آشنایی با خوارزمی و اختراع خوارزمی


آشنایی با خوارزمی و اختراع خوارزمی

با اختراع خوارزمی آشنایی دارید؟ خوارزمی نظام اعشاری و عدد صفر، مجهول x، طول نصف النهار، تقویم و ستاره شناسی و مثلثات را آورده است.

آشنایی با خوارزمی و اختراع خوارزمی


محمد بن موسی خوارزمی

ستاره | سرویس علوم - ابوجعفر محمد بن موسی خوارزمی متولد حدود سال ۷۸۰ میلادی و درگذشته ۸۵۰ میلادی، ریاضیدان، ستاره‌شناس، فیلسوف، جغرافیدان و مورخ شهیر ایرانی در دوره عباسیان است. وی در حدود سال ۷۸۰ میلادی (قبل از ۱۸۵ قمری) در خوارزم زاده شد. ابن ندیم و قفطی اصالت او را از خوارزم می‌دانند. لقب وی معمولا اشاره به شهر خوارزم دارد که همان خیوه کنونی واقع در جنوب دریاچه آرال مرکزی و بخشی از جمهوری ازبکستان کنونی است.

شهرت علمی وی مربوط به کارهایی است که در ریاضیات، به‌ویژه در رشته جبر، انجام داده به طوری که هیچیک از ریاضیدانان سده‌های میانه مانند وی در فکر ریاضی تأثیر نداشته‌اند و وی را «پدر جبر» نامیده‌اند. جرج سارتن، مورخ مشهور علم، در طبقه‌بندی سده‌ای کتاب خود مقدمه‌ای بر تاریخ علم سده نهم میلادی را «عصر خوارزمی» می‌نامد.

خوارزمی ریاضی‌دان بنام قرون وسطی است که حاصل تحقیقات و تألیفات او هنوز مورد استفاده می‌باشد و کتاب جبر و مقابله او را بسیاری از مترجمان مشهور قرون وسطی ترجمه کرده‌اند. بیشترین چیره‌دستی وی در حل معادله‌های خطی و درجه دوم بوده‌ است. واژه جبر را اروپائیان بطور کلی از کتاب خوارزمی و اصطلاح امروزی الگوریتم (Algorithmus) از نام خوارزمی گرفته شده است.

اختراع خورازمی و خدمات او

ویل دورانت درباره او می‌نویسد، خورازمی در واقع در پنج دانش ادای سهم کرده است:

ارقام موسوم به هندی را وارد جهان اسلام کرده است. جدول‌های نجومی را تکمیل کرده است. قدیمی‌ترین جدول‌های مثلثات شناخته شده را تنظیم کرده است. اولین دائره المعارف جغرافیایی جهان را با همکاری ۶۹ عالم دیگر (عالمان دربار مامون) نوشته است. در کتاب «حساب جمع و معادله» راه حل‌های تحلیلی و هندسی برای معادلات وضع کرده است.

اختراع خوارزمی در نظام اعشاری و عدد صفر

نظام اعشاری با کتاب De numero Indorum وارد دنیای غرب شد. این نظام که جانشین سیستم دست و پا گیر یونانی و رومی شد به وسیله هندیان به شکل اعداد اختراع شد. مرکز ثقل این نظام عددی، رقم صفر بود که ستون بنای هر ساختمان را تشکیل می‌دهد. «فیلیپ حتی» ورود آن را به زندگی روزانه‌ی انسان به منزله‌ی بزرگترین خدمتی می‌داند که دانش مسلمانان به دنیای غرب کرده است. عدد صفر از طریق اسپانیا در اروپا پراکنده شد.

این رقم که بر یونانیان و رومیان ناشناخته بود و در عربی صفر (=هیچ) نامیده می‌شد از عدد هندی Sunya به معنای تهی- خالی ترجمه شده بود که به دو صورت وارد زبان لاتین شد. یکی به شکل لاتینی Cifrum Cifra که به معنای هیچ (nihilum) است و صورت دیگر به شکل Zephirum که در کتاب لئوناردو پتیسانو موسوم به Liber Abaci به صورت قدیم ایتالیایی آن Zevero نوشته شده و در یک دست نوشته سال ۱۴۱۹ میلادی به شکل Zero ثبت شده است.

اختراع خوارزمی موسوم به مجهول X

نکته جالب دیگر این که اصطلاح X به عنوان ناشناخته، در کتاب خوارزمی به کاربرده شده و خوارزمی کلمه شیء (=چیز) را برای مجهول به کار گرفته است. این کلمه به صورت Xei وارد زبان اسپانیایی شد و بعدها به اختصار فقط X نوشتند.

