چه کسی حق دانشجویان را کف دست‌شان می‌گذارد؟!

پشت تریبون که می‌رسد، در حالیکه با یک دستش پایه میکروفون را تنظیم می‌کند، صدایش را صاف می‌کند و با کلمات قلمبه سلمبه‌ای که امیدوار است به مذاق دانشجویان خوش بیاید و البته روی مسئولان دانشگاه هم تاثیر بگذارد، شروع می‌کند به گفتن درد و دل‌هایی که یک سالی است از فردای روز دانشجوی سال گذشته در دل و ذهن دانشجویان تلنبار شده و امروز را فرصت خوبی دیده‌اند تا آنها را مثل پتکی بر سر کسانی بکوبند که فکر می کنند حقوق شان را نقض کرده اند.

چند دقیقه‌ای می‌گذرد؛ صحبتش که تمام می‌شود، در غوغای دست‌هایی که به افتخار شهامتش به هم می‌خورند، از سن پایین می آید و در شلوغی جمعیت محو می‌شود ... .

حالا او رفته است و دانشجویانی مانده اند که از بیان شجاعانه خواسته‌هایشان در برابر مسئولین دانشگاه در پوست خود نمی‌گنجند و به افتخار مطالباتی دست می‌زنند که نمی‌دانند، یا شاید هم نمی‌خواهند بدانند که تنها جزئی از حقوق اصلی‌شان به عنوان یک دانشجو بوده است و این همان سکانس تلخیست که سال‌ها و سال‌هاست روی پرده روز دانشجو در دانشگاه هایمان اکران می‌شود ... .

به گزارش ایسنا، روز دانشجو همواره در مقایسه با سایر مناسبت ها، رنگ و بوی دیگری برای دانشجویان دارد. روزی که اگرچه مروری بر فلسفه شکل گیری‌اش، ممکن است آن را به ظاهر اندکی سیاسی نشان دهد، اما اگر خود زمانی دانشجو بوده‌اید، به خوبی می‌دانید که این روز فرصت نادریست تا دانشجویان بتوانند سفره دلشان را برای مسئولین دانشگاه باز کنند و از مشکلات صنفی، رفاهی، اقتصادی، اجتماعی و هزاران مشکل دیگرشان بگویند.

بر کسی پوشیده نیست که دانشجو به عنوان قشری فرهنگی و مطالبه گر، صدای رسا و صریح جامعه است و محیط دانشگاه و فضای دانشجویی هم از جمله عناصر تأثیرگذار بر فرهنگ هر جامعه‌ هستند و تأثیر مثبت و مطلوب دانشگاه و دانشجو بر جامعه، در گرو فعلیت یافتن هویت واقعی و مطلوب دانشگاه و به ‌تبع آن دانشجو است؛ اما این مهم چه زمانی اتفاق می‌افتد؟ مطئمنا آشنایی کامل دانشجویان با حقوق و مطالبات قانونی‌شان در حوزه‌های آموزشی و پژوهشی، فرهنگی و اجتماعی و سیاسی، صنفی و رفاهی و انضباطی، اولین گام برای تحقق این امر در فضای دانشگاه است و شاید بر همین اساس است که وزارت علوم منشوری را تحت عنوان "منشور حقوق دانشجویی" تدوین کرده و در اختیار دانشجویان قرار داده است، هرچند بیش از 90 درصد آنها از وجود چنین منشوری بی خبرند!

نیم‌نگاهی به کتابچه "منشور حقوق دانشجویی"

اکنون که به لزوم توجه جدی به حقوق و مطالبات دانشجویان پی برده‌ایم، به نظر می‌رسد نیم‌نگاهی به کتابچه منشور حقوق دانشجویی به عنوان اصلی ترین مرجع این اطلاعات، چندان خالی از لطف نباشد.

