معرفی کتب علامه شیخ شوشتری/ مطالبی که برای امت مسلمان سودمند است

به گزارش ایکنا از خوزستان، متن زیر نگاهی به کتب تالیف شده از سوی علامه مرحوم شیخ شوشتری است که درباره ائمه اطهار(ع) واحادیث حضرات معصوم تدوین شده است.

کتاب مواعظ

نام «مواعظ» یا «مقتل» عنوانی است که از فحوای این مجموعه بدست می‌آید، حضرت علامه شیخ محمدتقی شوشتری در هفت جزوه به صورت مجالس متعدد مطالبی را در مواعظ و مقتل و ذکر تاریخ اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السّلام گرد آورده‌اند.

این کتاب به زبان فارسی و مجموعه‌ای است از پندها و اندرزهای مرحوم علامه شیخ محمدتقی شیخ شوشتری که به کوشش بهراد جعفری تاکنون چند بار به چاپ رسیده است. مرحوم محمدعلی شیخ فرزند علامه در بخشی از مقدمه کتاب آورده که از روزی که بشر رویدادها را تجربه کرد، حتی در مراحل بسیار ابتدایی بر آن شد تا از نتایج آزموده‌های مفید خود در موارد همگون بهره گیرد و به اعمالی دست یازد که آن نتایج سودمند را به سرانجام برسانند و از ارتکاب اعمالی که نتایج سودمندی در پی ندارد رخ برتابد، البته تجربه‌هایی مدنظر است که در زمان‌ها و مکان‌های مختلف به دست آمده باشند، گاهی چنین نتایج در نزد اقوامی به جایی می‌رسد که حکم قطعی و لازم‌الاتّباع پیدا می‌کنند به گونه‌ای که اگر در پیروی از آنها کوتاهی شود، زیان و خسران در پی خواهد داشت... .

کتاب قضاء امیرالمؤمنین(ع)

این کتاب اولین اثر علامه شیخ شوشتری می‌باشد و در مورد آن فرموده‌اند آن را در سن 27 سالگی نوشتم و برای چاپ آن ناشر از من طلب هفت فلس نمود که از عهده مبلغ بر نمی‌آمدم. سپس آن را نزد ناشر دیگری بردم. وی به مدت دو روز کتاب را از من گرفت تا آن را بررسی کند. بعد از مدت مقرر که برای نتیجه نزد او رفتم آن چنان جذب مطالعه شده بود، که بدون هیچ گونه هزینه‌ای چاپ آن را برعهده گرفت.

مرحوم علامه می‌فرمود یک نسخه از کتاب قضاء امیرالمؤمنین(ع) را به عنوان هدیه برای پدرم به شوشتر فرستادم. بعدها که ایشان را در شوشتر ملاقات کردم، به من فرموند: «مطالبی را در این کتاب نوشته‌ای که برای من تازگی دارد.»

علامه شیخ شوشتری در مورد چاپ این کتاب فرموده بودند: «نسخه چاپ شده این کتاب را به بیروت بردند و تا پانزده چاپ آن را خودم دیدم تا اینکه ناشر آن فوت شد!»

این کتاب برای اولین‌بار در سال ۱۳۶۹ قمری در نجف چاپ و توسط دانشمندان و مترجمان مختلفی همچون آقای دکتر محمدعلی شیخ (فرزند علامه) به فارسی ترجمه شده است.

کتاب قضاء امیرالمؤمنین(ع) دارای 55 فصل و بدون شک بهترین کتابی است که در این زمینه تدوین گردیده و در فاصله سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۴۰۰ چهارده بار یا بیشتر در نجف و بیروت تجدید چاپ گردیده است.

کتاب الأخَبار الدَّخِیلَه

این کتاب یکی دیگر از تالیفات علامه شیخ محمدتقی شوشتری است که در خصوص خبرهای ساختگی و تحریف شده بحث می‌کند و در چهار جلد به چاپ رسیده است. درسال ۱۳۶۲ شمسی به عنوان کتاب برگزیده سال انتخاب شد. شالوده این اثر تحقیقی و انتقادی زمانی ریخته شد که مرحوم علامه شیخ به نوشتن کتاب «النجعه فی‌شرح اللمعه» مشغول بودند.

این کتاب دارای سه باب است؛ احادیث تحریف شده، احادیث مجعوله و احادیث مرتبط با دعاهای تحریف شده و یا مجعوله.

تألیف مجلّد اول این کتاب در سال 1369 قمری به پایان رسید و از سال 1390 تا 1396 قمری مجلد دوم و از آن سال تا 1401قمری مجلد سوم آن در دست گردآوری و تدوین بوده و مجلد چهارم آن که پس از سال 1401 تدوین شد.

