تشکیل پایگاه مبارزات انقلابی و پاتوق هنرمندان متعهد در مساجد همنام با جوادالائمه(ع)

به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، مساجد از جمله پایگاه‌های مذهبی و فرهنگی هستند که جایگاه ویژه‌ای بین ساکنان شهرها و محلات دارند. از ویژگی های مساجد، مزین بودن آنها به نام مبارک ائمه معصوم(ع) است که موجب می شود، مساجد به تناسب همنامی با هر یک از آن حضرات(ع) در ایام ولادت یا شهادت شان مجری برنامه های ویژه تری باشند.

از این رو، در آستانه سالروز شهادت امام جواد(ع) به روند فعالیت و اثرگذاری دو مسجد همنام با حضرت جوادالائمه(ع) پرداخته ایم که در ادامه می آید:

مسجدالجواد (ع)

مسجد الجواد(ع) نخستین مسجد مدرن ایران با معماری منحصربه‌ فرد است که در ضلع شرقی میدان هفتم ‌تیر در سال ۱۳۴۱، تأسیس شد. ساختمان مسجد الجواد(ع) توسط مهندس ابراهیمی طراحی و ساخته شده، ساختمان مسجد از دو بخش شبستان و سالن سخنرانی تشکیل شده، سالن سخنرانی این مسجد دو طبقه است، شبستان به صورت مخروطی از اضلاع متقاطع بوده که از رأس به طرف قائده پهن تر می شود.

در زیرزمین مسجد کتابخانه و بالای آن مؤسسه تعاونی امام خمینی(ره) قرار دارد. زمین این مسجد حدود ۱۵۰۰ مترمربع مساحت دارد. نخستین امام جماعت این مسجد آیت الله «آقا سید رضا زنجانی» بود که به دلیل کهولت سن، آیت الله شهید مطهری به جای ایشان از سال ۴۹ تا ۵۱ در مسجد امامت جماعت را بر عهده داشت.

در دوران امامت جماعت استاد شهید مطهری، این مسجد یکی از پرتحرک ترین مکان‌های انقلابی در تهران محسوب می‌شد. سخنران‌ها و اندیشمندان بزرگی نیز غالبا از جانب شهید مطهری برای سخنرانی به مسجد دعوت می‌شدند، چهره‌هایی چون: آیت الله امامی کاشانی، استاد محمد تقی فلسفی، آیت الله حسین نوری و فضل الله محلاتی، که حضورشان به سخنرانیهای این مسجد رونق بسیار می داد.

فعالیت‌ انجمن‌ها نیز در کارنامه انقلابی این مسجد به چشم می‌خورد. انجمن‌هایی چون انجمن مهندسین، انجمن اسلامی دانشجویان، انجمن اسلامی دانشجویان پلی تکنیک،‌ انجمن اسلامی پزشکان و ... از جمله این انجمن‌ها بودند که این مسجد را به عنوان مرکزی برای تجمع انجمن‌های مخالف رژیم تبدیل کرده بودند. علاوه بر آن، در مبارزات دهه ۴۰ بعد از بسته شدن مسجد جاوید، پایگاه مبارزان انقلابی به مسجد الجواد(ع) انتقال پیدا کرد و بیشتر جلسات در آنجا برگزار می شد. بالاخره در 14 آبان ماه 1351 این مسجد به دلیل فعالیت های مبارزاتی گستره علیه رژیم پهلوی توسط ساواک و به دستور شاه، تعطیل شد.

بعد از تعطیلی این مسجد توسط شاه و بعد از انقلاب این مسجد آنچنان فعال نبود، اما در سال ۶۸ با آمدن حجت الاسلام «علی اکبر آشتیانی» از یاران نزدیک امام خمینی(ره) و راه اندازی کانون فرهنگی تربیتی و کتابخانه، دوباره مسجدالجواد(ع) رونق سابق خود را به دست آورد و همواره در مناسبت های مختلف مذهبی و ملی برنامه های گسترده ای در این مسجد برگزار می شود.

مسجدی که در پاییز سرد حکومت پهلوی، درهایش به روی نمازگران و انجمن‌های مخالف رژیم طاغوت بسته شد، امروز و پس از ۴۰ سال از انقلاب با طراوت و نشاط آغوش خود را به روی انبوه نمازگزاران که غالبا جوان هستند، گشوده است و همچنان در فعالیت‌های انقلابی پیشگام است، به طوری که اکنون نیز در راهپیمایی های عظیمی چون روز قدس و 22 بهمن مبدا یکی از مسیرهای تصلی راهپیمایی به شمار می‌رود.

این مسجد سالانه تعداد زیادی از جوانان و نوجوانان را تربیت و به اجتماع تقدیم می‌کند. جوانانی که اگر در بهمن 1357 بسیاری از آنها هنوز به دنیا نیامده بودند. اکنون خود را آماده پاسداری از انقلابی می‌کنند که از برکت وجود مساجدی چون الجواد(ع) وجود گرفته است. از طرفی این مسجد به دلایل مختلفی‌، از جمله قرار گرفتن در مرکز شهر تهران‌، نوع خاص معماری و امکانات جانبی مسجد، همواره در معرض توجهات شهروندان تهرانی قرار داشته است.