با اولین نگاه به فهرست این منشور، متوجه می‌شویم این کتابچه نه تنها به بیان حقوق و مطالبات قانونی دانشجویان پرداخته است، بلکه در اولین فصل آن حقوق اساسی دانشجو در قالب یک شهروند مورد بررسی قرار گرفته است. این منشور که در شش فصل تهیه و تدوین شده، حول چهار محور «آموزشی و پژوهشی»، «فرهنگی، اجتماعی و سیاسی»، «صنفی و رفاهی» و «انضباطی» سامان یافته است و با ساختار اداری و تشکیلاتی وزرات علوم، تحقیقات و فناوری منطبق است.

تعداد دانشجویانی که مشمول این حقوق و مقررات می‌شوند و همچنین گستره خسارات و میزان هزینه‌هایی که در صورت عدم پایبندی به این حقوق و مقررات، به دانشجویان و نظام آموزش عالی کشور تحمیل می‌شود، دو معیار اساسی انتخاب مواد این منشور هستند و به نظر می‌رسد مشارکت داوطلبانه همه دانشگاهیان، بویژه مجامع دانشجویی از قبیل انجمن‌های علمی، کانون‌های فرهنگی و هنری، تشکل‌های دانشجویی و همچنین پرسنل و اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها، از الزامات تحقق همه جانبه این قوانین باشند.

حجم سنگین بی تفاوتی

حس کنجکاوی برای پی بردن به میزان آگاهی دانشجویان از حقوق و مطالبات قانونیشان و به صورت مشخص درخصوص این کتابچه، مرا چند ساعتی مهمان برخی از دانشگاه‌ها و خوابگاه‌های دانشجویی استان مرکزی کرد. همانطور که کتاب، یا بهتر بگوییم کتابچه "منشور حقوق دانشجویی" را از چشم دانشجویان مخفی کرده ام و در بین‌شان قدم می‌زنم، تعدادی از آنها را برای پرسیدن سوالاتم انتخاب می کنم.

"میلاد" که دانشجوی رشته مهندسی برق است و این ترم، پنجمین نیم سالی است که در دانشگاه صنعتی اراک درس می‌خواند، اولین انتخابم بود. از او در مورد منشور حقوق دانشجویی و محتوای اصلی آن می‌پرسم، در حالیکه با دست راست سرش را می‌خاراند، پس از چند ثانیه‌ای جواب می‌دهد: "منشور حقوق دانشجویی؟ آهان؛ فکر می‌کنم منظورت همان کتاب کوچکی باشد که روزهای اول ثبت نام در دانشگاه دیدم. راستش را بخواهی تنها چیزی که از آن بخاطر دارم، رنگ آبی یا شاید بنفش جلدش بود. چیز دیگری در مورد آن نمی‌دانم و تا به حال فرصت نکرده ام نگاهی به صفحات داخلی‌اش بیندازم!"

چیزی از "منشور" نمی‌دانیم!

"احمدرضا" ترم سوم کارشناسی است و به گفته خودش یکی دو ماهی را در برخی از انجمن‌های فرهنگی دانشگاه سپری کرده است. می گوید: "اصلا نمی‌دانم این کتابی که در موردش صحبت می‌کنی چیست و چرا من تا کنون حتی یکبار هم آن را ندیده‌ام. حتما اگر کتاب مهم و کارآمدی بود تاکنون آنرا دیده بودم!

یکی از بندهای منشور حقوق دانشجویی می گوید: مفاد مندرج در این منشور، تصریح و تاکید بر حقوقی است که دانشجویان در چارچوب شرع مقدس و قوانین موجود از آنها برخوردارند و می‌توانند آنها را مطالبه و بر اجرای آنها پافشاری کنند" ولی وقتی دانشجوی یک دانشگاه دولتی که نماینده قشر عظیمی از امثال خودش محسوب می شود، از حقوقش اطلاع چندانی ندارد و کوچکترین زحمتی هم برای آگاهی از حقوق قانونی‌اش که منطبق بر قانون اساسی کشور است به خود نمی دهد، نمی توان انتظار داشت که نقش اساسی و مطالبه گری خود را به درستی در جامعه ایفا کند و همان مسیری را برود که در ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲، سه دانشجوی دانشگاه تهران جان خود را در راه آن از دست دادند.

