دستانی مملو از هنر و خالی از حمایت/ نگرانی از خانه‌نشینی صنایع دستی ایران

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ روزگاری برنامه‌های تلویزیون قطعه‌ای موسیقی سنتی ایران را پس زمینه کارگاه سفال‌گری در همدان می‌کرد و هنرمند سفالگر با جادوی آب و خاک، با نت‌هایی که در بیات ترک نواخته می‌شدند، گلینه‌ای را بر چرخ سفالگری می‌چرخاند و با اوج و فرود‌های هر نت قسمتی از تنه یک کوزه را صاف می‌کرد، یا که کارگاه منبت کاری بود که زخمه بر چوبی خشک می‌زد، یا بانوی قالیبافی در زنجان تاری در پودی می‌تنید تا که نقش و نگار خود را نشان دهد، گاه هم این موسیقی به کارگاه قلم‌زنی در اصفهان همراه می‌شد که با قلم بر فلزی سخت و سرد نقشی از گل، گوزن و اسب می‌انداخت. به تمامی این کار‌ها، صنایع مستظرفه گفته می‌شد چرا که هم صنعت بود و هم هنری ظریف که خانه‌های ایرانیان را می‌آراست. صنعتی که هنرمند ایرانی تمام عشق و مهارتش را در آن به کار می‌گرفت تا در آن روح بدمد و گلی خشک را به کاسه‌ای و نخ را به گلیمی و برگ را به زیرانداز و مس را به گلاب‌پاش و چرم را به پاپوشی زیبا تبدیل کند.

این صنایع مستظرفه را دیرسالی‌ است که صنایع دستی می‌گویند، چرا که دیگر عصر مدرن است و ماشین همه کار‌ها را انجام می‌دهد. آنچه هنرمند با دستان خود خلق می‌کند صنعت دستی است و هر چه تولید کند، هنر است و نشان از روح هنرمند در آن دارد.

مجموعه این‌هنر‌ها چند روزی است که در سی و دومین نمایشگاه صنایع دستی گرد هم جمع‌آوری شده است تا حاصل کار هنرمندان را به نمایش بگذارد. اما هنری که چشم بیننده را می‌نوازد به همان آسانی و راحتی که همراه موسیقی ایرانی در ویدیوکلیپ‌های صدا و سیما نشان داده می‌شد، تولید نشده است؛ هر کارگاهی و هر هنرمندی مشکلاتی دارد که در پس آثار مستور است.

سی‌ودومین نمایشگاه صنایع دستی از روز یکشنبه سوم شهریورماه، کار خود را در چندین سالن نمایشگاه‌ بین‌المللی آغاز کرد. در نمایشگاه سی و دوم از ورود صنایع دستی خارجی جلوگیری شد. این ادعا که تمامی صنایع دستی حاضر در این نمایشگاه حاصل کار استادکاران و هنرمندان ایرانی است، تا حدود زیادی بر واقعیت منطبق و تنها در برخی حوزه‌ها مانند لباس برای پارچه ابریشمی یا رنگ از مواد خارجی استفاده شده بود.

اگر زمانی واردات بی‌رویه صنایع دستی خارجی، موجب کاهش توان رقابت هنرمند ایرانی با محصولات خارجی که به قیمتی ارزان‌تر از قیمت تمام شده برای محصول ایرانی به فروش می‌رفت، شده بود، اینک با ممنوعیت واردات صنایع دستی خارجی، تولیدکننده ایرانی می‌تواند به صادرات محصول خود نیز فکر کند.

پویا محمودیان، معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ایکنا می‌گوید: از سال گذشته ورود صنایع دستی غیر ایرانی به کشور ممنوع و با قاچاق هم مبارزه شد، دستورالعملی با هدف ساماندهی بازار به نفع صنعتگر و هنرمند نیز به استان‌های کشور فرستاده شده است؛ سال گذشته توسط یگان محافظت و دستگاه‌های نظارتی دو محموله را کشف و ضبط کردیم و امسال هم این نظارت‌ها را تشدید می‌کنیم.

اما عدم ورود صنایع دستی خارجی به این نمایشگاه و ممنوعیت واردات به کشور باعث شده است تا هنوز بسیاری از صنعت‌کاران و هنرمندان این عرصه از شرایط خود رضایت نداشته باشند، چرا که از نظر این افراد هنوز وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، برنامه‌ریزی منسجمی برای این موضوع ندارند.

اصلی‌ترین مشکل برای صادرات، موضوع بازگشت پول است؛ اگر این مسئله حل شود، می‌توانیم در زمینه صادرات صنایع دستی فعالیت کنیم

یکی از فعالان حوزه سرامیک که در برند «زرین» فعالیت دارد، در این رابطه به ایکنا، می‌گوید: اگر حمایت برنامه‌ریزی شده‌ای از تولیدکننده ایرانی شود، این افراد نیز توان رقابت با تولید‌کننده خارجی را داشته و به راحتی می‌توانند محصولات خود را صادر کنند. از سوی دیگر من هنرمند یا تولید کننده‌ام و آموزش و زمان برای بازاریابی محصولات خود ندارم، این اقدام باید از سوی دولت یا شرکت‌های دیگر انجام شود تا در این موضوع نیز بتوان به موفقیت رسید.

