مروری بر گفت‌وگوهای «روحانی، پوتین، اردوغان»؛ از سوچی تا تهران و آنکارا

گروه سیاسی خبرگزاری فارس ـ رضا اعرابی: ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه در کنفرانس مطبوعاتی در مجتمع «بش‌تپه» آنکارا از برگزاری نشست سه‌جانبه سران ترکیه، ایران و روسیه در ۱۶ سپتامبر در آنکارا خبر داد. این پنجمین نشست سه‌جانبه ولادیمیر پوتین، حسن روحانی و رجب طیب اردوغان خواهد بود.

روسای جمهور سه کشور ترکیه، روسیه و ایران برای انتخاب میزبان دیدارها و نشست‌های سه جانبه خود ابتدا سوچی روسیه را انتخاب، سپس در آنکارا گرد هم آمدند و بعد از آن بود که تهران میزبان سران این سه کشور شد و برای دومین بار سوچی میزبانی چهارمین نشست این اجلاس را تقبل کرد.

*سوچی میزبان اولین نشست

اولین نشست سه‌جانبه به میزبانی سوچی اول آذرماه‌ 1396 برگزار شد. این نشست با هدف بررسی روند و نتایج مذاکرات آستانه و آغاز فرآیندهای سیاسی داخلی در سوریه برگزار شد.

همچنین در راستای موفقیت‌های بدست آمده در مبارزه با تروریسم تکفیری داعش در سوریه، بررسی قدم‌های آتی برای ثبات بلند مدت اوضاع در این کشور، در این اجلاس مورد بحث و تبادل نظر سران ایران، روسیه و ترکیه قرار گرفت.

پیش از این نشست کارشناسان ارشد ایران، روسیه و ترکیه در تهران و نشست وزرای خارجه سه کشور در آنتالیای ترکیه برگزار شده بود که در آن وزیر امور خارجه ایران، مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه و سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه با یکدیگر در ارتباط با چگونگی ادامه روند نشست‌های آستانه رایزنی و زمینه را برای برگزاری اجلاس سران سه کشور درباره با این موضوع فراهم کردند.

رئیس جمهور کشورمان در این نشست به موضوعات مهمی اشاره کرد و گفت:

«راهبرد ایران در منطقه براساس همکاری، هماهنگی و صلح‌طلبی بنا نهاده شده است. رسالت بزرگ ما نه تنها مبارزه با تروریسم، بلکه تلاشی برای ریشه کنی اشکال تبعیض، فقر و خشونت در سراسر منطقه است. تداوم مبارزه با تروریسم در سوریه ضروری است. بعضی از قدرت های مدعی حقوق بشر برای اهدافشان از تروریسم و خشونت استفاده گسترده می کنند. باید ارتباطات و نهادسازی های منطقه ای را تعمیق بخشیده و تقویت کرد».

همچنین روحانی در نشست خبری مشترک روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه خاطر نشان کرد: «همکاری ایران، روسیه و ترکیه در راستای صلح و ثبات منطقه ادامه خواهد داشت. همه را به تلاش برای ایجاد صلح و ثبات پایدار در منطقه دعوت می‌کنیم. هدف و نتیجه اصلی این اجلاس تشکیل کنگره ملی سوری ـ سوری است.

در بیانیه پایانی اولین نشست مشترک سه کشور مهم منطقه‌ای و جهانی تاکید شد که تا شکست نهایی گروه های تروریستی به همکاری با یکدیگر ادامه می دهیم.

روسای سه کشور تعهد خود به حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی سوریه را مورد تایید مجدد قرار دادند و تاکید کردند تحت هیچ شرایطی ایجاد نواحی کاهش تنش فوق الذکر و هر گونه ابتکار سیاسی برای حل بحران سوریه نمی بایست حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه را تضعیف نماید.

روسای جمهور از نمایندگان دولت جمهوری عربی سوریه و مخالفینی که خود را به حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی و تجزیه ناپذیری سوریه متعهد می دانند درخواست کردند در کنگره گفتگوی ملی سوریه که در آینده نزدیک در سوچی برگزار می شود به طور سازنده مشارکت کنند. آنها همچنین توافق کردند فعالانه به موفقیت این کنگره کمک کنند. ایران، روسیه و ترکیه در خصوص شرکت کنندگان در این کنگره مشورت و توافق خواهند کرد.

*دومین نشست در آنکارا

دومین نشست سه جانبه روسای جمهوری ایران، روسیه و ترکیه با هدف بررسی روند و نتایج مذاکرات پیرامون بحران سوریه در کاخ ریاست جمهوری ترکیه و به میزبانی اردوغان در حالی برگزار شد که رؤسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه پیش از این در اول آذرماه سال 96 در شهر سوچی روسیه نیز نشستی درباره سوریه برگزار و بیانیه مشترکی را در این راستا منتشر کرده‌ بودند.

