تبلور احساسات‌ مذهبی کرمانشاهیان بر چهره تکایای تاریخی شهر

به گزارش ایرنا، تکاپو و هیاهوی این روزهای استان مرزی کرمانشاه که رنگ و بوی حسینی به خود گرفته و همه نگاه ها را معطوف خود کرده تازه نیست و به گذشته تاریخی این دیار اشاره دارد که امروزه به هدف مذهبی بسیاری از گردشگران جهان تبدیل شده است.

کرمانشاه این روزها و با نزدیکی به ایام اربعین حسینی با داشتن امامزادگان، تکایا و بقاع متبرکه و از سوی دیگر به دلیل قرارگیری بر سر راه کربلا و عتبات عالیات، حال و روز دیگری دارد که بازگشایی مرز خسروی، معنویت مذهبی این دیار را ۲ چندان کرده است.

اوج این احساس معنوی در تکایا و حسینیه های تاریخی شهر به خوبی مشهود است که عزاداری در برخی از آنان به بیش از یکصد سال می رسد و از گذشته های دور حکایت دارد.

تجلی احساسات کرمانشاهیان در تکایای تاریخی کرمانشاه

چنانچه یک باستان شناس و استاد دانشگاه به ایرنا، گفت: استان کرمانشاه به عنوان یکی از استان های غربی ایران در مسیر عتبات عالیات قرار دارد، مسیری که از گذشته همواره محور غرب به شرق را متصل می ساخته که این کارکرد ادامه پیدا می کند تا آن زمان که به عنوان جاده بزرگ خراسان در غربی ترین نقطه کشور مسیر عتبات عالیات را به آستان مقدس علی بن موسی الرضا (ع) را متصل ساخت.

احسان احمدی نصر افزود: این موقعیت وجود ساختارهای فضایی را در شهر کرمانشاه شکل می دهد تا اماکنی برای سوگواری و برگزاری آیین های مختلف برای بزرگداشت شان اهل بیت (ع) ایجاد شود.

وی با بیان اینکه حسینیه ها و تکایای شهر کرمانشاه سرآمد است، افزود: سوگواری و گرامیداشت از دست رفتگان آیینی است که قرن ها با روح و ذهن مردم ایران پیوند دارد که منشا این آیین ها براساس اقوال به کیخسرو در پاسداشت خون «سیاوش نیک نهاد» منسوب کرده اند.

این پژوهشگر تاریخی افزود: تکایا به عنوان اصلی ترین مکان ها برای این آیین های ملی و مذهبی نقش مهمی در تجلی احساسات مذهبی این دیار داشته اند که بستن دخیل ها، قفل ها و شمع های افروخته شده در این مکان ها، گویای این ادعا است.

قدمت حسینیه امام جمعه کرمانشاه

وی از حسینیه امام جمعه که در محله سبزه میدان شهر کرمانشاه قرار گرفته به عنوان یکی از مکان های تاریخی کرمانشاه یاد کرد و گفت: این حسینیه از ۲ بخش تشکیل شده که بخش اول شامل ۲ اتاق شاه نشین و گنبدخانه است که در روزگار آقاعبدالله و نواده آقامحمدعلی بنا شده و بخش دوم صحن سرپوشیده ای دارد و در سال ۱۳۲۴هجری قمری توسط «اقااسدالله امام جمعه» فرزند اقا عبدالله بنا شده و این حسینیه دارای یک حوض سنگی منقشی است.

معاون الملک پایلوت تکایای غرب کشور

وی اضافه کرد، علاوه بر حسینیه ها، کرمانشاه در باب تکیه در سطح ملی صاحب سخن است در همین راستا تکیه معاون الملک پایلوت تکایای غرب کشور است که در خیابان حدادعادل و در محله برزه دماغ واقع شد، این تکیه یکی از منحصربه فردترین تکایا است که زیبایی آن مدیون کاشی کاری های آن است که علاوه بر صحنه سازی کربلا مضامین دیگر همچون اسطوره ایران زمین را به تصویر کشیده که الهام گرفته از قصص قرآنی، داستان های شاهنامه و زندگی رجال سیاسی معاصر است.

به گفته وی، این بنا دارای سه درگاه ورودی است که ورودی اصلی پایین تر از کف خیابان قرار گرفته است.

وی در خصوص برخی از آیین های عزاداری کرمانشاهیان نیز گفت: در بحث برگزاری مراسم عاشورا در کرمانشاه نیز عزاداران با نظم خاصی در جلوی هیات قرار می گرفتند که هرکدام از اعضای هیات هریک وظیفه ای انجام می دادند، این روز بزرگ به همه تعلق داشته و هرساله مراسم راهرچه باشکوه تر برگزار می کردند و تا به امروز نذری ها در هیات ها پخته و پخش می شوند.