حسن شکوهی، یکی از مسئولان شرکت عالی‌قاپو که در حوزه قلم‌زنی و مینیاتور ایرانی فعالیت دارد نیز به ایکنا؛ گفت: هر تولید کننده‌ای صادرات را دوست دارد، صنایع دستی ایران این پتانسیل را دارد که محصولات خود را وارد بازار‌های جهانی کند. محصولات ایرانی دوست‌داران خود را دارد، اما امکان صادرات وجود ندارد. ما تولید‌کننده هستیم و وظیفه تولید را بر عهده داریم؛ باید ارتباط بین ما و صادرکننده برقرار شود تا بتوانیم وارد این حوزه شویم. در حال حاضر که تحریم معاملات بانکی وجود دارد، نمی‌توانیم و نمی‌دانیم در صورت صادرات، چگونه پول محصولات خود را برگردانیم.

مسعود کریمی، مدیر شرکت قاف که در زمینه نقاشی و گرافیک بر روی ظروف سفالی و سرامیک فعالیت می‌کند نیز بر این موضوع تأکید دارد و می‌گوید: اصلی‌ترین مشکل برای صادرات، موضوع بازگشت پول است؛ اگر این مسئله حل شود، می‌توانیم در زمینه صادرات صنایع دستی فعالیت کنیم.

موضوع حمایت از صادرات صنایع دستی که دغدغه هنرمندان حاضر در نمایشگاه بود، از سوی مونسان، سرپرست وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مورد تأکید قرار گرفت. وی در این نمایشگاه، بر هدف‌گذاری صادرات دو میلیارد دلاری صنایع دستی ایران و حمایت از آن تأکید کرد.

همچنین پویا محمودیان، معاون صنایع دستی سازمان میراث نیز به ایکنا گفت: برگزاری نمایشگاه‌ با این اعتقاد که نمایشگاه‌های صنایع دستی اولین ویترین برای بازاریابی این محصولات هستند، را همیشه دنبال کرده‌ایم. بدین جهت همواره به دنبال برگزاری نمایشگاه‌های منطقه‌ای، استانی، ملی و بین‌المللی بوده‌ایم. امسال نمایشگاه‌ها را به گونه‌ای برگزار کردیم که دست تولیدکننده را در دست صادرکننده بگذاریم، لذا این نمایشگاه‌ها تأثیر زیادی در تقویت جایگاه صنعتگران هنرمند به عنوان تولیدکننده‌ای که می‌تواند بازار جهانی را روبروی خود ببیند، دارد.

به گزارش ایکنا؛ عدم برخورداری از تسهیلات و یا وجود موانع در این راه یکی از مشکلات فعالان صنایع دستی است که برخی ازغرفه‌داران حاضر در نمایشگاه نیز بر آن صحه می‌گذارند.

امسال نمایشگاه‌ها را به گونه‌ای برگزار کردیم که دست تولیدکننده را در دست صادرکننده بگذاریم، لذا این نمایشگاه‌ها تأثیر زیادی در تقویت جایگاه صنعتگران هنرمند به عنوان تولیدکننده‌ای که می‌تواند بازار جهانی را روبروی خود ببیند، دارد

سیدفرهاد حسن‌نژاد، از تولیدکنندگان چرم شمال است که با اشاره به سخنان بسیاری از مسئولان در رابطه با حمایت از تولید ملی اظهار کرد: حمایتی از تولید ملی انجام نمی‌شود، مثلا برای کارگاه‌های چرم‌سازی جای مناسبی اختصاص داده نمی‌شود و تسهیلاتی هم اعطا نمی‌شود و اگر هم اعطا شود به اندازه‌ای نیست که بتواند مشکلات را حل کند.

نبود تسهیلات و موانع اداری در تهیه ملزومات کارگاه‌های صنایع دستی مشکل‌ساز است. کریمی، مدیرعامل قاف در این رابطه می‌گوید: چندین بار برای تهیه گازوئیل که سوخت ژنراتور‌های این کارگاه است، به نهاد‌های مختلف مراجعه کردم، اما هر بار با موانع اداری مواجه شدم و تهیه گازوئیل برای کارگاه من چندین ماه طول کشید.

پویا محمودیان، معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی در رابطه با ارائه تسهیلات به هنرمندان صنایع دستی به ایکنا می‌گوید: با بانک گردشگری قراردادی بسته شد تا تسهیلات با نرخ 10 درصد به صنعتگران و هنرمندان اعطا شود. با نامه میراث فرهنگی، این تسهیلات به جهت تزریق خون تازه‌ای در رگ‌های صنایع دستی به متقاضیان داده می‌شود، سقف این تسهیلات با نظر کارشناسی بسته به طرح توجیهی و طرح کسب و کار متقاضی و نظر کارشناسی میراث تعیین می‌شود.

