سومار؛ قربانی توحش بعث

حملات عراق در آخرین روز تابستان 59 شکل رسمی به خود گرفت و رسما اعلان جنگ کرد. صدام طی سال های جنگ همواره نشان داد که بویی از انسانیت نبرده است و در تحقق اهدافش از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد کرد به شکلی که از هر راهی که شده، با بمباران شهرها، منازل مسکونی، مدارس و بیمارستان ها زنان؛ کودکان و غیر نظامیان را برای فشار بیشتر به دولت ایران، قربانی می کند.

اما در حالی که رژیم بعث عراق از نا امیدی ایرانیان نا امید شده بود دست به اقداماتی زد که برای ده ها سال کسی به خود اجازه چنین جنایتی را نمی داد. صدام و اربابانش در روزهای جنگ، برای اولین‌بار پس از جنگ جهانی اول به‌صورت وسیع و برخلاف معاهدات بین‌المللی از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد. براساس گزارش رسمی سازمان ملل(UNMOVIC)، صدام بیش از 1800 تن گاز خردل، 600 تن گاز سارین و 400 تن گاز تابون و بیش از 100 هزار گلوله و بمب شیمیایی علیه ایران استفاده کرد.

با وجود کنوانسیون های منع استفاده از سلاح شیمیایی، طی سال های جنگ تحمیلی، رژیم بعثی هیچگونه تردیدی در استفاده از عوامل شیمیایی بر علیه نیروهای ایرانی به خود راه نداد زیرا حمایت های آشکار و نهان سازمان ها و نهاد های بین المللی و غرب و شرق را در کنار خود می دید.

اما جالب اینجاست که نهاد های بین المللی مدعی حمایت از حقوق بشر و سازمان های نظارتی هیچ گاه اقدام موثر و قابل دفاعی برای محکومیت صدام و جلوگیری از تکرار چنین فجایعی، صورت ندادند.

حملات شیمیایی عراق در سال ۶۵ با افزایش حملات ایران در این سال افزایش یافت بطوری که موارد بمباران تقریباً دو برابر سال قبل و به ۷۹ مورد رسید .در این حملات از عوامل تاول زا، اعصاب، خفه کننده، خردل، خون و برخی موارد ترکیبی از اینها استفاده گردید که میزان حملات انجام شده در زمستان همزمان با انجام دو عملیات مهم کربلای چهار و پنج در شرق بصره از شدت بیشتری برخوردار بود.

حملات صدام اما محدود به جبهه و استفاده از سلاح های ممنوعه علیه نظامیان نشد؛ وقتی شکست های عراق از حد انتظار فراتر رفت اقدام به حملات شیمیایی به شهر ها و مناطق مسکونی کرد.

سومار از جمله شهرهایی است که مورد هجوم صدام و حملات شیمیایی او قرار گرفت. سومار یکی از شهرهای شهرستان قصر شیرین در استان کرمانشاه است. این شهر در مرز ایران و عراق واقع شده و فاصله آن با شهر مندلی عراق ۱۵ کیلومتر بوده و یکی از نزدیکترین مناطق ایران به بغداد است.

بمباران شیمیایی منطقه سومار توسط هواپیماهای عراقی 200 شهید و مجروح بر جای گذاشت. محمدباقر نیکخواه‌بهرامی، محقق و نویسنده کتاب «جنایت جنگی» و کارشناس سلاح‌های کشتار جمعی در خصوص جنایت صدام در مورد سومار می‌گوید : رژیم بعث عراق در روزهای ۱۶ و ۱۸ مهر ۱۳۶۶ شمال سومار شامل مقرهای ارتش، اعم از خطوط مقدم و پشتیبانی و حتی قرارگاه مقدم نیروی زمینی را بمباران شیمیایی کرد و به موازات این بمباران‌ها در این دو روز، دو اردوگاه جنگی را هم ناجوانمردانه بمباران کردند و مردم مستقر در این اردوگاه‌ها را با استفاده از گاز اعصاب و خردل مصدوم کردند. همچنین بیمارستان «۵۰۱» ارتش در سومار را نیز بمباران کردند و هشت نفر از پزشکان آن از جمله شهید دکتر هجرتی اعزامی از بیمارستان «لقمان‌الدوله» به شهادت رسیدند.

علی‌رغم این که در طول جنگ تحمیلی بین سال‌های 1984 تا 1988 هفت بازرسی از طرف تیم‌های بازرسی سازمان ملل انجام شد، 6 تیم به مناطق خلیج (مناطق جنگی) فرستاده شد و یک تیم هم قربانیان تسلیحات شیمیایی را در بیمارستان‌های انگلیس، بلژیک و آلمان ملاقات کرد.

اما شورای امنیت به صدور 4 بیانیه و 2 قطعنامه اکتفا کرد:

1ـ بیانیه 30 مارس 1984 که صرفاً به محکوم کردن کاربرد سلاح شیمیایی اکتفا کرد.

2ـ بیانیه 25 اوریل 1985 که اذعان کرده بود سلاح شیمیایی علیه نیروهای ایران به کار رفته است.

3ـ بیانیه 21 مارس 1986 که برای نخستین بار از عراق به عنوان به کاربرنده سلاح شیمیایی یادکرد و کاربرد این سلاح را محکوم کرد.

4ـ بیانیه 14 مه 1987 که اشاره می‌کند غیر نظامیان در ایران بر اثر سلاح‌های شیمیایی مجروح شدند.

در مجموع این بیانیه‌ها نشان دهنده عدم رعایت بی‌طرف از سوی شورای امنیت در مخاصمه میان ایران و عراق است. شورا علاوه بر بیان ارتباط موضوع قطعنامه‌ها با کل جنگ تا حد ممکن از محکوم کردن صریح عراق خودداری کرده و فقط در مواردی به دلیل گستردگی جنایت عراق مجبور شده تا نام آن کشور را ذکر کند اما هیچ ضمانت اجرایی را مورد توجه قرار نداده است.