به سراغ کانون‌ها و تشکل‌های دانشجویی می‌روم و از فعالان سیاسی، فرهنگی و صنفی دانشگاه‌ها در این مورد سوال می‌کنم.

"طهماسبی" دبیر موقت انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تفرش در پاسخ به این سوال، به ایسنا می‌گوید: در گذشته آئین‌نامه‌های مرتبط با انجمن را تا حدودی بالا و پایین می‌کردم و در حال حاضر نیز با آئین‌نامه حقوق انضباطی دانشجویان تا حدودی آشنایی دارم، اما کتابچه منشور حقوق دانشجویی را تا کنون مطالعه نکرده‌ام.

جواهری نیز که دبیر شورای صنفی دانشگاه تفرش است، از تدوین اساسنامه شورای صنفی این دانشگاه در سال ۹۵ خبر می دهد و می‌گوید: این اساسنامه به محض تدوین در اختیار هر ۱۱ عضو شورا قرار داده شد تا تمامی اعضا نسبت به حقوق و مطالبات قانونیشان اشراف کامل داشته باشند، اما خود من به شخصه تاکنون منشور حقوق دانشجویی را بطور کامل مطالعه نکرده‌ام و تنها بخش‌هایی از آن را که به امورات شورا مربوط می‌شد، خوانده‌ام.

هیچیک از حقوق دانشجویان ضمانت اجرایی ندارد

یکی از فعالان دانشجویی دانشگاه اراک که سه سالی است در حوزه‌های فرهنگی دانشگاه فعالیت می‌کنند، نیز معتقد است: در تمام دنیا قوانین نیازمند ضمانت اجرایی هستند. نمی‌توان قانون و منشور ابلاغ کرد و انتظار داشت دانشگاه کاملا به آن پایبند باشد. براساس همین منشور حقوق دانشجویی، اگر خلافی از مسئولین دانشگاه سر بزند، دانشجو باید دست به دامن معاونت فرهنگی وزارت علوم شود، ولی مشکل اینجاست که معاونت فرهنگی وزارت علوم هم در برخورد با این تخلفات منفعلانه عمل می‌کند.

وی به یکی از تخلفات حوزه فرهنگی این دانشگاه در زمینه نشریات دانشجویی اشاره می‌کند و می‌گوید: در راستای حل این مشکل، پس از پیگیری و تدوین شکایت نامه، موفق شدیم معاونت فرهنگی وزارت علوم را متقاعد کنیم که به معاونت فرهنگی دانشگاه اخطار بدهد، اما متاسفانه این اخطار توسط هیچکدام از مسئولین دانشگاه جدی گرفته نشد و در اخطار مجدد نیز همین اتفاق تکرار شد. اینجا بود که متوجه شدیم پیگیری‌هایمان سودی ندارد و وزارت علوم صرفا به تذکر و اخطاری سطحی بسنده می‌کند. متاسفانه هیچ نهادی دانشگاه‌های تخطی کننده از منشور را به رعایت حقوق دانشجویان وادار نمی‌کند و اینجاست که عدم ضمانت اجرایی محتویات منشور حقوق دانشجویی به خوبی خود را نشان می دهد.

غفلت دانشجو یا کم‌کاری دانشگاه؟

به گزارش ایسنا، گفته‌ها و شنیده‌های دانشجویان اگرچه در نوع خود جالب و البته مقداری نگران کننده بود، اما شاید بی انصافی باشد که مسئولیت تمام این ناآگاهی‌ها و بعضا ندانم کاری‌ها را به گردن دانشجویانی بیندازیم که از بدو ورود به دانشگاه، باید با هزار و یک مشکل دست و پنجه نرم کنند و خود را برای مقابله با هر شرایطی آماده کنند.