علامه درباره تالیف این کتاب فرموده‌اند:

«مشغول شدم به نوشتن النجعه فی شرح اللمعه که در آن اخبار را از روی خود اصل کتب اربعه و غیر کتب اربعه نقل کردم، در حین کار با اشکالات و ناهماهنگی‌هایی در کتاب‌های وسائل، من لایحضره الفقیه تهذیب و استبصار، رو به رو شدم که مرا به تألیف کتاب الاخبار الدخیله وا داشت.... ».

این کتاب از طرف وزارت ارشاد به عنوان کتاب سال برگزیده شد و 20 سکه‌ بهار آزادی از طرف آن وزارتخانه برای مرحوم علامه به عنوان هدیه فرستاده شد که ایشان همه آن سکه‌ها را به جبهه‌های جنگ اهدا نمودند.

الاوایل

الاوایل» اثر علامه شیخ محمدتقی شوشتری است. آن را در باره اولین‌ها در امور مختلف، با استفاده از احادیث اهل بیت(ع) و اخبار و تاریخ، به زبان عربی نوشته است. کتاب در یک جلد به چاپ رسیده است و شامل مطالب گوناگونی است که در آنها به نوعی کلمه اول به کار رفته است. شامل ۲۰ فصل درباره موضوعات متنوع می‌باشد؛ قرآن کریم، تاریخ پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع)، تاریخ پیامبران، خلیفگان، فرمانروایان و حاکمان، خبرهای قاضیان، جنگ‌ها، غزوه‌ها و کشورگشایی‌ها، شهرها و سرزمین‌ها، ساخت و ساز، ادبیات و علوم، احکام شرعی، داستان‌های هجرت و مهاجران و انصار، داستان‌های زنان، هنرهای زیبا، خوی‌ها و رفتارها، فرقه‌ها، کیش‌ها، آیین‌ها، نحله‌ها و انساب، صنعت و کشاورزی، ضرب‌المثل‌ها، طبیعت، دارایی‌ و داد و دهش، اسبان و دیگر چهارپایان، سیاست‌ورزی و وزیران.

نمونه‌هایی از کتاب الاوائل

اولین کسی که جانش را با خداوند معامله کرد علی بن ابیطالب(ع) بود.

اولین زنی که با رسول خدا بعیت کرد فاطمه بنت اسد بود.

اولین درختی که بر روی زمین رویید درخت نخل بود.

اولین کسی که از سگ برای نگهبانی استفاده نمود حضرت نوح(ع) بود.

اولین شهری که بعد از طوفان نوح بر روی زمین بنا گردید، شوش و شوشتر بود.

اولین کسی که به حضرت ابراهیم ایمان آورد، زنش ساره بود.

اولین چیزی که در روز قیامت در ترازوی عمل انسان نهاده می‌شود، خوش‌خلقی می‌باشد.

الاربعون حدیثاً

علامه شیخ محمدتقی شیخ شوشتری این کتاب را با محوریت حدیث تالیف کرده است. این کتاب شامل متن و شرح چهل حدیث است در چهار موضوع؛ حدیث 1 تا 10 در معجزات أئمّه معصومین(ع)، حدیث 11 تا 20 در فضائل ایشان، حدیث 21 تا 30 در نکوهش دشمنان ایشان و حدیث 31 تا 40 در مسائل فقهی متفرّقه.

در تألیف این کتاب که در سال 1369 قمری به پایان رسیده است، مولّف، سه کتاب شرح چهل حدیث داشته که در سال 1363 نگارش اولی آنها به پایان رسیده است. سپس نظر ایشان بر این قرار گرفته که منتخبی از آن سه کتاب را به صورت یک کتاب تحریر و از بقیه صرف‌نظر کنند. کتاب اربعین چاپ شده، همان تحریر و انتخاب نهایی است.

این کتاب شامل بخشهایی از جمله مقدمه، حول روایت چهل حدیث و بخشهایی در قالب احادیثی از جمله اخباری درباره علائم ظهور، اخباری درباره نواب اربعه، نزول «هل اتی»، اختلاف بین علی و عثمان، نماز روز جمعه، اخباری درباره امام مهدی(عج)، قصه ابوذر، نماز حضرت فاطمه زهرا(س) است که علامه شیخ شوشتری به آنها پرداخت.

هر کدام از احادیث این کتاب اشارتی به حوادث تاریخی دارد که از جایگاه مهمی برخوردار هستند.

النُّجعَةُ فی شَرحِ اللُّمعَةِ

این کتاب شرحی است، استدلالی و بسیار دقیق بر لمعه شهید اول با توجه به شرح لمعه شهید ثانی و نقد آن. مؤلّف، کتاب را در ۳۰ سالگی شروع و در سال ۱۳۵۴ قمری در شوشتر تمام کرده است. این کتاب گرچه شرح است و نه کتابی مستقّل؛ ولی از شرح‌هایی است که بر متن مزیّت دارد، یا دست کم با آن برابری می‌‌کند.

