موقعیت جفت خلفی یعنی چه؟

مادرانی که سر فرزندشان در زمان تولد رو به بالا است، باید فشار بیشتری برای زایمان تحمل کنند معمولا برای تحریک انقباضات به پیتوسین احتیاج دارند و در زایمان واژینال یا سزارین خطر بیشتری را متحمل می‌شوند.درباره وضعیت جفت خلفی چه می‌دانید؟ آیا این وضعیت زایمان شما را دشوارتر می‌کند یا ساده‌تر؟ وضعیت نرمال قرار گرفتن جنین در رحم به‌گونه‌ای است که سر او در مقابل لگن مادر قرار بگیرد در این‌صورت ابتدا سر و سپس بقیه اندام‌ها خارج می‌شود.
موقعیت خلفی جنین در بارداری به چه معنا است؟
هنگامی‌که سر بچه به‌سمت پایین و صورتش به‌سمت شکم مادر است، در موقعیت خلفی سر (OP) قرار دارد که به‌طور خلاصه به آن موقعیت خلافی می‌گویند. در واقع، پشت جمجمه‌ی بچه در قسمت عقبی ناحیه‌ی لگنی مادر قرار دارد.

قرار گرفتن بچه به این شکل، چقدر رایج است؟
این مسئله به زمان زایمان بستگی دارد. بسیاری از نوزادان در زمان زایمان و به‌دنیا آمدن به‌حالت خلفی هستند. تنها 4 تا 10 درصد از نوزادان در هنگام تولد نیز به‌حالت خلفی هستند (این میزان بیشتر در مادرانی که اولین تجربه‌ی زایمان را دارند دیده می‌شود). تغییر موقعیت و جابه‌حایی نوزاد در هنگام زایمان بسیار رایج است، و معمولا بیش از یک بار نیز اتفاق می‌افتد و موقعیت نوزاد به‌طور دقیق تا لحظاتی پیش از تولد مشخص نخواهد شد. در مطالعه‌ای که در سال 2005 منتشر شد، با استفاده از سونوگرافی موقعیت بیش از 1500 جنین در رحم مادرانی که اولین تجربه‌ی بارداری را داشتند بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان داد که مکان و موقعیت بچه بسیار متغیر و غیر قابل پیش‌بینی است.اولین سونوگرافی زمانی انجام شد که مادر با علائم زایمان وارد بیمارستان شده است. حدود یک چهارم از نوزادان مورد بررسی، در حالت خلفی قرار گرفته بودن، حدود نیمی از نوزادان به پهلو خوابیده بودند و بقیه‌ی آن‌ها روی شکم خوابیده بوند. سونوگرافی در طول زایمان، یک یا دو بار در جهات مختلف تکرار شده است و سپس در لحظه‌ی تولد نیز یک سونوگرافی دیگر انجام شده است. بیشتر نوزادان در زمان تولد، به‌سمت شکم خارج شده‌اند (یعنی صورت آن‌ها به‌سوی زمین بوده است).
در میان بچه‌هایی که در لحظات آخر زایمان نیز موقعیت خلفی داشته‌اند، حدود یک پنجم به‌همان حالت متولد شده‌اند. در میان نوزادانی که در زمان زایمان صورت‌شان رو به پایین بوده است، تنها یک بیستم در زمان تولد تغییر جهت داده‌اند. مطالعه‌ی انجام شده در مورد 270 زن در حال زایمان، در سال 2007، نشان داد که بیش از یک سوم از جنین‌ها پیش از شروع احساس وضع حمل، در حالت خلفی قرار دارند، اما کمتر از یک دوازدهم آن‌ها در هنگام تولد نیز به‌همان شکل به‌دنیا آمده‌اند. از نوزادانی که در زمان تولد به‌حالت خلفی بوده‌اند بیش از دو سوم، از همان ابتدا به آن شکل نبوده‌اند.پژوهش‌هایی که از آن زمان تا کنون منتشر شده‌اند (و از سونوگرافی میز برای بررسی موقعیت جنین کمک گرفته‌اند) نیز نشان می‌دهند که موقعیت جنین در ابتدای شروع وضع حمل، حالت او را در زمان تولد پیش‌بینی نخواهد کرد. بسیاری از بچه‌هایی که در هنگام زایمان به حالت خلفی قرار گرفته‌اند، در هنگام تولد می‌چرخند و با صورت رو به پایین به‌دنیا می‌آیند.