احمدی نصر ادامه داد: در آن روزها فردی عزادار با پوشیدن لباس مشکی، آب را با کاسه ای در دست بین عزاداران تقسیم می کرد که به عنوان سقا در میان مردم معروف بوده است.

سینه زنی یک دستی و دو دستی در کرمانشاه

این باستان شناس از سینه زنی یک دستی و دو دستی به عنوان یکی از رسوم عزاداری یاد کرد گفت: عزاداری یک دستی در میان مردم کرمانشاه آرام و منقطع، شدید و ممتد و در نوع دو دستی هم این شرایط دیده می شود.

احمدی نصر به حضور بانوان عزادار در پشت سر مردان اشاره کرد و گفت: حرکت مردان عزاداران یا به صورت مجتمع بوده و یا به صورت دو ردیف موازی و پشت سرهم بوده که عامه تر و کلی تر بوده است که در مراسم زنجیرزنی همین ترتیب رعایت می شد.

وی یادآور شد، آیین های ظهر عاشورایی در تکیه معاون الملک نیز فهرست آثار معنوی به ثبت ملی رسیده است و این استان یکی از نقاط سرآمد در بحث عزاداری های محرم و صفر است.

نخستین مسجد کرمانشاه چه نام گرفت؟

در ادامه یکی دیگر از پژوهشگران پیشکسوت کرمانشاهی در گفت و گو با ایرنا، از مسجد حاج شفیع خان زند به عنوان نخستین مسجد کرمانشاه جدید در اواسط سلطنت کریم خان زند یاد کرد و گفت: این مسجد در محله فیض آباد کنونی که در گذشته روستای عباس آباد نام داشت ساخته شد.

اردشیر کشاورز از مسجد جامع به عنوان دومین مسجد شهر در سال ۱۱۹۶ یاد کرد و گفت: مسجد «میرزا عبدالمحمد وزیرنامیوند زنگنه» که اکنون به مسجد آقارحیم آل آقا نامگذاری شده سومین مسجد تاریخی کرمانشاه است.

یک حسینیه کم نظیر در خاورمیانه

وی با بیان اینکه علاوه بر مساجد مردم در حسینیه ها و تکایای تاریخی به عزاداری و برگزاری آیین های مختلف مذهبی می پرداختند، افزود: حسینیه و تکیه بیگربیگی نخستین حسینیه تاریخی کرمانشاه برای این منظور است و در سال ۱۳۰۹ مرحوم عبدالله خان فراشبافی که فرماندار کرمانشاه بوده تکیه بیگربیگی را در مقابل مسجد جامع در محله جلوخان می سازد، که در سال ۱۳۱۵ هجری قمری یک بار مورد مرمت قرار می گیرد و در سال ۱۳۲۷ هجری قمری مرمت آن به پایان می رسد که می توان گفت این حسینیه در خاورمیانه کم نظیر است.

کشاورز با بیان اینکه مرحوم معین الرعایا دومین حسینیه کرمانشاه را احداث کرده و افزود: این حسینیه در سال ۱۳۱۵ هجری قمری در گودی لب آّبشوران کنونی احداث شد و گفته می شود که در سال ۱۳۲۷ به دنبال جریان مشروطه خواهان بخشی از این حسینیه تخریب شده است.

وی افزود: از همین رو مرحوم معین الرعایا سوگند یاد کرد و گفت هم اکنون چهار ماه تا آغاز محرم باقی مانده و هرسال عزای امام حسین(ع) را در این حسینیه برگزار کرده ام که در این مدت سعی می کنم مرمت آن را تمام کنم که به سوگند خود عمل کرد.

این پژوهشگر تاریخی ادامه داد: پس از ترور معین الرعایا در سال ۱۳۲۹هجری قمری، مرحوم مشهدی حسن خان معاون الملک در سال ۱۳۳۰ هجری قمری با انجام صلح، ۲ صحن به حسینیه معین رعایا افزود که صحن زینبیه و صحن عباسیه نام گرفت که به تکیه معاون الملک تبدیل شد و امروز یکی از مواریث فرهنگی ما و موزه خط و کتابت تکیه بیگربیگی است و به تدریج سایر تکایا و حسینیه ها برای اقامه عزارداری ساخته شد.

