نه به زندگی

عصر پنچ‌شنبه هفته گذشته دو دختر جوان که با هم دختر دایی و دختر عمه بودند، برای رهایی از مشکلات زندگی و اختلافات خانوادگی از پله‌های مترو ایستگاه شهرری خود را به زیر مترو سر دادند تا مسافران خسته مترو را به تماشای صحنه دهشتناک و شوک‌آور دیگری دعوت کنند.

ایستگاه شهرری شلوغ است و مسافران چشم‌انتظار ارابه زیرزمینی، وقتی صدای گوشخراش صوت غول‌آهنی فرا رسیدن قطار زیرزمینی را نوید ‌داد و مسافران جنب‌وجوش را برای سوار شدن به قطار آغاز کردند، این دو دختر ۱۸ و ۲۰ ساله آخرین حرف‌هایشان را در گوش هم زمزمه کردند و در یک چشم برهم زدن خود را بر روی ریل پرتاب کردند تا قطار در مقابل چشمان حیرت زده مردم حاضر در ایستگاه به زندگی‌شان مهر پایان بزند. ساعاتی بعد خبری با تیتر درشت «خودکشی دو دختر جوان در ایستگاه مترو شهر ری» بر خروجی رسانه‌ها نقش بست. رئیس‌پلیس متروی تهران هم علت خودکشی آنها را دعوای خانوادگی اعلام کرد.

دو روز قبل از حادثه ایستگاه مترو شهر ری، این درختان پشت خوابگاه شهید علم‌الهدی اهواز بود که ابزار مرگ دانشجوی جوانی را فراهم کردند. روز ۱۲ آذر زخم زندگی یکی از دانشجویان پسر دانشگاه شهید چمران اهواز و ساکن خوابگاه شهید علم‌الهدی سرباز کرد تا پرونده زندگی‌اش را ببندد، این دانشجو روز ۱۲ آذرماه ساعت چهار بامداد طناب دار خود را بافت و با حلق آویز کردن خود به درختان پشت خوابگاه گلوی زندگی خود را فشار داد. او به رغم تلاش ساکنان خوابگاه و انتقالش به مراکز درمانی فوت کرد.

چند روز قبل از مرگ این دانشجو و در روز ۸ آذر جسد بی‌جان یکی دیگر از دانشجویان دانشگاه شهیدچمران اهواز خارج از دانشگاه پیدا شد که عده‌ای مرگ مشکوک او را به خودکشی ربط دادند. یک مسئول دانشگاه در واکنش به مرگ این دو دانشجو گفته است: بی‌اعتمادی به آینده به یک گرایش در میان دانشجویان سراسر کشور تبدیل شده و گرایش به خودکشی را افزایش داده است.

سریال ادامه‌دار خودکشی در ایران همچنان ادامه دارد و هر روز به لیست بلندبالای مرگ خودخواسته در کشور اسامی جدید اضافه می‌شود. اگر پیش‌تر خودکشی‌ها به صورت انفرادی و در خفا و پستوی خانه‌ها انجام می‌گرفت، امروزه افرادی که تصمیم به پایان بخشیدن زندگی خود دارند، مرگ خود را فریاد می‌زنند، به نحوی که خودکشی در ملاعام و حتی خودکشی گروهی نیز رواج پیدا کرده است. خودکشی دو دختر جوان در ایستگاه شهر ری شاهد روشنی بر این ادعاست.

افزایش آمار خودکشی با شیب ملایم

آمارها و سخنان مسئولان نیز بر رشد خودکشی در کشور صحه می‌گذارد. چندماه پیش وزارت بهداشت از روند رو به رشد خودکشی در میان ایرانیان سخن به میان آورد. مریم عباسی‌نژاد، مدیر برنامه پیشگیری از خودکشی دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت:«آمار خودکشی در ایران با شیب ملایم در حال افزایش است و این آمار در سال بیش از ۵درصد در حال رشد است.» به گفته عباسی‌نژاد بالاترین میزان اقدام به خودکشی در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال است و میزان فوت ناشی از خودکشی در هر ۱۰۰ هزار نفر با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد.

به گفته عباسی‌نژاد سال ۹۷ حدود ۱۰۰هزار اقدام به خودکشی در کشور ثبت شده و در این میان آمار خودکشی در غرب کشور بیشتر است. آن گونه که ایرنا گزارش داده است این مقام وزارت بهداشت به رسانه‌ها گفته از سال ۹۴ تا سال ۹۷ میزان اقدام به خودکشی در کشور «با شیب ملایم» افزایش یافته و از ۹۴ نفر در هر ۱۰۰هزار نفر به ۱۲۵تن در هر ۱۰۰هزار نفر رسید. آن گونه سایت ویکی‌پدیا نیز مدعی شده است ایران در میان کشورهای اسلامی از نظر رواج خودکشی در جایگاه سوم قرار دارد. آمارها نیز می‌گویند روزانه بیش از ۱۳نفر در ایران خودکشی می‌کنند.

لازم به ذکر است این آمارها، تمام خودکشی‌ها یا اقدام به خودکشی در کشور را پوشش نمی‌دهد، چون که در کشور ما سیستم ثبت دقیقی برای خودکشی وجود ندارد و عده‌ای برای استفاده از بیمه، حفظ حیثیت و... در مراجعه به مراکز درمانی علت مرگ را دلایل دیگری غیرازخودکشی اعلام می‌کنند.

