غرب‌ستیزی، تعقل را از ما گرفته است

به گزارش ایکنا از اصفهان، رسول جعفریان، پژوهشگر تاریخ، و عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران، روز گذشته، 27 تیرماه در نشست «تجدد فکر شیعی در قم در دوره اول پهلوی» که در دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: ما در طی 150 سال گذشته درگیر نوعی زیست فکری و عملی دوگانه بوده‌ایم. در دوره صفویه تا اوایل قاجار، ما درگیر دعوای شیخی ـ شیعی یا مسائل فکری صوفیه و مخالف آن بوده و به هیچ عنوان به غرب فکر نمی‌کردیم.

وی ادامه داد: اما در دوره اخیر، ما ذهنمان به طوری درگیر غرب بوده که هیچ بحث فقهی، کلامی یا اخباری نداریم که ناظر بر حرف‌های غرب باشد. این معضل هم در تفکر کلامی، هم در حوزه فقه و هم در مسائل اخلاقی وجود دارد. در زمان مشروطه شاید 100 رساله درباره ماهیت مشروطه نوشته شد که هیچ کدام درباره مسائل خودمان نبود.

مشروطه دعوای میان غرب‌گرایان و غرب‎ستیزان بود
این پژوهشگر تاریخ با بیان اینکه ما همیشه یا غرب‌گرا بودیم و یا غرب‌ستیز، افزود: فقه ما همیشه درگیر این مسئله بوده است، در واقع مشروطه دعوای میان غرب‌گریان و غرب‌ستیزان بود. با این نگاه، انقلاب اسلامی مخالف مشروطه است، چرا که ما در مشروطه غرب‌گرا و در انقلاب اسلامی غرب‌ستیز بودیم.

جعفریان اظهار کرد: ما 40 سال است که درگیر غرب‌ستیزی هستیم و نمی‌توانیم از این چارچوب خارج شویم. سید قطب نیز که به نوعی پدر داعش محسوب می‌شود نیز عقایدی کاملاً غرب‌ستیزانه داشت و هدفش از بین بردن غرب بود.

غرب‌ستیزی، تعقل را از ما گرفته است
وی گفت: غرب‌ستیزی چنان در افکار ما نفوذ کرده که تعقل را از ما گرفته است. من یک بار نوشتم که ای کاش به جای افکار جلال ‌آل‌احمد، افکار شادمان در ما نفوذ کرده بود. جلال ما را در معضلی انداخت که هنوز نتوانسته‌ایم از آن بیرون بیاییم.

جعفریان با اشاره به زندگی علی اکبر حکمی‌زاده در تاریخ معاصر ایران، تصریح کرد: در صحبت از اصلاح مذهب و تجددطلبی، باید از این فرد نیز نام ببریم. ما احمد کسروی را نیز به عنوان فردی ضد شیعه می‌شناسیم که برای برخی این فرد یک تاریخ نویس است. کسروی با حکمی‌زاده دوست شده و این دو با هم تحولی را رقم زدند.

این پژوهشگر تاریخ خطاب به حضار گفت: کسروی در سال 1312 مجله «پیمان» را چاپ کرد، این نشریه یک نشریه کاملا اصلاحی بود. کسروی یک انسان کاملا غرب‌ستیز است. او خودش نیز طلبه بود، اما از قدیم نوعی تفکر اصلاحی داشت.

وی خاطرنشان کرد: کسروی معتقد است که ما برای اصلاح باید از دام غرب نجات پیدا کنیم. یعنی راه روشنفکران متمایل به غرب، کاملا اشتباه است. کسروی در این راستا کتاب «آیین» را در مخالفت با غرب نوشت. او معتقد بود که اروپا ریشه آسایش جهان را از بین می‌برد. وی در خصوص قانون‌های اروپایی می‌گوید «اروپایی‌ها آنقدر نامرد هستند که غلاتشان را در دریا ریخته و ذره‌ای از آن را به فقرا نمی‌دهند».

جعفریان اضافه کرد: در سال‌های 1312 و 1313 در قم نوعی تفکر مدافع دین و ضد غرب به وجود آمد که در میان متدینین جای زیادی پیدا کرد. کسروی در تلاش بود نوعی خردگرایی شرقی بدون تصوف و عرفان ایجاد کند. وی معتقد بود که در آن روز تنها کشور ترکیه آن هم به خاطر آتاتورک اسلام واقعی دارد، و به همین خاطر دیدگاه مثبتی نسبت به آتاتورک داشت.

وی أکید کرد: وی نسبت به رضاشاه نیز دیدگاهی مثبت داشت. پس از خروج رضاشاه از ایران، آثار او به مرور از میان رفت که کسروی نسبت به این موضوع چندان خوشبین نبود. زمانی که کسروی کتاب «شیعه‌گری» را نوشت، که از لحاظ استدلال کتابی بسیار سبک است- از او شکایت کردند و وی در دادگاهی که به همین خاطر برایش تشکیل شده بود، ترور شد.

این پژوهشگر تاریخ در ادامه گفت: نه ماه بعد از انتشار مجله پیمان، مجله‌ای شبیه به آن به نام مجله «همایون» در قم متولد شد که علی اکبر حکمی‌زاده در آن مطلب می‌نوشت. قبل از اینکه حکمی‌زاده کار در مجله همایون را شروع کند، کتابی نوشت به نام «راه نجات از آفات تمدن عصر حاضر» و در آن تصویر سیاهی از اروپا نشان داد. وی معتقد بود رضاشاه در ایران مسبب فساد و فحشا بوده که این هم متاثر از غرب است.

جعفریان افزود: پس از خروج رضاشاه از ایران، روحانیت که در دوره او تضعیف شده بود دوباره قدرت گرفته و طرفداران کسروی در تهران جمع می‌شوند. در این زمان کسروی مجله «پرچم» را به چاپ ‌رساند که مجله‌ای با تم خبری بود.

این پژوهشگر تاریخ خطاب به حضار گفت: حکمی زاده در سال 1322 کتاب «اسرار هزارساله» را به چاپ رساند که بحث‌های زیادی پیرامون این کتاب به وجود آمد. او در این کتاب 13 پرسش از روحانیت را مطرح می‌کند. چهار نفر در پاسخ به این کتاب، کتاب می‌نویسند که اولین آنها محمد خالصی‌زاده است. در ادامه، همت‌آبادی کتاب «پاسخ‌نامه اسلامی» را با جواب‌هایی ملایم‌تر و معقول‌تر در جواب اسرار هزار ساله نوشت. در نهایت امام خمینی (ره) نیز کتاب «کشف‌الاسرار» را در پاسخ اسرار هزار ساله نوشت و کسروی و حکمی‌زاده را در آن کتاب مورد عتاب قرار داده و به آن 13 سوال پاسخ دادند.

وی با بیان اینکه کسروی اعتقاد داشت آخوندها به دنبال حکومت هستند، گفت: امام(ره) در جواب این حرف کسروی جواب می‌دهند که ما نمی‌خواهیم در راس کار باشیم، بلکه تنها خواستار این هستیم که قوانین زیر نظر اسلام قرار گرفته و تصویب شوند.

جعفریان اضافه کرد: در ادامه حکمی‌زاده برای ادامه تحصیل به دانشگاه یوتا آمریکا رفته و مدرک مرغداری گرفت، در ایران مرغداری تاسیس کرد و اولین مجله مرغداری را در ایران به چاپ رسانید.
انتهای پیام