از سوی دیگر امروزه تهیه مواد اولیه برای تولید صنایع دستی به یکی از مشکلات صنعتگران این حوزه تبدیل شده است. حسن‌نژاد، تهیه مواد اولیه دباغی را یکی از مشکلات موجود برای چرم‌سازی می‌داند و اظهار می‌کند: این مواد تماما در داخل کشور تهیه می‌شود، اما با قیمت بسیار گرانی در اختیار تولید‌کننده ایرانی قرار می‌گیرد. این موضوع باعث شده تا محصولات این حوزه،‌ رشد قیمت غیر منطقی داشته باشد.

معرفی محصولات ایرانی به کشور‌های خارجی نیز یکی دیگر از دغدغه‌های هنرمندان صنایع دستی است. محمدرضا آریان، تولیدکننده شال کرمان نیز می‌گوید: یکی از مشکلات معرفی این محصولات به خارجی‌هاست، ما این کار را نمی‌توانیم انجام دهیم، دولت و سفیران ایران در خارج از کشور می‌توانند این کار را برای ما انجام دهند، درخواست ما این است که صنایع دستی ایران در دیدار‌های دیپلماتیک به سفرا یا هیئت‌های خارجی اهدا شود تا آنان به سفیران صنایع دستی ایران تبدیل شوند.

بی‌اطلاعی مردم از قدمت برخی صنایع دستی

عدم آموزش به عموم مردم در رابطه با قدمت صنایع دستی نیز از دیگر دغدغه‌هایی بود که از سوی برخی هنرمندان حاضر در نمایشگاه صنایع دستی مطرح شد. یکی از سفالگران خوزستانی در این رابطه به ایکنا می‌گوید: کاری که انجام می‌دهیم سفالگری پیش از تاریخ است؛ این هنر از سه هزار سال قبل از تاریخ، قدمت دارد، بسیاری از مردم هنوز این مسئله را نمی‌دانند، مطمئنا اگر در این رابطه آگاهی داشته باشند با نظری دیگر به آن نگاه کرده و وضعیت بازار آن نیز به مراتب بهتر می‌شود.

گرچه در نمایشگاه سی و دوم تلاش شده تا عمده هنر‌های ایرانی گردهم آیند، اما عمده غرفه‌های حاضر در این نمایشگاه یا در اختیار ادارات کل میراث فرهنگی استان‌ها قرار گرفته و یا شرکت و برند‌های معتبر در این نمایشگاه حضور پیدا کرده‌اند و کمتر به افراد و هنرمندان مستقل که تازه کار خود را آغاز کرده، فرصت حضور داده شده است

علی دهقانپور، زرگر یزدی نیز با حضور در این نمایشگاه بدین موضوع می‌پردازد و می‌گوید: زرگری و جواهرسازی ایرانی هنری باستانی است؛ بسیاری از مردم در رابطه با قدمت و ارزش‌های آن بی‌اطلاع هستند. مسئولان و رسانه‌ها باید این مسئله را درک کنند و در این زمینه آگاهی‌رسانی عمومی داشته باشند.

گزارش ایکنا حاکی از آن است؛ گرچه در نمایشگاه سی و دوم تلاش شده تا عمده هنر‌های ایرانی گردهم آیند، اما عمده غرفه‌های حاضر در این نمایشگاه یا در اختیار ادارات کل میراث فرهنگی استان‌ها قرار گرفته و یا شرکت و برند‌های معتبر در این نمایشگاه حضور پیدا کرده‌اند و کمتر به افراد و هنرمندان مستقل که تازه کار خود را آغاز کرده و هنوز نام و نشانی را کسب نکرده‌اند، فرصت حضور داده شده است و تنها برخی شرکت‌های دانش‌بنیان در آن حضور دارند.

اگرچه مردم استقبال چشمگیری از این نمایشگاه داشتند، اما گرانی قیمت برخی صنایع و کنار هم قرار گرفتن محصولات صنایع دستی برخی از استان‌ها، منجر به سردرگمی بازدیدکنندگان شده است؛ در یکی از غرفه‌ها محصولات استان کردستان، خراسان رضوی و جنوبی، چهارمحال و بختیاری و لرستان در کنار یکدیگر و بدون هیچ نظمی واقع شده‌اند و موجب شده تا هر استان تنها یک یا دو محصول خود را در معرض نمایش بگذارد. این مسائل از جمله ضعف‌های سی و دومین نمایشگاه صنایع دستی محسوب می‌شود.

گزارش تصویری نمایشگاه صنایع دستی را اینجا ببینید!

انتهای پیام