مسجد جوادالائمه(ع) دیگر مسجدی است که در منطقه سی‌متری جی، ۱۳‌متری حاجیان واقع است، دو عامل بسیار مهم در آنجا دست‌به‌دست هم داد تا این مسجد موفقیت‌های بسیاری کسب کند.

یکی از مهم‌ترین عوامل این موفقیت، وجود مرحوم حجت‌الاسلام غلامرضا مطلبی، امام جماعت وارسته، بلندنظر و فقید این مسجد بود. آن مرحوم، حضور کودکان، نوجوانان و جوانان را در مسجد مغتنم می‌دانست و با روی باز از آن‌ها استقبال می‌کرد. و علی‌القاعده می‌بایست به سختی خود را با مقتضیات زمان و روحیه جوانان هماهنگ می‌کرد، اما خوشبختانه این عالم متقی و پدر مهربان به گونه‌ای شگفت انگیز، فضای مسجد را برای حضور کودکان، نوجوانان و جوانان آماده کرده بود. وی با رویی گشاده و برخوردهای دلنشین، مراجعان به خانه خدا را شیفته آن مکان می‌کرد.

همین موجب شد که بسیاری از هنرمندان متعهد انقلابی در این مسجد رشد و پرورش یابند و کار هنریشان را از این مسجد آغاز کنند.مرحوم فرج‌الله سلحشور، مجید مجیدی، شادروان امیرحسین فردی، گلعلی بابائی و بهزاد بهزادپور از جمله این افراد هستند.

مرحوم مطلبی در تفویض اختیار به جوانان متعهد و باانگیزه، از موضع اطمینان و اعتماد عمل می‌کرد و پس از آن از کوچک‌ترین دخالت یا اعمال سلیقه ابا داشت. آنجایی که می‌دید قادر به پاسخ صحیح به مسئله‌ای پیرامون نکته‌ای هنری نیست، با صراحت اعلام می‌کرد، نمی‌دانم تنها دغدغه او، خلاف شرع نبودن فعالیت‌های هنری بود که در سال‌های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی، این فعالیت‌ها در مسجد متنوع و گسترده شده بود. با وجود چنین روحانی بلندنظر و انقلابی بود که جوانان مؤمن و هنرمند توانستند در مسجد جوادالائمه(ع) گرد هم بیایند و آنجا را به یک پایگاه هنری و فرهنگی مهم تبدیل کنند.

کتابخانه مسجد جوادالائمه(ع)

کتابخانه مسجد جوادالائمه(ع)، تقریباً از اواسط دهه پنجاه، تلاش جدی و برنامه‌ریزی شده خود را شروع کرد. پیش از آن، محل کتابخانه اتاقک کوچکی در جنب شبستان بود که چند قفسه فلزی کهنه و تعدادی کتاب‌های پراکنده مذهبی از نظر گروه سنی و موضوعات داشت. این مکان کوچک و این تعداد کتاب اندک، هسته اولیه کتابخانه‌ای شد که تعداد اعضای آن در سال ۱۳۶۰، به هفت هزار عضو رسید و نیز تعداد عناوین موجود در آن، به صدها مورد سرکشید. بنیانگذار این کتابخانه کوچک، هادی علی‌اکبری بود. او برای تأسیس این واحد، کتابخانه شخصی‌اش را به مسجد منتقل کرده، سپس به طرق گوناگون از جمله با کمک دیگران، تعداد و عناوین آن‌ها را بالا برده بود.

بعد از انقلاب وقتی مبارزه دیرین مردم علیه شاه، مثل یک داستان پرماجرا و جذاب، با پیروزی مردم به پایان رسید. ثمره این مبارزه، آزادی بود. کودکان و نوجوانانی که در نیمه‌های دهه پنجاه به کتابخانه مسجد جوادالائمه(ع) پا گذاشته بودند، در پایان این دهه و پس از پیروزی انقلاب، اکنون نوجوانان و جوانانی بودند که از آزمون بزرگ انقلاب سرفراز بیرون آمده و تجربه گرانبهایی اندوخته بودند. سال‌ها حضور در محیط کتابخانه، مطالعه، معاشرت با اهل فکر و فرهنگ، نشستن در مجلس وعاظ و شرکت در برنامه‌های مسجدی، از آن‌ها جوانانی فرهیخته، آگاه و هنرمند و هنرشناس ساخته بود که می‌توانستند در معادلات نظام نوپای جمهوری اسلامی ایفای نقش کنند و عناصر کارآمدی باشند.

