«عصر جدید» خواننده‌ی نوجوانش را به بیراهه برد/ استفاده تبلیغاتی از شرکت‌کنندگانِ جشنواره‌ها اجتناب‌ناپذیر است/ از نوجوانی که قطعاتِ ابوالحسن صبا را می‌نوازد باید حمایت کرد

فریدون شهبازیان می‌گوید: زمانی که برنامه «عصر جدید» روی آنتن رفت، آن پسر که اصلا خواننده نبود، به دلیل حمایت‌های بی‌مورد افرادی که آنجا نشسته بودند و به نظرم چیزی از موسیقی نمی‌دانستند به بیراهه رفت و واقعا گمراه شد. اینگونه که می‌گویند به جشنواره‌ای در ترکیه رفته و در آن شرکت کرده است. آن بچه باید برود درسش را بخواند و اصلا نباید چنین اتفاقاتی برای او رخ دهد. آن بچه شاید در زمینه تحصیل و درس خواندن نسبت به موسیقی استعداد بیشتری داشته باشد و حتی نابغه باشد.

به گزارش خبرنگار ایلنا، برگزاری جشنواره‌های دولتی و خصوصی نقش مهمی در ارتقای سطح کیفی هنرهای مختلف دارد. طی سال‌ها و دهه‌های اخیر نیز مسئولان و هنرمندان عرصه‌های مختلف برای برگزاری رویدادهای تخصصی تلاش‌های بسیاری کرده‌اند که البته تحلیل آسیب‌شناسانه این بخش، گویای کاستی‌های بسیار در شیوه مدیریت و اجرای جشنواره‌های مختلف است. در میان هنرهای هفت‌گانه، موسیقی یکی از پرطرفدارترین و مردمی‌ترین‌هاست. موسیقی و گونه‌های مختلف آن در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن، مسیر پر فراز و نشیبی را تا به امروز پیموده است.

باید اذعان داشت که موسیقی سنتی، ایرانی، پاپ و دیگر گونه‌ها، به دلیل عدم وجود قوانین مشخص و سیاست‌های تعریف شده تا اوائل دهه هفتاد، رسما مقولاتی ممنوع محسوب می‌شدند، بنابراین اگر بخواهیم به تحلیل و ارزیابی موسیقی پس از انقلاب بپردازیم، باید قدمت آن را کمتر از چهل سال در نظر گیریم. البته باید یادآور شد که در آن سال‌ها موسیقی سنتی و ایرانی اعم از مقامی و دستگاهی نسبت به گونه پاپ به نوعی وضعیت مشخص‌تری داشته است. در همان سال‌های ابتدایی پس از انقلاب بود که هنرمندانی چون زنده‌یاد محمدرضا لطفی، شهرام ناظری، حسین علیزاده و دیگر بزرگان موسیقی ایرانی با تشکیل گروه‌های مستقل به اجرای آثار ایرانی پرداختند و با توجه به اتفاقات و رویدادهای مهم اجتماعی و سیاسی از جمله جنگ تحمیلی به تولید آثار ماندگار پرداختند.

جشنواره‌های موسیقی محور طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی

از سال‌های پس از انقلاب تاکنون، چندین جشنواره مهم به عنوان تشکل‌های تخصصی و گاه رقابتی بنا گذاشته شده‌اند و به صورت مستمر یا منقطع به فعالیت خود ادامه داده‌اند، که در میان آنها جشنواره موسیقی فجر از بقیه شناخته شده‌تر است و سی‌و‌چهارمین دوره آن سال گذشته برگزار شد. از دیگر جشنواره‌های مهم حوزه موسیقی نیز می‌توان به جشنواره موسیقی نواحی کرمان، جشنواره موسیقی جوان اشاره کرد. البته باید یادآور شد رویدادهای مذکور با حمایت مراکز دولتی برگزار می‌شوند و خصوصی نیستند.