اگر بچه در زمان تولد به شکل خلفی به‌دنیا بی‌آید، چه تاثیری در زایمان خواهد داشت؟
مادرانی که سر فرزندشان در زمان تولد رو به بالا است، باید فشار بیشتری برای زایمان تحمل کنند معمولا برای تحریک انقباضات به پیتوسین احتیاج دارند و در زایمان واژینال یا سزارین خطر بیشتری را متحمل می‌شوند. هم‌چنین، احتمال خون‌ریزی پس از زایمان نیز در این مادران بیشتر است.احتمال اپیزیاتومی و پارگی شدید پرینه در مادرانی که وضعیت قرارگیری فرزندشان به‌صورت خلفی است و زایمان واژینال را تجربه می‌کنند بیشتر از مادرانی است که صورت فرزندشان رو به پایین است. هم‌چنین، وضعیت قرارگیری خلفی احتمال وقوع مشکلات کوتاه مدت برای بچه را نیز به‌همراه دارد. این مشکلات عبارتند از بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه‌ی نوزادان و طولانی شدن مدت زمان بستری.

درد شدید در ناحیه‌ی پشت که بسیاری از زنان در هنگام زایمان تجربه می‌کنند تا مدت‌ها به‌حالت سر رو به بالای جنین نسبت داده می‌شد. اما تحقیقات با استفاده از سونوگرافی نشان داده‌اند که این فرضیه احتمالا غلط است. در پژوهشی که در سال 2005 انجام شد، شدت درد در حدود 700 نفر از زنان در حال زایمان بررس شد. بیش از یک چهارم آن‌ها درد پشت را تجربه کرده بودند اما مادرانی که فرزند آن‌ها به‌صورت رو به بالا در رحم قرار گرفته بودند به درد در ناحیه‌ی پشت اشاره‌ای نکردند. متاسفانه، این پژوهش اطلاعاتی درباره‌ی میزان درد مادران پس از زایمان در دست ندارد چرا که 90 درصد از آن‌ها برای کنترل درد از اپیدورال استفاده کردند.

آیا مادر می‌تواند در عدم وقوع وضعیت قرارگیری خلفی دخالت داشته باشد؟
ممکن است تا به حال شنیده باشید که قرار گرفتن روی دست‌ها و زانو‌ها در ماه‌های آخر بارداری یا در زمان زایمان می‌تواند به چرخش جنین در رحم کمک کند، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که قرار گرفتن در وضعیت چهار دست و پا از احتمال وقوع قرارگیری خلفی جنین جلوگیری نمی‌کند. البته اگر درد در ناحیه‌ی پشت دارید می‌توانید این پوزیشن را امتحان کنید. پژوهش‌ها حاکی از آن است که قرار گرفتن در حالت چهار دست و پا در زمان پیش از زایمان می‌تواند درد ناحیه‌ی پشت را کاهش دهد.پژوهش انجام شده در سال 1983 نشان داد که مادرانی که فرزندان‌شان در 37 هفتگی به‌صورت خلفی در رحم قرار گرفته بودند، به مدت ده دقیقه حالت چهار دست و پا را امتحان کردند و توانستند حداقل به مدت کوتاهی به چرخش نوزاد کمک کنند. اما پژوهشی که پس از آن انجام شد (که طی آن یک گروه از مادران پس از 37 هفتگی، تمرین‌های لگنی آرام را به مدت ده دقیقه و به‌صورت چهار دست و پا و دو بار در روز انجام دادند و گروه دیگر تمرین خاصی انجام ندادند) نشان داد که درصد برابری از زنان (حدود 8 درصد) در هر دو گروه نوزاد خود را در جهت خلفی به‌دنیا آوردند.
در پژوهش دیگری، در طول روند زایمان، مادران به‌طور متناوب حرکت چهار دست و پا را تمرین کردند و مشخص شد که بدین ترتیب تعداد نوزادانی که با وضعیت قرارگیری خلفی متولد می‌شوند کاهش نمی‌یابد. البته میزان درد در ناحیه‌ی پشت به میزان چشم‌گیری کاهش یافت. برخی پژوهش‌ها ارتباطی میان استفاده از اپیدورال در زمان زایمان و جهت‌گیری خلفی بچه در هنگام تولد یافتند. اما مشخص نیست که آیا استفاده از اپیدورال منجر به قرارگیری بچه به‌صورت خلفی و ایجاد درد شدید در هنگام زایمان می‌شود، یا این‌که قرارگیری بچه به‌صورت خلفی منجر به مصرف اپیدورال می‌شود. یک پژوهش نیز نشان داده است که درصد زنانی که از اپیدورال استفاده می‌کنند ارتباط معناداری با موقعیت قرارگیری نوزاد در رحم و هنگام تولد ندارد.در آخر، برخی از پزشکان سعی می‌کنند به‌صورت دستی باعث چرخش بچه در هنگام تولد شوند. به محض اتساع کامل واژن، پزشک از این طریق به سر بچه دسترسی پیدا می‌کند و سعی می‌کند آن‌را بچرخاند. ممکن است در روند این کار، مادر مجبور به تحمل چند انقباض رحمی دیگر شود و گاهی هم این روش اثربخش نیست.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
هنگامی که یک زن باردار است، یک عضو، به نام جفت، مواد مغذی و اکسیژن را از خون مادر به خون نوزاد منتقل می کند. جفت منطقه ای وسیع را پوشش می دهد و به رحم مادر متصل می شود. بند ناف جفت را به نوزاد متصل می کند.
ناحیه جلویی رحم قدامی در نظر گرفته می شود. ناحیه پشتی خلفی است؛ فوندال دیوار بالا است و سمت راست و چپ رحم جفت جانبی است. مهم نیست جفت در کدام ناحیه رحم قرار دارد، اما اگر قسمت پایین آن خیلی پایین باشد، وقتی زمان تولد نوزاد میرسد برای جنین سخت است سر خود را به سمت پایین برگرداند. داشتن جفت خلفی به این معنی است که در هنگام بارداری و زایمان مادر خونریزی بیش از حدی را تجربه می کند.