البته این اولین بار نیست که شواهد عینی و مسئولان کشور از استعداد خودکشی ایرانیان یا روند رو به رشد آن خبر می‌دهند. هرازچندگاهی آمارهای جدیدی از خودکشی که حاکی از زنانه شدن خودکشی، جوان شدن خودکشی یا افزایش رو به رشد آن است، بر تارنمای رسانه‌ها جاخوش می‌کند.

خودکشی به جوانان رسید

همین سه ماه پیش رسول خضری عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به افزایش خودکشی در کشور، با بیان سن خودکشی در حال کاهش است به جوانتر شدن خودکشی اشاره کرد. او همچنین گفت: بیش از ۴۰درصد جامعه درگیر مشکلات روحی-روانی‌اند و مشکلات سلامت روان، ناامیدی و یاس و به بن‌بست رسیدن، موجب افزایش خودکشی در ایران شده است. پیش‌تر محمدمهدی تندگویان، معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، نیز گفته بود طبق آخرین آمار در کل کشور ۲۱۲نفر زیر ۱۷سال اقدام به خودکشی کرده‌اند.

ضمن آنکه پیش از او نیز سخنگوی وزارت بهداشت اعلام کرده بود که در سال ۹۷ در مقایسه با سال ۹۶ خودکشی با قرص برنج افزایش ۳۰درصدی داشته است. این سخن به این معناست که قرص برنج به عنوان یکی از ابزارهای خودکشی در سال ۹۷، ۳۰ درصد بیشتر به نسبت سال قبل برای خودکشی مورد استفاده قرار گرفته است.

برخی از اقدامات عملی مسئولان شهری برخی از شهرها نیز حاکی از افزایش خودکشی است. پل چمران اصفهان که به دلیل چند فقره خودکشی و اقدام به خودکشی به پل خودکشی معروف شده است، پارسال از سوی شهرداری این شهر حصارکشی شد تا بلکه با این اقدامات فیزیکی جلوی افزایش خودکشی بر روی این پل را بگیرند.

این اقدامات و نشانه‌ها یک پیام بیشتر ندارد و آن این است که خودکشی در بین ایرانیان به ویژه جوانان طرفداران زیادی پیدا کرده است و برخی در این کشور برای فرار از زندگی به استقبال مرگ خودخواسته می‌روند.

البته خبر کاهش سن خودکشی یا شیب تند و صعودی خودکشی در کشور دیگر شگفتی خاصی را ایجاد نمی‌کند و مردم نیز تا حدود زیادی حساسیت‌شان را نسبت به این گونه خبرها از دست‌ داده‌اند. حتی برای اثبات این موضوع نیاز چندانی به آمارها و اظهار نظر مسئولان هم نیست. برای صحت‌سنجی آن، کافی است فقط در یک هفته صفحه حوادث روزنامه‌های کشور را ورق بزنیم یا به بخش حوادث سایت‌ها نیم نگاهی داشته باشیم. بدون تردید با موارد زیادی از خودکشی مواجه می‌شویم که برخی از آنان تا چند وقت جامعه را در شوک فرو می‌برد.

جامعه مستاصل

با نگاهی به هشدار مسئولان و آمارهایی که روند رو به رشد خودکشی را در پس‌زمینه خود فریاد می‌زنند، این سوال پیش می‌آید که در جامعه ما که ارزش‌های مذهبی و آموزه‌های اخلاقی از در و دیوار آن می‌چکد، چرا فعل حرامی مانند خودکشی آن‌قدر افزایش پیدا کرده که ضمن این که صدای بهارستانی‌ها و پاستوری‌ها را درآورده باعث اقدام مسئولان شهری نیز شده است، به نحوی که وزارت بهداشتی‌ها از روند روبه‌رشد آن سخن می‌گویند و نماینده مجلس نسبت به کاهش سن خودکشی هشدار می‌دهد و مسئولان شهری اقدام به حصارکشی پل‌ها می‌کنند؟

کارشناسان بر این باورند که افزایش تمایل به پایان بخشیدن به زندگی که از آن به خودکشی تعبیر می‌شود، یکی از نشانه‌های استیصال جامعه است و زنگ هشداری است که مردم با از دست دادن جان خود به صدا در می‌آورند. آنها می‌گویند در چند سال اخیر تنگناهای اقتصادی و معیشتی و مشکلات اجتماعی و سیاسی باعث به وجود آوردن حس ناامیدی و شکل‌گیری احساس بن‌بست در بخش زیادی از جامعه شده است، احساسی که برخی فقط «مرگ» را تنها علاج آن می‌دانند.

هر خودکشی یک پیام دارد

خودکشی نشان‌دهنده اوج درد و الم مردم یک جامعه است که بایستی بدون اتلاف وقت به فکر چاره‌ای اساسی بود. زنان و مردانی که آغوش خود را به سوی مرگی خودخواسته باز می‌کنند، پیامی پر از درد و زجر به جامعه مخابره می‌کنند که ضروری است شنیده شود نه اینکه صحبت از آن فقط به ژست برخی از مسئولان تبدیل شود و خروجی که منجر به کاهش این پدیده شود، کسی شاهد نباشد. فراموش نکنیم از دیدگاه دورکیم افزایش خودکشی شاخص وضعیت آنومیک و بحرانی جامعه است.

ستاره لطفی