علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهیده بنت‌الهدی صدر قزوین: احساس خلأ در فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی در نظام آموزش‌وپرورش کشورمان موجب تدوین این سند راهبردی شد تا با توجه به این سند بتوانیم مبانی تعلیم و تربیت اسلامی و وظایف رسمی آموزش‌وپرورش در این نظام را مورد توجه قرار دهیم. در حال حاضر دانش‌آموزان تنها در حوزه مهارت‌های آموزشی و دروس مختلف محدود شده‌اند و از بسیاری از مهارت‌های دیگر چون ساحت زیستی، ساحت دینی و اعتقادی و یا ساحت علمی و اقتصادی دور هستند. سند تحول بر رساندن متربی به حیات طیبه تأکید دارد که برای رسیدن به این هدف‌گذاری به معلم فکور و متدین نیاز است و آموزش‌وپرورش باید در این مسیر حرکت کند.

«تکتم برچلو» دانشجوی ترم چهار رشته علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهیده بنت‌الهدی صدر قزوین: نظام آموزش‌وپرورش سابق نمی‌توانست نیازهای جامعه را به‌صورت دقیق و بر پایه آرمان‌های انقلاب اسلامی برآورده سازد چرا که مهم‌ترین وظیفه آن تعلیم و تربیت است ازاین‌رو تدوین سند و برنامه‌ای ضروری بود تا نیروی تراز اول انقلاب براساس آن تربیت شود. مطابق نیازسنجی انجام شده برنامه‌هایی مطابق سند تحول بنیادین مشخص شد تا براساس آن آموزش‌وپرورش گام‌های بعدی خود را بردارد.

باید روح دینی و اسلامی در کالبد تمامی دروس دمیده شود

«زینب عزتی» دانشجوی ترم هشت رشته علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهیده بنت‌الهدی صدر قزوین: در رجوع به‌نظام آموزش‌وپرورش قبل متوجه ضعف و خلأ در فلسفه تعلیم و تربیت می‌شویم، فلسفه و ساختار مدارس قبل از انقلاب، بعد از انقلاب ادامه پیداکرد و تنها برخی از دروس تغییر یافت، این در حالی است که باید روح دینی و اسلامی در کالبد دروس دمیده و تربیت اسلامی در بدنه تمام دروس وارد شود نه آنکه محدود به زنگ دینی و یا زنگ پرورشی باشد؛ همین ضعف‌ها و عدم هم‌خوانی ساختار آموزش‌وپرورش با نظام تعلیم و تربیت اسلامی موجب نگارش سند تحول بنیادین شده است.

ضرورت عبور از نظام تربیتی ارگانیکی به‌نظام سایبرناتیکی

محمد اسحاق روستا: باید آموزش‌وپرورش در راستای تمدن اسلامی و افق 1404 گام بردارد تا در سال 1404 سرآمد منطقه باشیم، اما فعالیت‌های ما در این زمینه کامل نبوده و نیاز به تحول بنیادین که در راستای تحقق آرمان های انقلاب اسلامی است، احساس می‌شود.

در حال حاضر با یک فیلم دو ساعته کودک به‌اندازه ده‌ها ساعت خوراک فکری دریافت می‌کند ازاین‌رو با پیچیده شدن تفکر نیاز به به‌روزرسانی نظام تعلیم و تربیت ضروری است.

سند تحول باید آرمان‌خواهانه و دربردارنده جهان‌بینی ما باشد

ایسنا: برخی ادعا می‌کنند سند تحول بسیار آرمان‌خواهانه است و با این بهانه برای عملیاتی شدن آن قدمی برنمی‌دارند. نظر شما چیست؟

محمد اسحاق روستا: متأسفانه برخی با بهانه اینکه این سند آرمان‌خواهانه است آن را کنار می‌گذارند در حالی که این سند باید آرمان‌خواهانه و دربردارنده ایدئولوژی‌های ما در عرصه تعلیم و تربت باشد. هیچ نظامی جهان‌بینی خود را کنار نمی‌گذارد تا با جهان‌بینی بیگانه برای خود نظام سازی کند.

نظام جمهوری اسلامی ایران با توجه به این نکته و با تکیه‌بر پشتوانه قوی اسلامی و دینی خود سندی را تدوین کرده و می‌خواهد با توجه به آن پیش برود و به جامعه نوین و تمدن نوین اسلامی دست یابد، لذا سند تحول بنیادین باید آرمان‌خواهانه می‌بود. درست است که اقدامات مطلوبی در این راستا از جمله تحول کتاب‌ها و ساختار آموزشی انجام شده اما تا رسیدن به نقطه مطلوب هنوز راه بسیار است و باید قدم‌های خود را کارشناسی شده‌تر برداشته و کسانی که به این سند مسلط هستند تحول لازم را در این راستا ایجاد کنند.

12 سال زیاد است، کمش کنید!