جفت خلفی چیست؟
رحم در میان استخوان های لگنی مادر قرار می گیرد. وقتی جفت مادر خود را به رحم بر روی دیواره پشتی متصل می کند، جفت خلفی نامیده می شود. این قسمت رحم درست در نزدیکی ستون فقرات مادر است. هنگامی که تخمک بارور می شود، نزدیک به آن ناحیه رحم باقی می ماند و از آنجا رشد می کند. "خلفی" نشان دهنده پشت و "قدامی" به معنای جلو است.

آیا جفت خلفی طبیعی است؟
همانطور که جنین شروع به رشد می کند، رحم هم رشد می کند. جفت قدامی و خلفی برای نوزاد و مادر طبیعی هستند. وقتی جفت در حالت عمودی رحم است، باعث می شود جفت خلفی باشد. هنگامی که جفت در دیواره پشتی نسبت به قسمت فوقانی رحم قرار دارد، جفت خلفی در نظر گرفته می شود. این بهترین مکان برای جنین است، زیرا باعث می شود جنین در هنگام تولد به راحتی به موقعیت قدامی حرکت کند. در حالی که جنین با ستون فقرات مادر مواجه می شود، تاج سر نوزاد می تواند راه را برای کانال تولد فراهم کند.

چگونه موقعیت جفت خلفی تغییر می کند؟
هنگامی که یک زن باردار است، سونوگرافی برای تعیین محل جفت و محل آن نسبت به دهانه رحم انجام می شود. تغییر محل جفت در طول بارداری طبیعی است. در نیمه راه بارداری، جفت 50٪ فضای روی سطح رحم را می گیرد. در هفته 40 ، جفت فقط از 17 تا 25 درصد سطح رحم را می گیرد.
در سه ماهه سوم بارداری، سر نوزاد شروع به حرکت به سمت منطقه لگن می کند تا برای زایمان آماده شود.

چه زمانی باید نگران موقعیت جفت باشیم؟
هنگامی که جفت در جهت دهانه رحم رشد می کند، جفت سر راهی نامیده می شود و می تواند منجر به نگرانی شود. جفت ممکن است خود را از بخش ناپایدار دهانه رحم به سمت قسمت پایین رحم جدا کند. این امر می تواند باعث بروز زایمان زودرس و عوارض ناشی از خونریزی شدید شود.
در صورتی که سونوگرافی در ابتدای بارداری نشان دهد جفت در قسمت پایین رحم است معمولا جای نگرانی وجود ندارد. با پیشرفت بارداری جفت به سمت بالا حرکت می کند. همچنین نباید درباره جفت خلفی نگران باشید. بعدا در بارداری این موقعیت جفت می تواند مشکلاتی ایجاد کند. جفت سر راهی به این معنی است که دهانه رحم پوشیده شده و جنین قادر به زایمان طبیعی نیست. جفت سر راهی زمانی رخ می دهد که دیواره رحم به سمت نیمه دوم بارداری کشیده شود و خونریزی بیش از حد ایجاد می شود. بررسی محل جفت در بارداری بسیار مهم است زیرا مشخص می کند مادر می تواند زایمان طبیعی داشته باشد یا سزارین.

چه موقعیتی از جفت خلفی ممکن است نگران کننده باشد؟
اگر جفت در قسمت پشتی رحم به سمت قسمت بالای رحم قرار داشته باشد موقعیت آن طبیعی است. این موقعیت به کودک اجازه می دهد تا قبل از زایمان به سمت موقعیت زایمان حرکت کند. جفت می تواند موقعیت خود را در بارداری تغییر دهد و تغییر موقعیت کاملا طبیعی است. با این حال، اگر جفت به سمت دهانه رحم باشد نگران کننده است زیرا می تواند منجر به زایمان زودرس یا خونریزی بیش از حد شود.
در مراحل ابتدایی بارداری، ممکن است درباره موقعیت جفت نگران نباشید. پزشکان موقعیت جفت را در حین بارداری به دقت مورد بررسی قرار می دهند، زیرا موقعیت جفت می تواند تعیین کند آیا زایمان طبیعی است یا سزارین.