اختراع خوارزمی و تعیین طول نصف النهار

یکی دیگر از کارهای مهم ریاضی خوارزمی، تعیین طول یک درجه از نصف النهار زمین است که این خود کروی بودن زمین را مشخص می کند. خورازمی با گمانه زنی هایی در دشت های شمالی رود فرات و پالمیر در سوریه توانست طول یک درجه نصف النهار زمین را در درجه ۵۶ میل ثبت کند. عددی که فقط ۸۷۰ متر با رقمی که امروز با استفاده از مدرن ترین ابزار و وسایل علوم جدید ثبت شده است تفاوت دارد.

اختراع خوارزمی در زمینه ستاره شناسی و مثلثات

در دانش نجوم خوارزمی صاحب نام و کتاب است. کتاب الزیج (=جدول های ستاره شناسی و مثلثات) از اوست که در سال ۱۱۲۶ میلای به زبان لاتین ترجمه شده است و از طریق اسپانیا به سراسر اروپا رفته است.

تقویم، اختراع خوارزمی

خوارزمی به عنوان یک ایرانی، مبنای گاهشماری را تقویم خسروانی یعنی تقویم دوران ساسانی گرفته و سال ایرانی یزدگردی (آخرین پادشاه ساسانی) را به ۳۶۵ روز تقسیم کرده است و در عین حال به گاهشماری هندی و بطلیموسی تطبیق داده است.


بررسی

اختراعات و نوآوری‌های خوارزمی
اختراع و نوآوری هدف از اختراع و نوآوری
نوآوری در علم جبر با اختراع معادلات خطی و معادله‌های درجه دوم
خوارزمی معادلات را به یکی از 6 فرم زیر کاهش می‌داد:

معادله ax2=bx

معادله ax2=c

معادله bx=c

معادله ax2+bx=c

معادله ax2+c=bx

معادله bx+c=ax2

با اضافه کردن یک کمیت مشخص به معادله می‌توان ریشه‌‌‌، منفی بودن یا توان دوم را از بین برد.

برای مثال: x2=40x−4x2 می‌تواند به 5x2=40x تبدیل شود.

یا اینکه x2+14=x+5 به x2+9=x کاهش پیدا کند.

نوآوری در علم حساب با اختراع معادلات الگوریتمی و توسعه اعداد عربی و عددنویسی هندی-عربی
طریقه نوشتن اعداد انگلیسی که امروز جهانی شده‌است را اروپائیان از طریقه نگارش اعداد توسط خوارزمی و ریاضی‌دانان ایرانی یاد گرفته اند. خوارزمی نیز آن را از خط دیوانگاری هندیان فرا گرفته بود و به زبان عربی وارد کرد. این خط در اندلس وارد حوزه اروپا و ایتالیا شد و سرانجام مورد پذیرش دستگاه‌های مذهبی و واتیکان قرار گرفت.
نوآوری در علم مثلثات با اختراع توابع مثلثاتی سینوس و کسینوس

و البته نوآوری در مثلثات کروی

سینوس یک زاویه برابر است با نسبت ضلع مقابل آن زاویه به وتر
کسینوس یک زاویه برابر است با نسبت ضلع مجاور آن زاویه به وتر

کاربرد عملی مثلثات کروی در محاسبه‌های نجوم رصدی، زمین‌شناسی و ناوبری، و نیز قبله یابی، بسیار مهم است.

اختراع گاه‌شماری عبری (تقویم مختط) و نام‌‌‌های ماه‌های عبری
برای مثال ماه عبری نیسان ماه فروردین است و ماه عبری تموز ماه تیر است.
تعیین اولین روز هفته
تعیین اولین روز ماه
نوآوری در علم نجوم با نوشتن 2 کتاب درباره اسطرلاب و سپس اختراع اسطرلاب

آشنایی با خوارزمی و اختراع خوارزمی

اسطرلاب چیست؟

اُسطُرلاب وسیله‌ای دقیق و علمی است که در گذشته به منظور زمان سنجی و تخمین فاصله اجسام مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

نوآوری در علم نجوم با اختراع ابزار "دیوارنما"

آشنایی با خوارزمی و اختراع خوارزمی

دیوارنما ابزاری است که بر روی یک دیوار نصب می‌شود. این دیوار حتما باید در جهت نصف‌النهار سماوی قرار گرفته باشد. از این وسیله برای اهداف نجومی مانند تشخیص موقعیت ستاره‌ها استفاده می‌شده است.
نوآوری در علوم نجوم با اختراع وسیله "چارک"

آشنایی با خوارزمی و اختراع خوارزمی

برای اندازه گیری زاویه‌های صفر تا 90 درجه در مشاهدات آسمانی و نجومی از چارک استفاده می‌شود. چارک نسبت به اسطرلاب نمونه‌ بهتری است و حتی اندازه‌گیری ارتفاع خورشید با استفاده از آن امکان‌پذیر است.

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه گوناگون

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!


روی کلید واژه مرتبط کلیک کنید

بیشترین بازدید یک ساعت گذشته


فیلم| رقص و آواز دختران در تلویزیون؛ صدا و سیما تابوشکنی کرد!