دوره تازه فعالیت ادبی مسجد جوادالائمه(ع) از تابستان سال ۱۳۵۸ شروع شد. در این مرحله با توجه به شرایط سنی شرکت‌کنندگان و تحولات سیاسی، نگاه به ادبیات داستانی، با آنچه که پیش از پیروزی انقلاب بود، فرق می‌کرد. در این دوره هدف، آموزش داستان‌نویسی و پرداختن به مؤلفه‌ها و سازوکارهای یک داستان بود. تعدادی از علاقه‌مندان سال‌های قبل این جلسات دوباره آمدند و اسم‌نویسی کردند و چند نفری هم که در این مدت علایق و گرایش‌های هنری و فرهنگی پیدا کرده بودند، جذب شاخه‌های دیگر شدند. این دوره از فعالیت‌ جلسات داستان‌نویسی مسجد جوادالائمه(ع)، طولانی‌ترین و اصلی‌ترین دوره این جلسات بود. این جریان بیش از پانزده‌سال ادامه داشت، که تقریباً بدون وقفه دوشنبه‌شب‌ها در اتاقک کوچکی که روی بام شبستان مسجد ساخته شده بود، تشکیل می شد.

پای ثابت جلسات مسجد جواد الائمه(ع) کسانی همچون شهید حبیب‌ غنی‌پور، شهید حسن جعفربیگلو، شهید رضا کیانی، محمد ناصری، ناصر نادری، بیژن قفقازی‌زاده، علیرضا متولی، نبی‌الله بابایی، مجید قلیچ‌خانی، محمدحسن حسینی، علی‌اصغر جعفریان و امیر حسین فردی بودند.

هم‌زمان با دوره تازه فعالیت داستان‌نویسی مسجد، حوزه اندیشه و هنر اسلامی نیز تأسیس شد، که چند نفر از مسئولان کتابخانه از مؤسسان آن بودند. با تشکیل این نهاد هنری نوپا، شور و شوق خاصی در میان هنرمندان متعهد و مسلمان به‌وجود آمد. آن‌ها احساس می‌کردند که دیگر صاحب پایگاهی شده‌اند که می‌توانند با گرد آمدن در آن و آشنایی با دیگر هنرمندان هم‌فکر خود، رشد کنند و از طریق هنر خود به یاری انقلاب بشتابند.

تشکیل حوزه اندیشه و هنر اسلامی، که بعدها به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی تغییر اسم یافت، تأثیر زیادی بر هنرمندان مسلمان داشت. آن‌ها با امید و انگیزه مضاعف شروع به‌کار کردند. این تأثیر در جمع نویسندگان جلسات داستان‌نویسی مسجد جوادالائمه(ع) نیز مشهود بود، چرا که یک‌سال بعد، نخستین اثر منتخب آن جلسه، با عنوان «سوره بچه‌های مسجد» با سرمایه‌گذاری حوزه اندیشه و هنر اسلامی منتشر شد. انتشار این کتاب، شوق نوشتن و مطالعه را در میان اعضای جلسه افزایش داد. آن‌ها حاصل زحمات خود را به عینه می‌دیدند.

سال‌ها بعد، نویسندگان مسجد جوادالائمه(ع) به مطبوعات و نشریات دیگر روی آوردند و فعالیت خود را گسترش دادند. در اینجا باید روی تداوم و پایداری چندین‌ساله جلسات این مسجد اشاره کرد که در نوع خود بی‌همتاست و نظیر ندارد. یکی از علت‌های استمرار جلسات، انگیزه و تعهد انقلابی و دینی اعضا بود. آنها در واقع با حضور در این جلسات، مطالعه و ممارست و نوشتن‌های زیاد، خود را در یکی از سنگرهای حساس انقلاب و نظام احساس می‌کردند. انقلابی که خودشان در شکل‌گیری و پیروزی آن سهیم بودند و اکنون برای تثبیت و تداوم آن نیز می‌کوشیدند. به همین دلیل آن را کاری تفننی و برای سرگرمی تلقی نمی‌کردند. دیگر اینکه اعضای مزبور که از میان صدها نفر برگزیده شده بودند و به این عرصه علاقه داشتند و از حضور در جلسات و نقد و نظرها، لذت می‌بردند.

شروع جنگ تحمیلی فصل تازه ای را در مسجد جوادالائمه(ع) رقم زد. تقریباً با شروع جنگ، همه به سمت جبهه روانه شدند. یکی از محافلی که بچه های مسجد در دوران دفاع مقدس در آن جمع می شدند، هیئت مسجد بود. این هیئت به صورت هفتگی برپا می شد. بچه های مساجد دیگر هم به واسطه دوستی با بچه های مسجد جوادالائمه(ع) برای انجام کارهای فرهنگی به مسجد می آمدند. از این جمله می توان به شهید رمزی اشاره کرد که از بچه های مسجد ولیعصر(عج) بود. شرکت در فعالیت های مسجد، تنها یک حرکت بود برای عملی کردن شعارهایی که به آنها اعتقاد داشتند.

پایان پیام/40