رئیس قوه مجریه در این نشست خاطر نشان کرد: دولت آمریکا باید به این سوال پاسخ دهد که هزاران کیلومتر دور از سرزمین خود در سوریه چه می کند؟ و نظامیان آمریکا به دعوت چه کسانی در سوریه حضور دارند؟ حضور غیر قانونی و مداخله نظامی آمریکا در سوریه به منظور افزایش تنش و نهایتا تجزیه این کشور است. مردم سوریه که از جنگ با تروریست ها سربلند بیرون آمده اند، به هیچ وجه اجازه نمی دهند که قدرت های خارجی در پی تجزیه کشورشان باشند و قاطعانه با این امر مبارزه خواهند کرد.
روحانی در نشست سران ایران، روسیه و ترکیه تاکید کرد که بحران سوریه راه حل نظامی و یا تحمیل شده از خارج ندارد. آینده سوریه تنها از طریق انتخاب دمکراتیک مردم سوریه رقم خواهد خورد. جامعه بین المللی موظف به ارائه کمک های انسانی به همه نقاط سوریه است. ایران آماده حضور موثر در بازسازی سوریه است. مبارزه با تروریسم در سوریه باید تا ریشه کن شدن همه گروه های تروریستی، ادامه یابد. چشمداشت بیگانگان به سرزمین سوریه و تلاش برای تجزیه آن کشور تحت هیچ شرایطی پذیرفته نیست.

روحانی در پایان نشست دوم روسای جمهوری ایران، ترکیه و روسیه اظهار داشت: برخی قدرتهای بزرگ جهانی از جمله آمریکا می خواستند برای سالهای طولانی از گروههای تروریستی همانند داعش و النصره برای پیشبرد اهدافشان در منطقه استفاده کنند، ملتهای بزرگی چون ملت سوریه و عراق و با کمک کشورهای دوست، این توطئه بزرگ آنها را خنثی کردند و امروز دیگر قدرتی به نام داعش وجود ندارد، گرچه باقیمانده هایی از آن هنوز در گوشه و کنار وجود دارند.

رؤسای جمهوری اسلامی ایران ، روسیه و ترکیه در پایان دومین نشست خود به میزبانی آنکارا بیانیه ای مشترک، منتشر و در آن با اشاره به اینکه فرمت آستانه، تنها ابتکار بین‌المللیِ مؤثری بوده است که به کاهش خشونت در سراسر سوریه کمک کرده و در برقراری صلح و ثبات در سوریه نقش داشته است، بر عزم خود مبنی بر ادامۀ همکاری فعال دربارۀ سوریه تاکید کردند.

همچنین در این بیانیه تاکید بر عزم برای ادامه همکاری برای نابودی نهایی داعش، جبهةالنصره و همۀ دیگر افراد، گروه‌ها، تشکل‌ها و موجودیت‌های وابسته به القاعده یا داعش در سوریه که از سوی شورای امنیت سازمان ملل شناسایی گردیده‌اند، شد.

*تهران؛ چتری برای سومین نشست اردوغان، پوتین و روحانی

16 شهریور 1397 تهران میزبان نشست سه جانبه دیگری فی مابین ولادیمیر پوتین، حسن روحانی و رجب طیب اردوغان بود.

روحانی در اجلاس سه جانبه روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه به میزبانی پایتخت کشورمان بیان داشت که در هر گونه راه حلی برای آینده سوریه نقش اول و آخر از آن ملت سوریه است. همکاری ایران، روسیه و ترکیه، نقطه اتکای مطمئنی برای اعاده صلح در سوریه و همکاری‌های بلند مدت بین المللی است. حضور و مداخله غیر قانونی آمریکا در سوریه باید فورا پایان یابد.

اما رئیس جمهور در بخشی از سخنان خود به شش نکته کلیدی ایران در مسیر پایان دادن نهایی به بحران سوریه اشاره کرد. این کلید‌ها بدین شرح هستند:

1- در هر مذاکره سیاسی برای پایان بحران سوریه، باید تمامیت ارضی و استقلال سوریه محترم شمرده شود.

2- ضروری است تا ریشه کن شدن تمامی گروه‌های تروریستی در سوریه بویژه در ادلب، مبارزه با تروریسم ادامه یابد.

3- در شرایط کنونی، کمک به بازگشت آوارگان و بازسازی سوریه باید در دستور کار جامعه بین المللی قرار گیرد. جمهوری اسلامی ایران آماده است نقش سازنده خود را در این زمینه ایفا کند.

