سرنوشت حمام علی‌قلی آقا  اصفهان در تاریک و روشن تصمیمات اوقاف

حمام علی قلی آقا یک بنای صفوی ارزشمند در محله بیدآباد از محله‌های قدیمی اصفهان است که تا اوایل دهه هفتاد کاربری گرمابه داشته اما با شرایط نابه سامان تعطیل شد و اوقاف آن را به شهرداری اجاره داد. سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان از سال ۸۳ این بنا را مرمت و به موزه مردم شناسی تبدیل کرد و حالا با گذشت ۱۵ سال اوقاف می‌خواهد این حمام را با اجاره بیشتر به یک شخص واگذار کند.

شهرداری مدعی است حمام علی قلی آقا را با اجاره ۹۹ ساله از اوقاف در اختیار گرفته اما اوقاف این ادعا را رد کرده و می‌گوید قرارداد با شهرداری یک ساله بوده و هر سال تمدید شده است.

حالا بخش حقوقی شهرداری تلاش می کند با جمع‌آوری مستندات قرارداد ۹۹ ساله،برای حفظ مدیریت این حمام-موزه تاریخی با اداره اوقاف اصفهان به تعامل و توافق برسد.

حمام تاریخی اصفهان در کشاکش شهرداری و اوقاف

معاون فرهنگی سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان در این باره به ایرنا گفت: موزه حمام علی قلی آقا یکی از شاخص‌های فرهنگی و هویتی شهر اصفهان است و این موضوع به حیثت فرهنگی شهر گره می‌خورد، امیدواریم در قالب تعامل بتوانیم مساله را حل کنیم و وارد فضای خاص حقوقی نشویم. همکاران ما در بخش حقوقی در حال جمع‌آوری مستندات لازم‌اند تا اگر در قالب تعامل نتوانستیم به جایی برسیم، مستندات حقوقی‌مان تکمیل باشد.

رضا روحانی در مورد آنچه که در سالهای گذشته از سوی نهاد مطبوع‌اش برای حفظ و معرفی این بنای تاریخی انجام داده افزود: بعد از اینکه این حمام در عمل تبدیل به مخروبه شد، سازمان نوسازی و بهسازی با هزینه‌ای بین سیصد تا چهارصد میلیون تومان این بنا را مرمت و احیا کرد و به طور تقریبی هر سال هم مرمت‌های مقطعی انجام گرفته است.

وی خاطرنشان ساخت: توسعه محله علی قلی آقا و احداث خیابان بیدآباد به واسطه وجود این اثر فاخر میراثی بود و سالهای سال هم شهرداری علاوه برهزینه‌های مرمتی، هزینه‌های تبلیغاتی و بازاریابی و معرفی این اثر را برای جذب گردشگر انجام داده تا اینکه این بنا به عنوان مکانی برای موزه مردم شناسی اصفهان در سطح ملی شناخته شده است.

به گفته روحانی مدیران وقت از جمله شهردارسابق منطقه یک و همکاران آنها صحبت‌هایی مطرح کرده‌اند که این قرارداد بین شهرداری و سازمان اوقاف یک قرارداد نود و نه ساله برای بهره‌برداری بوده است.

مهدی طاهری سده، مدیر اداره اوقاف ناحیه یک اما به خبرنگار ایرنا گفت: شهرداری هیچگونه حق و حقوقی نسبت به این مکان نداشته و قرارداد قبلی اش هم یک ساله بوده، ما طبق قانون برای تمدیدش باید مزایده می‌گذاشتیم.

مزایده‌ای که نوزدهم آذرماه برگزار شده سه شرکت کننده داشته، یکی شهردار و دو دیگری شخصیت‌های حقیقی که به گفته این مدیر اوقاف یکی از دو نفر شرکت کننده بالاترین قیمت را که دو برابر قیمت قرارداد شهرداری بوده برنده شده است.

وی افزود: مزایده‌ای که برای حمام علی قلی آقا گذاشتیم با کاربری موزه بوده و قرار است کاربری موزه ادامه پیدا کند. شخصی هم که برنده این مزایده شده بدون مجوز اوقاف نمی‌تواند تغییرکاربری بدهد.

طاهری سده گفت: وقتی مزایده انجام شد یکی از شرط‌های ما این بود که میراث فرهنگی و شهرداری برنده این مزایده را قبول و تایید کنند. صحبتهای که با شخص برنده مزایده داشتیم این بود که اگر مجوزهای لازم را بگیرد ما حمام علی قلی آقا را واگذار می‌کنیم.