فارغ از اینکه معدود اعتراضات دانشجویان برای مطالبه حقوق شان چه میزان بر اساس آگاهی از حقوق و مطالبات قانونی شان بوده است، بی شک ضرورت شفاف سازی برای انجام فعالیت‌های علمی و فرهنگی، بیش از هر چیز دیگری به چشم می‌آید؛ نکته مهمی که به صراحت در مقدمه منشور حقوق دانشجویی ذکر شده و بر افزایش آگاهی دانشجویان از حقوق و تکالیفشان و همچنین تقویت حس پاسخ گویی مدیران و مسئولان دانشگاهی و در نهایت ایجاد شفافیت و زمینه سازی برای فعالیت‌های علمی و فرهنگی و توسعه مشارکت‌های اجتماعی تاکید می‌کند.

مجهولاتی که پس از شنیدن صحبت‌های دانشجویان در ذهنم شکل گرفته بود، مرا بر آن داشت تا نظر دو تن از مسئولان فرهنگی و دانشجویی دانشگاه‌های استان را در این خصوص جویا شوم.

اطلاعات دانشجویان از حقوق قانونی‌شان مطلوب نیست

عیلرضا بهرامی، معاون دانشجویی و فرهنگی دانشگاه اراک در این خصوص به خبرنگار ایسنا می‌گوید: متاسفانه اطلاعات دانشجویان ما ازحقوق خودشان مطلوب نیست و این چالش تنها با مطالعه کلیه آئین نامه‌ها و اساسنامه‌های دانشگاه در حوزه‌های مختلف فرهنگی، آموزشی، رفاهی و... قابل رفع است.

وی با بیان اینکه کلیه آئین‌نامه‌های دانشگاهی از سوی وزارت علوم در کتابچه منشور حقوق دانشجویی چاپ شده و در اختیار دانشجویان قرار گرفته است، ادامه می‌دهد: ما بسیار علاقمندیم که دانشجویان اطلاعات لازم را در مورد حقوق و مطالبات قانونی‌شان کسب کنند، چرا که این مهم باعث می شود دانشجویان نسبت به احقاق حق خودشان تلاش کنند و خواسته‌هایشان را از نهادهای مربوطه دانشگاه پیگیری کنند. با توجه به اینکه نام ماه آذر با نام تعدادی از شهدای دانشجوی کشور گره خورده است، دانشگاه علاقمند است که دانشجویان با آشنایی بیشتری نسبت به حقوق و رسالت‌هایشان، فعالیت‌های بیشتری در راستای مبارزه با استکبار انجام دهند و بیش از گذشته به این مهم توجه کنند.

معاون دانشجویی و فرهنگی دانشگاه اراک، با تاکید بر اینکه شوراهای صنفی دانشگاه‌ها، مرجعی برای پیگیری حقوق دانشجویان هستند، می‌گوید: حوزه معاونت دانشجویی وزارت علوم، متولی اصلی پیگیری حقوق دانشجویان است و بدین منظور کتابچه منشور حقوق دانشجویی را در سال‌های گذشته به تعداد محدودی چاپ کرده و در اختیار دانشجویان قرار داده است؛ البته فایل دیجیتال این کتاب بر روی سایت وزارت علوم در دسترس همگان است و دانشجویان می‌توانند برای آگاهی از حقوق و مطالباتشان به آن مراجعه کنند.

دانشجو باید خود بدنبال حقوقش باشد

بهرامی می‌افزاید: ابتدای هر سال که دانشجویان جدیدالورود به دانشگاه می‌آیند، کتابچه ای که توسط دانشگاه به چاپ رسیده و کلیه حقوق دانشجویان در آن ذکر شده، در اختیار همگان قرار می‌گیرد؛ اما اصل موضوع، مطالعه این کتاب و سایر نسخه‌های دیجیتال آن توسط دانشجویان است، در واقع خود آنها باید نسبت به آشنایی با حقوقشان و مطالبه آنها مشتاق باشند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا حقوق دانشجویان ضمانت اجرایی دارد و آنها می توانند نسبت به احقاق حقوقشان در محیط دانشگاه مطمئن باشند؟ بیان می‌کند: هر کدام از حقوق دانشجو متولی مخصوص به خود را دارد و دانشجویان می‌توانند برای پیگیری حقوق و شکایاتشان به هیأت نظارت دانشگاه مراجعه کنند. شکایات دانشجو توسط مدیر هیأت نظارت به مراجع ذی‌ربط ارسال می‌شود و در نهایت، مطالبه دانشجو بر اساس روند قانونی پیگیری می‌شود. البته در برخی موارد مانند تخلفات حوزه نشریات دانشجویی، شکایات و مطالبات دانشجویان به نهادهای بالادستی که معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت علوم در رأس آن قرار دارد، ارجاع داده می شوند.