جشنواره‌های خصوصی حال حاضر کشور

حال چند سالی است که بخش‌های خصوصی نیز به میدان آمده‌اند و با برگزاری جشنواره‌ها در فصل‌های مختلف سال برای ارتقای سطح کیفی موسیقی و گونه‌های مختلف آن تلاش می‌کنند. به طور مثال علی‌اکبر مرادی طی چند سال گذشته برای ایجاد تشکلی منحصر به تنبورنوازان و فعالان موسیقی مقامی تلاش‌هایی کرده و علاوه بر تاسیس خانه تنبور واقع در روستای بانزلان (از توابع شهرستان دالاهو یکی از شهرهای استان کرمانشاه) رویدادی را نیز برگزار کرده که آن را با نام جشنواره کهن‌ آواهای تنبور می‌شناسند و امسال سومین دوره آن برگزار شد. جشنواره دانشگاهی موسیقی صبا، جشنواره خنیاگران مهر و سازهای الکترونیک نیز برخی دیگر از رویدادهایی هستند که به صورت تخصصی موسیقی و گونه‌های مختلف آن را مدنظر دارند.

جشنواره یا جایزه نوای خرم و چند و چون آن

جشنواره و جایزه همایون خرم (موسیقی‌دان، آهنگساز و نوازنده ویولون) با نام هنری «نوای خرم» نیز یکی‌دیگر از رویدادهای مهم بخش خصوصی است که با همیاری و همکاری دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط موسسه فرهنگی، هنری «رادنواندیش» با مدیریت بردیا صدرنوری و دبیری ناصر ایزدی برگزار می‌شود.

این رویداد با کسب اجازه از خانواده همایون خرم (موسیقی‌دان، آهنگساز و نوازنده ویلون) و با همراهی رضا خرم فرزند او، اولین بار در سال 1393 به مدت سه شب در تالار وحدت برگزار شد و حال ششمین دوره آن در حال برگزاری است. جشنواره و جایزه همایون خرم ویژه کودکان و نوجوانان است و ترویج فرهنگ غنی ایران، ارائه الگوهای مناسب از هنرمندان اخلاق مدار چون استاد همایون خرم به کودکان و نوجوانان، کشف استعدادهای موسیقایی جدید و معرفی آثار استاد خرم به نسل جدید، برخی از مهمترین اهداف این رویداد موسیقایی هستند. در جشنواره نوای خرم، علاوه بر تأکید بر اجرای صحیح آثار موسیقی و مسائل تکنیکی و فنی، احترام به بزرگ‌تران و پیشکسوتان، رعایت آداب صحنه، آراستگی و پاکیزگی ظاهر و نیز روحیه کار گروهی نیز مد نظر است.

البته باید گفت متولیان جایزه خرم، علاوه بر تمرکز بر آثار همایون خرم به آثار بزرگانی چون روح‌الله خالقی، حبیب‌الله بدیعی، پرویز یاحقی، علی تجویدی، مهدی خالدی، مجید وفادار، اسدااله ملک و دیگر هنرمندان و قدمای ایرانی توجه دارند.

برگزارکنندگان جشنواره نوای خرم تلاش دارند از افراد مطرح به عنوان داوران بخش‌های مختلف استفاده کنند و در جشنواره امسال از وجود هنرمندانی چون میلاد کیایی، افلیا پرتو، وارطان ساهاکیان، علی جهاندار، مظفر شفیعی، پری ملکی، رضا مهدوی، علیرضا چراغچی، محمدرضا فیاض و حسین فاضل بهره می‌برند. فریدون شهبازیان (موسیقی‌دان، آهنگساز و رهبر سابق ارکستر ملی ایران) هم یکی از داوران جشنواره نوای خرم است.

فریدون شهبازیان درباره کیفیت جشنواره نوای خرم گفت: از ابتدای برگزاری جشنواره خرم در جریان چند و چون آن بوده‌ام و طی دو دوره نیز به عنوان داور در آن حضور داشته‌ام. جشنواره نوای خرم طی شش سال گذشته توانسته به خوبی میان خانواده‌ها نفوذ کند تا آنجا که رده سنی نوجوان و جوان غرق در اجرای موسیقی شدند که بر گرفته از آهنگسازانی است که جزو قدما هستند و در تاریخ موسیقی ایران جایگاه ویژه‌ای دارند.

شهبازیان افزود: درست است که جشنواره خرم نام زنده‌یاد همایون خرم را با خود همراه دارد اما به آثار افرادی چون تجویدی، یاحقی، بدیعی و دیگر بزرگان موسیقی ایران پرداخته می‌شود و آنها نیز به نوعی در جشنواره حضور دارند.