4- حضور و مداخله غیر قانونی آمریکا در سوریه که منجر به تداوم ناامنی در آن کشور شده است باید فورا پایان یابد.

5- جامعه بین المللی موظف است با اقدامات رژیم صهیونیستی به ویژه تداوم اشغالگری آن رژیم علیه سرزمین و موجودیت ملت و دولت سوریه که دامنه آن هر روز گسترش می یابد مقابله کند.

6- ضمن ارج نهادن بر تلاش‌های ارزشمند سه کشور در حل و فصل بحران سوریه، ضروری است همکاری و هماهنگی سه کشور تا استقرار کامل صلح و ثبات در سوریه ادامه یابد.

در بیانیه پایانی این نشست نیز آمده بود که سه کشور ایران، روسیه و ترکیه بر عزم خود برای ادامه همکاری تا نابودی نهایی گروه های تروریستی در سوریه تاکید کردند.

*سوچی میزبانی برای روسای جمهور ایران، ترکیه و روسیه در چهارمین نشست

شهر سوچی که یکی از مهمترین شهرهای کشور روسیه است و در جوار دریای سیاه واقع شده است بازهم در 25 بهمن 97 میزبان پوتین، روحانی و اردوغان بود. مبارزه مشترک با تروریسم منطقه ای و بازگرداندن آرامش، بازگشت آوارگان و برقراری ثبات سیاسی در سوریه از جمله محورهای نشست چهارمین نشست سران سه کشور ایران ، روسیه و ترکیه بود.

حسن روحانی رئیس جمهور در این نشست سه جانبه ضمن حمایت از نماینده جدید دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه تصریح کرد:« تروریست‌ها نه تنها در سوریه بلکه در هیچ جای این کره خاکی، نباید احساس امنیت کنند. سوریه برای بازسازی نیازمند کمک همه ما است.گفت‌وگوهای سوری ـ سوری باید بدون دخالت خارجی ادامه یابد. مبارزه با تمامی گروه‌های تروریستی در سوریه تا ریشه کنی آنها باید تداوم داشته باشد. حضور نیروهای خارجی از جمله آمریکایی‌ها باید هر چه سریعتر خاتمه یابد. جامعه بین المللی با اقدامات خودسرانه رژیم صهیونیستی در تجاوز به سرزمین سوریه مقابله کند.»

رئیس جمهور کشورمان در سخنان خود اظهار داشت: «روسیه و ترکیه در سپتامبر سال گذشته توافق ادلب را امضا کردند و ما نیز از آن حمایت کردیم. بی تردید یک هدف اساسی کشورهای ضامن آستانه در این توافق و حمایت از اجرای آن، پرهیز از وقوع بحران فراگیر انسانی در منطقه ادلب بوده است. اما می بایست روند اجرای این توافق را بررسی و بر اساس آخرین تحولات در خصوص گام های آینده تصمیم گیری کنیم. تروریست های النصره در زمان انعقاد توافق ادلب حدود چهل درصد از این منطقه را در اختیار داشتند، اما آنها پس از توافق نه تنها از منطقه غیر نظامی اعلام شده خارج نشدند و بزرگراه‌های حیاتی لاذقیه ـ حلب و حماه ـ حلب که برای عادی شدن زندگی مردم سوریه اهمیت زیادی دارند، را تخلیه نکردند، بلکه اینک بر 90 درصد از منطقه ادلب تسلط دارند؛ امری که نشانگر آن است که تاخیر در اجرای مفاد توافق ادلب و مهار معضلی که می توانست در ماههای گذشته آسانتر صورت گیرد، اکنون به تلاشی مضاعف نیاز دارد. تروریست های النصره نمی توانند با تغییر نام به تحریر الشام و یا هر نامی دیگر و مخفی شدن در بین غیر نظامیان، خود را از هدف مبارزه مشروع و قانونی دولت سوریه و حامیان آن در نبرد علیه تروریسم مصون بدارند.»

همچنین در بیانیه پایانی این نشست روسای سه کشور مهم منطقه‌ای و جهانی بر عزم خود برای تسهیل راه اندازی کمیته قانون اساسی در اسرع وقت ممکن از جمله از طریق توافق بر سر ترکیب آن و نیز ارایه توصیه هایی برای تدوین آیین کار بر پایه فعالیت سه ضامن تاکید کردند. آنها در این راستا بر اهمیت ادامه تعامل و هماهنگی با طرفهای سوری و فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه، «گیر پدرسون»، تاکید کردند.