دانشگاه از بی‌اطلاعی دانشجو نفعی نمی‌برد

معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه اراک اظهار می‌کند: دانشگاه از بی اطلاعی دانشجویان نسبت به حقوقشان هیچ نفعی نمی برد و اگر اینطور بود، هیچگاه دانشجویان را برای آشنایی با حقوقشان تشویق نمی‌کرد. ندانستن دانشجو نیز بار مسئولیت را از روی دوشش برنمی دارد؛ در واقع دانشگاه بستر لازم را برای دانشجویان فراهم می‌کند و در نهایت این خود دانشجویان هستند که باید قدم‌های بعدی را برای آگاهی از حقوقشان بردارند.

مجتبی گودرزی، معاون دانشجویی دانشگاه صنعتی اراک هم در این خصوص به ایسنا می‌گوید: متاسفانه دانشجویان تا زمانی که دچار مشکلی نشوند، برای آگاهی از حقوق قانونی‌شان احساس نیاز نمی کنند و اینطور بنظر می رسد که گویی باید یکی از نزدیکان دانشجو زمانی دانشجو بوده باشد تا او از این طریق با محیط دانشگاه و حقوق قانونی یک دانشجو احساس بیگانگی نکند و در غیر این صورت شخصا قدمی در این راه برنمی دارد.

وی ادامه می‌دهد: این موضوع در مورد بیش از ۸۰ درصد دانشجویان صدق می‌کند؛ البته دانشجویان باید توجه داشته باشند که برخی از حقوقشان مانند کارنامه سبز، مدت زمان مشخصی اعتبار دارد و در صورتی‌که که مدت تعیین شده تمام شود، دیگر دانشجو به صورت قانونی نمی تواند حق خود را مطالبه کند.

به گزارش ایسنا، لزوم ترویج فرهنگ قانون‌گرایی و مسئولیت‌پذیری در فضای مناسبات دانشگاهی و ترسیم حدود و چارچوب ضوابط قانونی ناظر بر حقوق و مطالبات قانونی دانشجویان، به نظر مهم‌ترین نکته‌ای است که در فضای امروزی دانشگاه‌های کشور باید به آن توجه شود، نکته مهمی که جز با همت دانشجویان و افزایش مسئولیت پذیری مسئولین دانشگاهی حاصل نمی‌شود و این اطلاعات قانونی که در قالب کتاب "منشور حقوق دانشجویی" چاپ شده، باید بیش از گذشته در دسترس جامعه دانشگاهی کشور قرار بگیرد و چون سال‌های گذشته، از جانب دانشجویان و مسئولین ذی ربط به آن بی‌توجهی نشود.

بی اطلاعی دانشجویان از حقوق شان نه تنها می تواند آنان را از بسیاری فرصت های پیش بینی شده در قانون محروم کند، بلکه می تواند موجبات رفتارهای سلیقه ای برخی مسئولان دانشگاهی با مطالبات دانشجویان فراهم کرده یا حتی در مواردی مشکلاتی را نیز متوجه آنان کرده و دردسرهایی را که ناشی از بی خبری از قانون است، متوجه آنها کند.

با همه این تفاسیر، تا دانشجو برای شناخت حقوقش و احقاق آنها قدمی برندارد نمی توان انتظار داشت، آنهم در میان انبوه مشکلاتی که جامعه دانشگاهی با آن مواجه است، کسی پیدا شود که حق دانشجو را بدون کم و کاست کف دستش بگذارد.

انتهای پیام