حمام علی قلی آقا در انتظار حکم میراث فرهنگی

نگرانی فعالان میراث فرهنگی و رسانه‌ها از ۲ جهت است، یکی اینکه با واگذاری این حمام تاریخی، تغییرکاربری همخوان با شان و جایگاه آن نباشد و دیگری اینکه اگر کاربری موزه ادامه داشته باشد چه تضمینی وجود دارد که شخص برنده شده از عهده نگهداری و مرمت از این بنای تاریخی و اداره موزه آن به درستی برآید به نحوی که آسیبی متوجه این بنای تاریخی نشود.

طاهری سده در پاسخ به این نگرانی ها به ایرنا گفت: اگر مجوزهای لازم را مراجع ذیصلاح بدهند یعنی شخص برنده شده صلاحیت دارد و از طرف دیگر برای تضمین نگهداری حمام، علاوه بر نظارت میراث فرهنگی اصفهان،دفتر فنی اوقاف هم هر چند وقت یکبار از حمام بازدید می‌کند.

اما معاونت میراث فرهنگی اصفهان درباره مزایده برگزار شده در خصوص حمام علی قلی آقا و واگذاری آن به بخش خصوصی اظهار بی‌اطلاعی کرد و به ایرنا گفت: طبق قانون تغییرکاربری بناهای تاریخی و نحوه استفاده از بناهای تاریخی به طور حتم نظر میراث فرهنگی را می‌خواهد. حمام هایی مثل حمام علی قلی آقا که شان ملی دارند و متعلق و منتسب به شخصیت خاصی هستند برای ما از اهمیت بیشتری برخوردارند و روی کاربری اش حساس تریم.

ناصر طاهری افزود: از طرف سازمان میراث فرهنگی با شهرداری مکاتبه خواهم کرد که کاربری پیشنهادی این بنا به طور حتم باید با شان و جایگاه این حمام تاریخی همخوان بوده و به تایید میراث فرهنگی برسد.

وی تاکید کرد: اگر کاربری بخواهد بنای تاریخی را تحت تاثیر قرار بدهد، چه از نظر کالبدی و چه از نظر شان و منزلت اجتماعی، با آن برخورد قانونی خواهیم کرد.

طاهری با بیان اینکه اگر کاربری موزه برای حمام علی قلی آقا ادامه داشته باشد، با آن مشکلی ندارند گفت: برای ما مالکیت نمی تواند خیلی مهم باشد؛ برای ما اصل بنا و رعایت شآن آن مهم تر است. موزه شکل‌های مختلف دارد و می‌تواند به دست یک شخص حقیقی یا حقوقی یا نهادی مثل شهرداری اداره شود آن چیزی که برای ما اهمیت دارد این است که در چهار چوب و مقرارات فعالیت کنند، اگر ضوابط اجرا و شآن و منزلت بنا در نظر گرفته شود، ما نظارت های بعدی هم روی بنا خواهیم داشت.

معاون میراث فرهنگی اصفهان افزود: اینکه برنده مزایده اهلیت این کار را داشته باشد مهم است. به طور قطع کسی که دنبال کاربری فرهنگی می رود باید تجربه ای داشته باشد یا اگر نداشته باید با تیم مجربی که مورد تایید میراث فرهنگی باشد کار کند.

وی در مورد اقدامات شهرداری در سالهای گذشته در خصوص این حمام تاریخی گفت: زمانی مرمت و ایجاد موزه حمام علی قلی آقا اتفاق افتاد که خیلی سمت وسوی حفظ بناها در سیستم شهرداری قابل قبول نبود. ما اقدام شهرداری را به عنوان یک اقدام پسندبده دیدم که این بنای تاریخی را از وضعیت بدی که داشت نجات داد و مرمت و تبدل به موزه کرد.

گفتنی ست حمام علیقلی آقا یکی از بناهای تاریخی شهر اصفهان است کهربیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد. بانی این حمام فردی به نام علیقلی از خواجه گان دربار صفوی بوده که علاوه بر حمام اقدام به ساخت یک مسجد، سرا و چهار سوق نیزکرده و همگی به همین نام شهرت دارند.

استان اصفهان با بیش از ۲۲ هزار اثر تاریخی شناسایی شده که یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و هفت اثر آن به نام‌های میدان نقش جهان، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع و سه قنات 'وزوان'،'مزدآباد' و 'مون' به ثبت جهانی رسید، کانون توجه گردشگران داخلی و خارجی است.
در این استان بیش از ۶۰۰ خانه تاریخی نیز وجود دارد که بیش از نیمی از آنها در شهر اصفهان است.

به اعتقاد صاحبنظران امر آثار تاریخی برجای مانده از ادوار پیشین، شناسنامه‌های هر سرزمین هستند که باید آن‌ها را حفظ کرد و با داشتن نقشه راه اصولی مربوط برای توسعه صنعت گردشگری هر منطقه نهایت بهره را برد.