همچنین رئیس جمهور کشورمان در نشست خبری مشترک با روسای جمهور ترکیه و روسیه اظهار داشت:«هدف مشترک ما مبارزه قاطع با تروریسم، بازگشت ثبات و امنیت به سوریه است. جلسه روسای جمهوری ایران ، ترکیه و روسیه جلسه ای بسیار مفید و صریح بود. از انتقال بخش از داعشی ها به افغانستان از سوی آمریکایی ها نگران هستیم. مردم سوریه باید برای آینده کشور خودشان تصمیم بگیرند. آمریکایی‌ها باید باور کنند که کردها جزئی از سوریه هستند و سوریه دارای یک ملت و نه دو ملت است. معتقدیم امنیت کشورهای همسایه سوریه از جمله امنیت ترکیه باید حفظ شود. دخالت‌های غیرقانونی از طرف رژیم صهیونیستی در سوریه مایه نگرانی ملتهای منطقه است.»

*آنکارا منتظر، روحانی و پوتین برای پنجمین گام

آنکارا، پایتخت و دومین شهر بزرگ ترکیه پس از استانبول است. این شهر خود را برای شانزدهمین روز از سپتامبر و 25 شهریور آماده می‌کند تا میزبان سران دو کشور ایران و روسیه باشد.

هرچند دیدارهای سه جانبه پوتین، روحانی و اردوغان به جهت ماهیتی حول محور سوریه می‌گذرد اما در کنار آن بحث‌های دو طرفه درباره مسائل منطقه و جهان نیز مطرح خواهد شد.

اهمیت این دیدارها برای کشور ما که درگیر جنگ اقتصادی است بسیار حائز اهمیت است. به طوری که رهبر معظم انقلاب در بیانات خود در اولین ساعات پس از تحویل سال 97 فرمودند: «با پانزده کشور ما همسایه هستیم و این یک امکان و یک ظرفیّت بسیار مهم برای کشور است. کشور ما از لحاظ جغرافیایی در جای حسّاسی قرار گرفته است؛ نقطه‌ اتّصال شرق و غرب و شمال و جنوب است و این از لحاظ جغرافیایی مهم است.»

ایشان همچنان خاطر نشان کردند:« بازاریابی بیرون از کشور و صادرات هم یکی از انواع حمایت از کالای ایرانی است. بایستی ما که با پانزده کشور همسایه‌ایم ـ غیر از کشورهای دیگرِ دوردست که میتوانند کالای ایرانی را مصرف بکنند، با پانزده کشور همسایه هستیم ـ از این همسایگی استفاده کنیم، کالای ایرانی را صادر کنیم؛ این، هم به‌عهده‌ی وزارت خارجه است، هم به‌عهده‌ وزارت بازرگانی است، هم به‌عهده‌ی فعّالان اقتصادی مردمی است؛ بازاریابی کنند. یک آماری را به من دادند -چون یادداشت نکرده‌ام، این آمار درست یادم نیست، لکن آمار بسیار مهمّی بود ـ که اگر ما بتوانیم بیست ‌درصد از تولیدات [مورد نیاز] کشورهای همسایه‌ی خودمان را -فقط همسایه- [یعنی] بیست درصد از مجموع مصرف آنها را متعهّد بشویم، فلان تعداد شغل [ایجاد میشود] -یک عدد خیلی بالا که من الان درست یادم نیست، نمیتوانم عرض بکنم- که تأثیرش در ایجاد اشتغال در کشور و ایجاد ثروت ملّی بسیار زیاد خواهد بود؛ یکی هم این است.»

*اهمیت نشست‌های سه جانبه قدرت‌های شرقی

برای اهمیت این نشست‌ها باید تمرکز را بر روی دیدارهای دو جانبه قرار داد. در حاشیه این نشست‌‌ها شاید ارزش دو جانبه گرایی از سه جانبه گرایی افزون باشد. در تاریخ چهار نشست گذشته تمام سران سه کشور ایران، روسیه و ترکیه نیم نگاهی به همکاری‌های دو جانبه و حل و فصل موضوعات اقتصادی در کنار یکدیگر دارند.

بطور مثال روحانی و پوتین در نشست چهارم سوچی تصمیم بسیار مهم و ارزشمندی را اتخاذ کردند و همکاری‌های اقتصادی دو کشور را بر پایه ارزهای ملی دو کشور خواستار شدند. روحانی در این دیدار خطاب به پوتین گفت: «انجام معاملات با ارزهای ملی دو کشور گام بزرگی برای توسعه روابط اقتصادی است».

به نظر ادامه این دیدارها و حتی حمایت از ورود همسایگان دیگر به این نوع رایزنی‌ها میتواند برای جهان، منطقه و کشوهای هدف تاثیرگذار و مفید باشد.

انتهای پیام/