زینب عزتی: در بیانات مقام معظم رهبری که در دیدار با معلمان مطرح شد، قلب آموزش‌وپرورش سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی عنوان شده که وظیفه اصلی آن محتواسازی است. ما اجراکننده و منتقل‌کننده این محتوا هستیم و باید محتوای لازم از سوی متولیان ایجاد شود. سابق مسئولان بخش پژوهش آموزش و پرورش اعلام کردند که برای 12 سال آینده برنامه‌ریزی کرده‌اند تا کتب براساس سند تحول بنیادین تغییر کند که این بازده زمانی با انتقاد معظم له روبرو شد چراکه ایشان تأکید داشتند در عصری زندگی می‌کنیم که ساعت‌ها در پیشرفت زمانه نقش‌آفرینی دارند لذا باید این بازده زمانی کوتاه‌تر شود.

سند تحول به دنبال تغییر فرآیند معیوب تربیت در نظام آموزش‌وپرورش است

«مهشید سوری» دانشجوی رشته ادبیات‌ترم چهار دانشگاه فرهنگیان پردیس شهیده بنت‌الهدی صدر قزوین: هر کدام از ما اگر وظیفه خود را بدانیم بی‌شک در این راستا قدم خواهیم برداشت. در این بین برخی با بهانه‌جویی درصدد شانه خالی کردن از وظایف و مسئولیت‌های خود هستند.

امروزه دغدغه دانش‌آموزان با والدین آن‌ها فقط گرفتن نمره است و برای رسیدن به این منظور تنها به مطالعه کتاب و تست‌زنی و رفتن به آموزشگاه‌های مختلف بسنده می‌شود، نظام تعلیم و تربیت ما هنوز نتوانسته این تفکر را تغییر دهند و تربیت و یادگیری و تغییر رفتار را متناسب با نظام و ساختار تعلیم و تربیت خود مورد توجه قرار دهند، چنانچه در بستر دروس مختلف مفاهیم مختلف ذکر می‌شود اما در عمل آموزه‌های آن به کار گرفته نمی‌شود.

آموزش‌وپرورش روح هر جامعه‌ای است و بار سنگین معنوی را بر دوش می‌کشد لذا برای توفیق در این راستا باید نقشه راه و برنامه‌ریزی لازم داشته باشد و سند تحول بنیادین که مطابق آموزه‌های دینی و قرآنی و انقلابی نگاشته شده به دنبال تغییر فرآیند معیوب تربیت بر این محورها است، اینکه چه هستیم و به کجا باید برویم.

ساحت‌های شش‌گانه سند تحول در 36 صفحه کلیدی

ایسنا: از جزئیات و مفاد سند تحول برایمان بگویید.

سیده نفیسه حسینی: سند تحول با مشارکت بسیاری از دغدغه مندان و اندیشمندان و متفکران حوزه تعلیم و تربیت تدوین و در 36 صفحه و شش زیر نظام، ابلاغ و شروع به کار کرده است، برنامه اجرایی آن در سند ششم توسعه مورد توجه قرار گرفته و اجرای آن به همت مسئولان و فرهنگیان برمی‌گردد.

این سند در مبانی نظری خود تعلیم و تربیتی انسان‌شناختی را برای رسیدن به یک جهان‌بینی مورد توجه قرار داده و اصول و روش‌های تربیت را مورد توجه قرار می‌دهد، اصول و محورهای تربیتی سند تحول در حول «مدرسه صالحه» مورد توجه است تا متربی به واسطه آن به «حیات طیبه» برسد در تمام شئون دست یابد.

محمد اسحاق روستا: تسلط بر سند باعث می‌شود بدانیم در مدارس چه باید کرد و چه اقداماتی را باید انجام داد، همچنین باعث می‌شود اشکالات کار را پیدا کرده و راهکار اجرایی برای آن ارائه دهیم. بر این اساس باید بدانیم سند تحول در 36 صفحه شامل هشت فصل است که کلیدواژه‌های مختلف در آن تعریف و گزاره‌های بخش‌های مختلف در راستای نظام تعلیم و تربیت تبیین می‌شود، بیان اهداف و راهبردهای سند و ذکر هدف‌های عملیاتی و در نهایت چارچوب نظام آموزش‌وپرورش از جمله بخش‌های است که در سند تحول مورد توجه است.

همچنین سند تحول شش ساحت دارد و تنها بر مبانی ایدئولوژی بسنده نکرده است، ساحت‌های آن عبارت‌اند از ساحت تربیت دینی و اخلاقی، ساحت سیاسی و اجتماعی، ساحت تربیت علمی و فناوری، ساحت اقتصادی و حرفه‌ای، ساحت هنری و زیبایی‌شناختی و در نهایت ساحت زیستی و برنامه‌ریزی؛ هر کدام از این شش ساحت نشان از نگاه کامل سند در عرصه‌های مختلف دارد.

گزارش از رقیه ملاحسنی خبرنگار ایسنا منطقه قزوین

انتهای پیام