هوبره؛بیابانگردی زیبا در بیابان‌های سیستان و بلوچستان

در دشت‌ها و نواحی بیابانی مرکز تا شرق ایران که پوشش گیاهی پراکنده دارند، پرنده‌ای زیبا زندگی می کند که دیدنش بسیار مشکل و رفتارهایش بسیار غریب است.

شعاع پراکندگی این پرنده محجوب و تماشایی جزایر قناری، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا است و در ایران هم به صورت بومی و مهاجر زیست می کند.

هوبره که در فهرست پرندگان نادر محیط زیست کشور قرار گرفته، هرازگاهی با پرواز در آسمان سیستان و بلوچستان همچون نگینی زیبا می درخشد.

علاقه اعراب کشورهای حاشیه خلیج فارس به شکار هوبره سبب شده هر ساله افرادی سودجو مرزنشینان را تحریک به زنده گیری این پرنده کمیاب کنند و همین مساله ایجاب می کند که از این پرونده در معرض انقراض به خوبی و حساسیت بیشتری مراقبت شود.

برخی از علاقه‌مندان و حافظان محیط زیست از مردم منطقه بویژه مناطق زیست هوبره درخواست کردند برای حفظ و بقای این پرونده زیبا بیش از پیش با ماموران حفاظت محیط زیست همکاری و از شکار و زنده‌گیری آن جلوگیری کنند.

ویژگی های ظاهری هوبره

طول بدن این پرنده ۵۵ تا ۶۵ سانتی متر و گستردگی بال ها ۱۳۵ تا ۱۷۰ سانتی متر است.

پرندهای درشت جثه با گردن بلند و باریک، بدن به نسبت کشیده و دم دراز است و نر و ماده همشکل (نر اندکی بزرگتر) و فاقد تغییرات فصلی هستند.

در پرنده نر بالغ روتنه قهوه‌ای خاکی با لکه‌های تیره فراوان دیده می شود،چشمانی درشت و مایل به زرد و کاکلی کوچک و سیاه و سفید، چانه مایل به سفید، سینه و جلوی گردن خاکستری کمرنگ و پرهای سیاه و به نسبت بلندی در ۲ طرف گردن دارد که به شکل نوارهایی از فاصله دور رنگ زمینه قهوه‌ای خاکی گردن به خوبی نمایان است.

شاه‌پرهای بالها سیاه و لکه سفید بزرگی در قاعده شاه‌پرهای اولیه قرار دارد و رنگ غالب زیرتنه نیز سفید است.

پرنده ماده بالغ شبیه به نر است ولی روتنه خاکستری تری دارد همچنین کاکل و نوار سیاه ۲ طرف گردن کمتر مشخص است و پرنده نابالغ شبیه به پرنده ماده ولی فاقد کاکل و نوار سیاه اطراف گردن است و پروبال زردتری دارد.

ویژگی های زیستی

هوبره استپ‌های خشک، دشت‌های باز حواشی مناطق بیابانی و نیمه بیابانی و اراضی با بستر رسی، ماسه‌ای یا سنگلاخی همراه با بوته‌های پراکنده را به عنوان زیستگاه بر می گزیند.

پرنده‌ای به نسبت اجتماعی است و در خارج از دوره جوجه آوری در دسته های کوچک چندتایی دیده می شود.

پروازی سریع با بال زدن‌های سنگین و آهسته دارد ولی تمایلی به پرواز نشان نمی دهد، معمولا راه رفتن را ترجیح می دهد، با وقار و به آرامی راه می رود و می تواند با سرعت زیادی (تا حدود ۴۰ کیلومتر در ساعت) بدود.

هنگام احساس خطر کنار بوته‌ها مخفی یا با حالتی قوز کرده روی زمین پنهان می شود.

تغذیه هوبره

همه چیز خوار است و از مواد گیاهی مانند گل ها، میوه ها، دانه ها، جوانه ها، برگ ها، همچنین حشرات، مارها و مارمولک ها تغذیه می کند.

زادآوری

جوجه آوری از اواسط اسفند تا اواسط فروردین و با تشکیل قلمرو آغاز می شود. تک همسر است و آشیانه‌اش گودی کم عمق و بدون پوشش است که آن را در نواحی ماسه‌ای یا سنگلاخی با بوته‌های پراکنده روی زمین می سازد.

معمولا ۲ تا سه و به ندرت چهار تخم بیضی کوتاه تا نیمه بیضی کوتاه، صاف، صیقلی، به رنگ قهوه‌ای مایل به زیتونی روشن با خط و خال‌های قهوه‌ای، قهوه‌ای مایل به قرمز و خاکستری می گذارد.

تفریخ تخم‌ها در حدود ۲۸ روز طول می کشد و جوجه ها در بدو تولد پوشیده از کرک، توانمند و برای تغذیه فقط در چند روز اول وابسته به پرنده ماده هستند.

پرورش جوجه ها در حدود ۳۵ روز به طول می انجامد ولی همچنان تا پاییز با پرنده ماده باقی می مانند.

پراکنش

پراکنش و فراوانی به صورت کمیاب در گستره‌های وسیع از حاشیه کویر مرکزی ایران که پوشش گیاهی مناسبی داشته باشد، جوجه آوری کرده و در امتداد نوار سواحل جنوبی ایران از مناطق پست جنوب استان خوزستان تا استان سیستان و بلوچستان، جنوب استان فارس و استان هرمزگان نیز زمستان گذرانی می کند.

گزارش هایی نیز از مشاهده این پرنده در زمان مهاجرت در شمال شرقی استان خراسان و شبه جزیره میانکاله وجود دارد.

قبلا به عنوان زیر گونه ای از Chlamydotis undulata در نظر گرفته می شده است.

وضعیت حفاظت

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: هوبره جزو پرندگان آسیب پذیر (VU) است، و در ضمیمه کنوانسیون منع تجارت بین المللی گونه‌های در معرض انقراض (CITES) قرار دارد.

وحید پورمردان گفت: در ایران نیز جزو پرندگان در معرض خطر انقراض معرفی شده و دارای ارزش حفاظتی است.

وی افزود: مهمترین عامل تهدید کننده این پرنده در مقیاس بین المللی شکار توسط قوشبازان در خاورمیانه معرفی شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان بیان کرد: از دست رفتن و تخریب زیستگاه‌های این پرنده نیز ناشی از توسعه مناطق برای گردشگران طبیعت، آزمایش‌ها و تمرین‌های نظامی، چرای شدید دام، استخراج شن و ماسه و توسعه شبکه راه‌ها و خطوط انتقال برق بوده است.

وی گفت: همچنین افزایش مرگ و میر در جمعیت‌های باقیمانده به عواملی نظیر برخورد با خطوط انتقال برق، شکار توسط طعمه خواران و شکار و صید غیرقانونی نسبت داده می شود.

پورمردان افزود: بیشترین پراکنش این پرنده در سیستان و بلوچستان در شهرستان ایرانشهر است.

۹۹۲۳**۶۰۸۱