وی افزود: البته خیلی با این موضوع که نام هنرمندان را بر جشنواره‌ها بگذاریم و متقاضیان را وادار به اجرای آثار آنها کنیم موافق نیستم. به نظرم، بهتر آن است که برای اجرای قطعات به شرکت‌کنندگان حق انتخاب دهیم.

شهبازیان در ادامه، درباره نحوه انتخاب آثار و اجراهای گروه‌های شرکت‌کننده در ششمین جشنواره نوای خرم گفت: آنگونه که طی بررسی‌ اجراهای دیروز و امروز دیده‌ام، می‌توانم بگویم پنج،‌شش گروه به اجرای آثار همایون خرم پرداختند و اتفاقا اجرای بدی داشتند.

این آهنگساز درباره ویژگی‌های جشنواره همایون خرم گفت: یکی از اتفاقات خوب، اجرای آثار ناشنیده زنده‌یاد همایون خرم توسط شرکت‌کنندگان است. طی دو روز گذشته، ‌شخصا دو اثر را شنیدم که نمی‌دانستم ساخته همایون خرم هستند و درباره صحت و سقم آنها از رضا فرزند زنده‌یاد خرم همایون سوال کردم و ایشان نیز تایید کردند که آن کارها ساخته پدرشان است. شاید هم آن آثار را قبلا شنیده‌ام اما زمان آن آنقدر دور بوده که فراموششان کرده‌ام.

شهبازیان افزود: همانطور که گفتم حال جشنواره نوای خرم در میان خانواده‌ها رویدادی شناخته شده است که اتفاق حائز اهمیتی است. این نفوذ فرهنگی تا به آنجا بوده که نوجوانان و جوانان از شهرهای دور به جشنواره می‌آیند که در میان آنها برخی بسیار خوب و با استعداد هستند و اجراهای خوبی دارند.

وی با اشاره به اینکه طی دو دوره گذشته در جشنواره حضور نداشته، گفت: تک‌نوازانی که امسال به جشنواره ششم آمدند، واقعا خوب بودند و اجراهای خوبی داشتند. اتفاقا در میان شرکت‌کنندگان بخش تک‌نوازی چند ویلونیست نیز حضور داشتند که عالی بودند و اجراهای بی‌نظیری داشتند.

شهبازیان درباره حمایت جشنواره‌هایی چون نوای خرم از هنرمندان با استعداد گفت: به نظرم باید آن چند نوازنده ویلون به نوعی مورد حمایت قرار گیرند تا به آنها در زمینه فعالیت‌های آینده‌شان کمک شود. به طور مثال یکی از حمایت‌ها این است که استادان خوب در اختیار آنها قرار گیرد. می‌شود با سرمایه‌گذاری‌های اندک از نوجوانان و جوانان حمایت کرد. به هرحال آن نوجوان سیزده ساله، چهارده‌ساله‌ای که قطعه «به زندان»، «زنگ شتر» و دیگر آثار ابولحسن صبا را می‌نوازد و ماهور حبیب‌الله بدیعی را آنقدر خوب اجرا می‌کند باید مورد حمایت قرار گیرد. حال نمی‌دانم جشنواره‌ نوای خرم بتواند در آینده چنین حمایت‌هایی را به کار گیرد یا خیر اما امیدوارم این اتفاق بیفتد.

رهبر سابق ارکستر ملی ایران در ادامه گفت: طی روزهای گذشته خبری شنیدم مبنی بر اینکه قرار است جشنواره نوای خرم به صورت بین‌المللی شود و برگزارکنندگان تمایل دارند چنین اتفاقی رخ دهد. اگر چنین شود و متولیان این رویداد بتوانند این امکان را برقرار کنند که نوجوانان و جوانان ایرانی خارج از کشور نیز در جشنواره حضور یابند، اتفاقات مثبت و مفیدی رخ خواهد داد و امیدوارم چنین امکانی ایجاد شود و تصمیم نهایی در این‌باره با مسئولان است.

