کهن الگوی دیونوسوس؛ شخصیت شناسی خدای شراب، خلسه و عشق
کهن الگوی دیونوسوس (Dionysus Archetype) یک الگوی شخصیتی در ناخودآگاه جمعی بشر است که نماد آن دیونوسوس خدای شراب، خلسه و عرفان در یونان باستان است.
ستاره | سرویس روانشناسی - کهن الگوها نقطه تلاقی روانشناسی و اسطوره شناسی هستند. کهن الگو یا آرکتایپ (Archetype) گرایشی ذاتی است که در ضمیر ناخودآگاه جمعی بشر وجود داشته و او را به سمت ویژگیهای شخصیتی خاص میکشاند. انرژی همه کهن الگوها میتواند هم در زنان و هم در مردان موثر باشد، با این حال شینودا بولن، روانشناس تحلیلی چندین کهن الگوی زنانه و مردانه را معرفی کرده که نماد آنها خدایان و خدابانوان یونان باستان هستند. در این مقاله به بررسی کهن الگوی دیونوسوس میپردازیم.
کهن الگوی دیونوسوس
دیونوسوس خدا
دیونوسوس به عنوان کهن الگو
دیونوسوس خود را خاص و یک کودک الهی میپندارد و همین سازگار شدن او با زندگی عادی را دشوار میکند. او غرور کاذبی دارد که باعث میشود بیش از حد خود را مهم بداند.
وجه عرفانی دیونوسوس به توانایی او در رویابافی بازمیگردد. ویژگی که اغلب دخترانه نامیده میشده و پسرها از کودکی برای سرکوب آن تشویق میشوند. کهن الگوی دیونوسوس فرد را وامیدارد که در احساسات خود غرق شده و وظایف خود را نادیده بگیرد. او دوست دارد همیشه جوان بماند و به سمت موسیقی و مواد مخدری که برایش توهم ایجاد کند، تمایل پیدا میکند.
این کهن الگو به خوبی میتواند با زنان ارتباط برقرار کرده و حالات و احساسات آنها را درک کند. او پیوندی عمیق با مادربزرگ خود دارد و حس مادرانه زنان را برمیانگیزد. در واقع زن ایده آل آنها کسی است که همزمان بتواند هم معشوقشان باشد و هم مادرشان.
بیدار شدن کهن الگوی دیونوسوس در یک فرد میتواند به «شمن» بودن او کمک کند. شمن اصطلاحی است که قبایل بومی آمریکا برای افرادی به کار میبردند که رابط بین دو عالم (عالم مادی و عالم نادیدنی) هستند. در این قبایل اگر قرار باشد مردی شمن شود، از کودکی با زنان بزرگ شده و گاهی لباس دخترانه میپوشد، به این ترتیب در روان او حالات مردانه و زنانه هر دو شکل میگیرد؛ دو جنسیتی روانی به فرد کمک میکند احساسات زنانه و مردانه را تجربه کند. این کهن الگو اگر در زنان بیدار شود آنان را به لذت بردن از زندگی و خوشگذرانی دعوت میکند.
آرکتایپ دیونوسوس تضادهای بسیاری دارد که میتواند از آنها عبور کند. او میتواند یک لحظه عاشق و چند دقیقه بعدش فارغ باشد. تمایلات دیونوسوس اگر در یک فرد با شخصیت ضعیف و به صورت افراطی ظاهر شود، میتواند هم روی زندگی خود فرد و هم روی زندگی اطرافیان او تاثیر منفی بگذارد. افراد دیونوسوسی در رویاهای خود چاقو یا شمشیر زیاد میبینند که نماد درون متضادشان است. کهن الگوی دیونوسوس باعث میشود فرد اغلب در انتخابهایش دچار تردید باشد. تضادهای موجود در روان فرد دیونوسوسی موجب تمایلات متضاد در فرد میشود، برای مثال او هم بودن با معشوقش را میخواهد و هم تمایل دارد او را ترک کند.
هرا خدابانوی ازدواج یکی از دشمنان دیونوسوس است؛ چرا که تمایلاتشان کاملا متفاوت از اوست. هرا ازدواج را یک تعهد همیشگی میداند، اما دیونوسوس باعث میشود زنان نقش همسر بودن در ازدواج را فراموش کنند.
ویژگیهای شخصیت آرکتایپ دیونوسوس
تاثیر دیونوسوس در طول زندگی
۱- کودکی دیونوسوس
۲- نوجوانی دیونوسوس
۳- دیونوسوس در دوران تحصیل
۴- شغل دیونوسوس
۵- میانسالی و پیری
بسته به اینکه چگونه از بحران میانسالی عبور کند، پیری متفاوتی خواهد داشت؛ ممکن است هنوز درگیر مشکلاتی چون اعتیاد و مسائل مالی و کاری باشد، اگر ثروتمند باشد دوران پیری را با سرخوشی و با حالتهای نوجوانی میگذراند و اگر حالتهای دیونوسوسی به پختگی رسیده باشد میتواند احساسات غنی را تجربه کند.
۶- روابط با دیگران
برعکس، در اطراف مردان دیونوسوسی زنان زیادی هستند. روحیات حساس و علاقه او به زیبایی، زنان را به سویش جذب کرده و اغلب به شکلی مادرانه از او مراقبت میکنند. او به راحتی با زنان ارتباط برقرار کرده و حرفشان را به خوبی میفهمد. بین او و زنان رابطهای بر پایه اعتماد و صمیمیت حاکم است.