برگزاری نزدیک به ۲۲ مراسم در تکایای تاریخی کرمانشاه

در ادامه مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه در گفت و گو با ایرنا، افزود: از ابتدای محرم تاکنون ۲۲ مراسم و گرامیداشت در بخش گردشگری مذهبی در تکیه معاون الملک و بیگربیگی برگزار شده که شامل روضه خوانی، مراسم تجلیل، گرامیداشت شعر عاشورایی و غیره بوده است.

امید قادری از تکیه بیگربیگی و تکیه معاون الملک به عنوان ۲ تکایای شاخص کرمانشاه در بخش گردشگری مذهبی یاد کرد و گفت: در این تکایا برنامه ها و بزرگداشت های مذهبی و فرهنگی متعددی برگزار شده، کرمانشاه از دیرباز در مسیر عتبات عالیات قرار گرفته که این تکایا و رونق آن در گردشگری مذهبی تاثیرگذار است.

این مسوول یادآور شد، تلاش کرده ایم در چنین بناهای تاریخی، آیین های متعددی در راستای ترویج گردشگری مذهبی برگزار کنیم تا در عین حال به شان بنا صدمه ای وارد نکنیم.

قادری از تکیه معاون الملک به عنوان بزرگترین مجموعه موزه نقاشی بر کاشی دنیا یاد کرد و افزود: اکثر این نقش ها، نقوش مذهبی است که به جاذبه ای برای گردشگران به ویژه توریست های خارج از کشور تبدیل شده که علاوه بر آن، رونق این اماکن را دنبال می کنیم چنانچه در تکیه بیگربیگی یک دمنوش خانه احداث کرده ایم.

وی به مرمت حمام تکیه معاون الملک اشاره کرد و گفت: اکنون می خواهیم برای رونق بیشتر این حمام با واگذاری به بخش خصوصی، برای ایجاد یک رستوران سنتی اقدام کنیم تا این بنا در کنار بازدید، رونق بیشتری به خود گیرد.

استان کرمانشاه با ۲ میلیون نفر جمعیت دارای بیش از چهار هزار و ۲۰۰ اثر شناسایی شده است که بیش از ۲ هزار و ۲۰۰ اثر آن به ثبت ملی رسیده که در این بین دارای هشت امامزاده شاخص و بقاع متبرکه است که در کنار آن تکایا و اماکن مذهبی متعددی دارد که جنبه تاریخی دارند ولی برخی از آنان از داشتن زیرساخت‌های رفاهی که عاملی برای جذب بیشتر گردشگر است، محروم مانده اند.

امسال چهار مرز خسروی، مهران، چذابه و شلمچه برای تردد زائران اربعین حسینی باز است.

مرز خسروی به عنوان نزدیکترین مسیر عبور زوار عتبات‌ عالیات به عراق پس از سال‌ها انتظار ۱۵ شهریور امسال با حضور وزرای کشور ایران و عراق بازگشایی شد، به همین علت مسئولان استان تمام تلاش خود را برای میزبانی هرچه بهتر از زوار به کار گرفته‌اند.

مرز خسروی نزدیکترین نقطه از کشورمان به بغداد پایتخت عراق ۱۹۰، نجف ۳۸۰، کربلا ۲۲۸، کاظمین ۲۰۳ و سامرا ۳۲۶ کیلومتر فاصله دارد، عملیات ساخت پایانه بین المللی مرز خسروی از سال ۷۷ در نقطه صفر مرزی آغاز شد و در سال ۸۱ با ۷۵ میلیارد ریال اعتبار به بهره برداری رسید.

براساس اعلام ستاد اربعین کشور، خدمات‌دهی به زائران در قالب موکب‌ها در داخل کشور از ۱۳ تا ۳۰ مهرماه و در داخل عراق از ۱۶ تا ۲۷ مهر برنامه‌ریزی شده است.

شهرستان قصرشیرین دارای ۱۴ واحد اقامتی شامل هتل و مهمانپذیر درجه یک تا سه با ۳۲۲ اتاق و یک هزار و ۲۰۰ تخت است که بیشتر این اماکن در اوایل دهه ۸۰ ساخته شده است تا زائران عتبات عالیات در مسیر تردد خود به عراق یک شب را در این منطقه مرزی اقامت داشته باشد.

قصرشیرین در غرب کرمانشاه با ۲۷ هزار تن جمعیت، بیش از ۱۸۶ کیلومتر مرز با عراق دارد و در امتداد این مرزهای طولانی، ۲ مرز رسمی خسروی و پرویزخان قرار دارد که اولی هم مرز با حوزه حکومت مرکزی (بخش عربی) و دومی هم مرز با اقلیم کردستان عراق است.

مرز خسروی در ۲۰ کیلومتری شهر قصرشیرین واقع شده است.

گزارش از زهره کریم زاده