شهبازیان درباره سوءاستفاده‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای از شرکت‌کنندگان نوجوان و جوان جشنواره نوای خرم و چگونگی جلوگیری از این اتفاق نیز گفت: چنین اتفاقاتی اجتناب‌ناپذیر است و نمی‌توان جلوی آن را گرفت. شما توجه کنید، زمانی که برنامه «عصر جدید» روی آنتن رفت، آن پسر که اتفاقا خیلی بد و فالش می‌خواند و اصلا خواننده نبود، به دلیل حمایت‌های بی‌مورد افرادی که آنجا نشسته بودند و به نظرم چیزی از موسیقی نمی‌دانستند به بیراهه رفت و واقعا گمراه شد. اصلا معلوم نیست برای آن پسر چه اتفاقی رخ داده است. اینگونه که می‌گویند به جشنواره‌ای در ترکیه رفته و در آن شرکت کرده است. آن بچه باید برود درسش را بخواند و اصلا نباید چنین اتفاقاتی برای او رخ دهد. آن بچه شاید در زمینه تحصیل و درس خواندن نسبت به موسیقی استعداد بیشتری داشته باشد و حتی نابغه باشد. واقعا تعجب می‌کنم که آن داوری که در برنامه حضور داشته به‌به و چه‌چه می‌کرد و می‌گفت من خودم به تو آهنگ می‌دهم! پس کو؟ یک آهنگ به آن بچه بدهید ببینیم. شعار دادن که سخت نیست.

شهبازیان در ادامه درباره بروز اتفاقات مشابه در جشنواره نوای خرم گفت: مسئله‌ای که در برنامه «عصرجدید» رخ داده در جشنواره موسیقی نوای خرم رخ نخواهد داد، زیرا نحوه داوری آن شبیه داوری‌های آن برنامه نیست. ما قرار نیست در رویداد نوای خرم کسی را مطرح کنیم. ما می‌خواهیم استعدادهای نوجوان و جوان را مورد حمایت قرار دهیم. ممکن است بعدا هیچ‌کدام از بچه‌های شرکت‌کننده در جشنواره نوای خرم را کسی نشناسد. کما اینکه آیا در دوره‌های قبلی برخی از شرکت‌کنندگان به عنوان نوازندگان حرفه‌ای مطرح شده‌اند؟ اگر چنین اتفاقی افتاده ما از آن بی خبریم. لااقل شخصأ موردی را سراغ ندارم. اما به هرحال حمایت‌ها باید صورت گیرد تا نوجوانان و جوانان مستعد فعالیت‌های گسترده‌تری داشته باشند.

در همین جشنواره، طی دو، سه روز گذشته دختر و پسری ویلون نواختند و دوئت اجرا کردند و من که اول به آنها گفتم سازهایشان را کوک کنند، شخصأ فکر نمی‌کردم که کارشان برای دو ساز تنظیم شده باشد؛ در صورتی‌که استادشان اثر را برای دو ساز تنظیم کرده بود و حال قرار شده پارتیوتر آن را بیاورد تا ببینم. البته آن دو نوازنده در بخش‌هایی فالش بودند و تکنیکشان کافی نبود اما به هرحال اجرای خیلی خوبی داشتند.

شهبازیان در پایان گفت: اگر به عنوان دبیر جشنواره مسئولیت داشته باشم به هر روی پس از پنجاه سال فعالیت در موسیقی کشورم، ایده‌هایی را برای برگزاری بهتر در ذهن دارم. اتفاقأ آقای ایزدی دبیر جشنواره نیز آن راه‌کارها را می‌داند؛ اما مسئله این است که آیا امکان به کارگیری آن راهکارها وجود دارد؟ به طور مثال اگر برای حمایت بهتر و بیشتر به برخی از شرکت‌کنندگان بگویم برای شرکت در کلاس‌ها به تهران بیایند، شاید خانواده‌شان این اجازه را ندهد یا به لحاظ مالی این امکان برایشان میسر نباشد. مسلمأ اگر حمایت از آنها توسط جشنواره میسر باشد و مثلا برای آنها بلیت رفت و برگشت هواپیما تهیه شود و آنها به کلاس‌های تهران بیایند اتفاقات خوبی رخ خواهد داد. مهم این است که امکانات لازم وجود دارد یا خیر.