علامه شوشتری انگیزه خود را از این تالیف، این گونه بیان می‌کند: شهید ثانی درشرح خود بر لمعه مطالبی را نقل کرده است؛ اما نگفته است که این مطلب در کجا و در چه کتابی است و آیا درست است یا نه؟ اینها هیچ معلوم نبود. از این رو، با در نظر گرفتن مطالب شرح سابق و مراجعه به مأخذ وسائل‌الشیعة (مانند کافی، تهذیب، فقیه، استبصار و کتب دیگر)، تصمیم گرفتم برلمعه شرح بنویسم و چون کتاب «وافی» فقط احادیث کتب اربعه را نقل کرده است؛ اما وسائل به کتب اربعه اکتفا نکرده است ولی معین نمی‌کند که مثلاً فلان حدیث در چه بابی است، به همین دلیل به نوشتن النُّجعه درشرح لُمعه مشغول شدم که در آن خبر را از خود کتب اربعه و منابع دیگر حدیثی نقل کردم. سپس شماره باب را و اینکه مثلاً این حدیث در باب طهارت است و یا زکات و یا... و نیز در چه کتابی است و حدیث چندم آن است و چه کسی آن را نقل کرده است، همه این مسائل را مشخص کردم. به طوری که تقریباً روش تازه‌ای را در فقه ارائه داده‌ام.

البدائع

این کتاب مانند کشکول شیخ بهایی و شیخ یوسف بحرانی و سید علی میبُدی دارای مطالب منثور و منظوم گوناگون مفید است که مؤلّف در طول سالیان دراز آنها را یادداشت و تدوین کرده است. مجموعه‌ای است از شگفتی‌ها و مشتمل بر داستان‌های عجیب و غریب تاریخی برای عبرت، و هم چنین متشمل است بر نکته‌های لطیف ادبی. البته مرحوم علامه(ره) در لابه‌لای این مطالب، حکایت‌هایی را نیز ذکر نموده اند که موجب نشاندن لبخند بر چهره‌ها و ایجاد مسرت در قلب‌ها می‌گردد.

نمونه‌هایی از کتاب البدائع

شخصی به صاحب‌خانه گفت این چوب‌های خانه‌ات را درست کن، خیلی سر و صدا می‌کنند. صاحب‌خانه جواب داد: اصلان نگران مباش، این چوب‌ها همه در حال تسبیح خداوند می‌باشند. آن شخص گفت می‌ترسم در حال تسبیح، خشوع الهی بر آن‌ها غلبه کرده و همگی به سجده روند!

شخصی را در صحرایی دیدند که به دنبال چیزی می‌گردد. دیگری به او گفت: به دنبال چه می‌گردی؟ آن شخص در جواب گفت: چیزی را در این بیابان پنهان کرده‌ام، ولی هر چه جست و جو می‌کنم آن را نمی‌یابم. آن فرد به او گفت: چرا علامتی برای خودت قرار ندادی که به راحتی بتوانی آن را پیدا کنی؟ آن شخص جواب داد: علامتی را قرار دادم و آن علامت قطعه ابری بود که بر بالای سر من بود ولی هم اکنون می‌بینم که آن ابر نیست!

آیاتٌ بَیِّنات فی حَقِّیَّةِ بَعضِ المَناماتِ

علامه شیخ شوشتری این کتاب را پیرامون خواب و رویا در 26 فصل و در سال ۱۳۹۳ هجری قمری نوشته است.

خواب‌هایی که در قرآن یاد شده، خواب‌هایی که مربوط به پیامبران گذشته است، خواب‌های مربوط به پیامبر اسلام(ص)، خواب‌های مربوط به امیر مؤمنان(ع)، خوابهای مربوط به حضرت فاطمه(س)، خواب‌های مربوط به امام حسن(ع)، خواب‌های مربوط به سید‌الشهداء(ع)، خوابهای مربوط به امام سجاد(ع)، خواب‌های مربوط به امام باقر(ع)، خواب‌های مربوط به امام صادق(ع)، خواب‌های مربوط به امام کاظم(ع)، خوابهای مربوط به امام رضا(ع)، خواب‌های مربوط به امام جواد(ع)، خوابهای مربوط به امام هادی(ع)، خواب‌های مربوط به امام حسن عسکری(ع)، خواب‌های مربوط به حضرت ولی‌عصر(عج)، خواب‌های مربوط به قرآن مجید، خواب‌های مربوط به دانشمندان، خواب‌های مربوط به شعرا، خواب‌های مربوط به خلفا و سلاطین، خواب‌هایی که اعلام مرگ اشخاص بوده است، خواب‌های مربوط به مرگ فرزند، خواب‌هایی که تعبیر آن در خود آن خواب‌ها بوده است، خوابی‌هایی مشتمل بر هزلیات، خواب‌های دروغ و خواب‌های متفرقه 26 فصل این کتاب را در برمی‌گیرد.

انتهای پیام

گردآوری: تحریریه ایکنا خوزستان