۷- ازدواج
۸- رابطه با فرزندان
پرورش دیونوسوس
پرورش این آرکتایپ به شکل متعادل و به کارگیری آن در شرایط مناسب میتواند هیجان، احساس و شادی را مخصوصا به زندگی مردان بیاورد. برای بیدار کردن دیونوسوس تمرینات عملی زیر را امتحان کنید.
جنبههای منفی و مشکلات روانی
کهن الگوی دیونوسوس بیش از دیگران دچار مشکلات روانی میشود و حتی اطرافیانش را نیز در معرض آسیبهای روحی قرار میدهد. مخصوصا اگر در جامعهای باشد که بسیار خشک و اخلاقی است، فشار روحی زیادی بر او وارد خواهد شد.
در جامعهای که شباهت به دختران ضد ارزش به حساب بیاید یک پسر دیونوسوسی ممکن است با اعتماد به نفس ضعیف بزرگ شود. او در عین حال خود را فردی خاص میداند و همین میتواند باعث شود یک اعتماد به نفس کاذب و احساسی دروغین از خود در او شکل بگیرد. او مایل است همیشه جوان بوده و زندگی خود را به خوشگذرانی طی کند. او مجبور است مدام با تضادها و تردیدهای درونی و احساسات متناقضی مثل هیجان و سردی، خواستن و نخواستن یا تامل و شتابزدگی مبارزه کند. ویژگیهای متضاد او همیشه در حال مبارزه با یکدیگر هستند و رنج حاصل از آن او را به سمت استفاده از الکل و مواد مخدر میکشاند. از نظر یونگ پیدا کردن راهی برای رسیدن به تجربههای معنوی میتواند این افراد را از مصرف الکل و اعتیاد به آن دور کند. در این افراد بیماریهای روان تنی دیده میشود که نتیجه در برگرفتن کل وجود او توسط نشانههای دیونوسوسی است. فرد متاثر از آرکتایپ دیونوسوس میتواند برای اطرافیانش نیز مشکلاتی به وجود بیاورد. برای مثال زنی که با مرد دیونوسوسی در ارتباط است ممکن است به سمت مواد مخدر و الکل کشیده شود، مخصوصا اگر شخصیت بی ثباتی داشته باشد که زود تحت تاثیر دیگران قرار میگیرد. او همچنین میتواند موجب برهم خوردن رابطه زناشویی شده و در زندگی همسر خود آشوب ایجاد کند.بیشتر بدانید: کهن الگوی پرسفون؛ شخصیت شناسی آرکتایپ دختر
تعدیل دیونوسوس و رشد شخصیت
مردان و زنان دیونوسوسی شاید نتوانند در نهایت مانند افراد عادی جامعه رفتار کنند، اما میتوانند برای یک زندگی عادی این کهن الگو را در خود تعدیل نمایند.
افراد دیونوسوسی باید بتوانند احساسات خود را بدون قضاوت کردن بپذیرند. در عین حال باید شخصیت قوی داشته باشند تا در در مقابل افکار و احساسات خود زود تسلیم نشوند و مطابق آنها عمل نکنند. پرورش کهن الگوهای دیگر میتواند به فرد دیونوسوسی کمک کند. بیدار کردن زئوس (آرکتایپ پدر) به او از مراقبت از فرزندان و پذیرش تفاوتش با دیگران کمک میکند. کهن الگوی هرمس (آرکتایپ پیام آور) به او کمک میکند تا بهتر با دیگران ارتباط برقرار کرده و درک کند احساساتش موقتی هستند. همچنین لازم است در هر فردی در کنار کهن الگوی دیونوسوس که نماد نیمکره راست و احساسات است، کهن الگوی آپولو که نماد نیمکره چپ و تفکر منطقی است رشد یابد. بیداری هر دوی این آرکتایپها در کنار هم میتواند به روان انسان تعادل بدهد. عشق برای دیونوسوس خاص و مست کنده است و احساس یگانگی حاصل از آن او را به معشوقش نزدیک میکند. لازم است یک دیونوسوسی عاشق، چاشنی تعهد را به رابطه عاشقانه خود اضافه کند.سخن آخر
به طور کلی میتوان گفت که آرکتایپ دیونوسوس، عارف و عاشق است، به دنبال موسیقی، لذت و شادی و اهل خلسه و رهایی است و خیلی محتمل است که یک معتاد یا یک آواره سرگردان شود. او که غرق در زمان حال است روحی لطیف و طبیعتی زنانه دارد. نتیجه اینکه بیداری متعادل کهن الگوی دیونوسوس میتواند به رشد احساسات و لذت از زیبایی در افراد کمک کند، اما اگر این آرکتایپ بر فرد مسلط باشد، مشکلات فراوانی را به دنبال خواهد داشت.
شما کسی را میشناسید که تظاهری از شخصیت دیونوسوس باشد؟ چقدر با شخصیت شناسی مرتبط با کهن الگوها آشنا هستید؟ اگر به این موضوع علاقهمند هستید پیشنهاد میکنیم کهن الگوی آرس؛ شخصیت شناسی آرکتایپ جنگ را نیز در ستاره بخوانید.