میوه های گرمسیری سیستان و بلوچستان

سرزمین سیستان و بلوچستان محصولات کشاورزی منحصر به فردی همچون میوه های گرمسیری دارد که یکی از پتانسیل های بی نظیر سرزمین کویر و دریا است که وقتی نامی از آنها برده می شود اغلب میوه هایی مانند موز، انبه یا خرما به ذهن می رسد اما تنوع میوه های گرمسیری و استوایی به حدی بالاست که اکثر آنها و خواص درمانی آنها به صورت ناشناخته باقی مانده است و حتی بعضی از مردم نه تنها آنها را ندیده اند بلکه طعم بی نظیر آنها را نچشیده اند و دلیل آن چیزی نیست جز اینکه در هیچ نقطه ای دیگر این میوه ها کشت نمی شوند .

سیستان و بلوچستان به دلیل برخورداری از آب و هوایی مناسب به عنوان مهد میوه‌های گرمسیری کشور شناخته می‌شود. میوه‌هایی که اغلب به قیمت گزاف از کشور‌های خارجی وارد می‌شوند و حالا این سیستان و بلوچستان است که به تنهایی می‌تواند نیاز داخلی به این میوه‌ها را برطرف کند . موز ، انبه ،کنار، چیکو، تمرهندی، نارگیل ،گواوا، پاپایا، بیدام، فالسا، جم (جمبولان) ، سیتاپل و آناناس از جمله این میوه‌ها هستند . در ادامه برای معرفی بهتر میوه های گرمسیری بلوچستان با ما همراه باشید :

پاپایا ( خربزه درختی )

پاپایا یا خربزه درختی (Carica papaya) مهمترین گیاه تجاری خانواده Caricaceae می باشد و یکی از محصولات اصلی است که امروزه در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان کشت می شود.
این میوه برای اولین بار در سال ۱۵۲۶ توسط یک اسپانیایی به نام اویدو (Oviedo) از سواحل کارائیب و پاناما و کلمبیا معرفی شد. اویدو که از ۱۵۱۳ تا ۱۵۲۵ میلادی مدیر معادن در Hispaniola (جزایر آنتیل) بوده توضیح می دهد که چگونه آلفونسو دو والورد (Alphonso de Valverde) بذر پاپایا را از سواحل پاناما به دارین(Darin) و سپس به سان دومینگو (San Domingo) و دیگر جزایر وست ایندیز (West Indies) برده است. باور عمومی این است که این میوه بومی مناطق گرمسیری آمریکا از سواحل کارائیب در آمریکای مرکزی تا آرژانتین و شیلی و جنوب مکزیک باشد.این میوه به واسطه تعداد فراوان بذر و طول عمر نسبتا بالای بذر (تا سه سال در شرایط خشک و خنک) به سرعت در سراسر مناطق استوایی گسترش یافت. پاپایا در بسیاری از مناطق گرمسیری به خصوص نواحی با خاک حاصلخیز و بارندگی فراوان رشد می نماید. صنعت پاپایا در برزیل یکی از بزرگترین ها در سراسر جهان است که همچنان به رشد سریع خود ادامه می دهد. اسپانیایی ها آن را ‘پاپایا’ نامیدند و گیاه را به فیلیپین و از آنجا به مالایا بردند و در نهایت در ۱۵۹۸میلادی پاپایا به هند رسید. قبل از سال ۱۸۷۴ میلادی که باغات پاپایا در اوگاندا احداث شد، این گیاه در اکثر کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری منتشر شده بود.

ازدیاد پاپایا به طور معمول با بذر صورت می پذیرد. برای انتخاب بذر مورد نظر برای کاشت بایستی به شکل و طعم والد مادری که بذر از آن تهیه می شود توجه ویژه ای داشت، چرا که معمولا طعم میوه های حاصل از بذر کشت شده تا حد زیادی شبیه به والد مادری خواهد بود. برای داشتن نتاج یکنواخت و میوه های هم شکل باید توجه داشت که بذور مورد کشت از یک رقم پاپایا بدست آمده باشند. با کنترل گرده افشانی می توان یک دستی محصول و کیفیت آن را بالا برد. گیاهان حاصل از کشت بذر ممکن است نر، ماده و یا دو جنسه باشند.

بذر پاپایا در دمای ۵ درجه سانتیگراد و در کیسه های مقاوم در برابر رطوبت حداقل تا سه سال بدون کاهش باقی می ماند. قبل از کشت بایستی پوشش ژلاتینی روی بذر را حذف کرده و آن ها را پس از خشک شدن با قارچ کش آغشته نمود. معمولا بذرها پس از خیسانده شدن در آب برای ۲۴ ساعت با فاصله ۱۵*۵ و عمق ۴-۳ سانتیمتر درون جعبه کشت یا خزانه هوای آزاد و یا به طور دوتایی درون گلدان های پلاستیکی کشت می شوند. در کشت های تجاری برای تسهیل جوانه زنی بذر در زمان خیساندن آن از برخی تیمارهای هورمونی مانند اسید جیبرلیک نیز استفاده می شود.بذر پاپایا طی ۵-۲ هفته جوانه زده و پس از مدت کوتاهی هنگامی که طول نهال به ۲۰-۱۵ سانتیمتر رسید، قابل انتقال به گلدان خواهند بود. در این به طور چشمی و با دقت ۷۵% می توان دانهالهای ماده را تشخیص داده و آن ها را برای انتقال انتخاب نمود. در واقع دانهال های نر باریک و بلند بوده و فاصله بین برگ ها در آن ها زیاد است، در حالی که دانهال های ماده معمولا کوتاه تر و قطورتر می باشند.پیوند، خوابانیدن هوایی و قلمه چوب نرم از سایر روش های تکثیر پاپایا هستند که در مقیاس های محدود قابل انجام می باشند. در واقع به دلیل ماهیت بدون انشعاب بودن تنه پاپایا، تعداد قلمه های حاصل از این گیاه محدود می باشند، گرچه با سربرداری از درخت می توان آن را به تولید شاخه های جانبی تحریک نمود.
پاپایا معمولا درختی دوپایه است و گل های نر و ماده آن به طور جداگانه و روی پایه های متفاوت تشکیل می شوند، هر چند ارقام یک پایه ای از این گیاه نیز وجود دارند. درختان پاپایا بسته به دمای منطقه طی ۶ تا ۱۱ ماه به بلوغ می رسند.

پاپایا با طعم خوب و حالت لطیفی که دارد در سالادِ میوه بسیار فوق‌العاده‌است. پاپایا دارای طعمی شیرین است و هسته های سیاه رنگ آن به راحتی از داخل میوه برداشته میشوند و پوست کردن آن راحت است . از پاپایا پوره نیز تهیه می‌کنند. . نوع زرد آن که راحتتر ثمر می‌دهد به محض رسیدن آماده خوردن است و بهتر است خنک مصرف شود . نوع سبز پاپایا در اتاق‌های حرارتی پس از چند روز به عمل می‌آید و آماده خوردن می‌شود. مردم جنوب شرق آسیا پاپایای سبز را پس از خرد کردن و پختن داخل سالاد می‌ریزند.

پاپایا در جنوب استان سیستان و بلوچستان خصوصا در بخش سرباز شهرستان سرباز کاشت و به وفور پیدا میشود.

چیکو

چیکو درختی است همیشه سبز با قامتی برافراشته و پهن و انشعابات کم که ارتفاع آن بین ۵-۲۰ متر است، البته درختان چیکو پیوندی کوتاه‌تر (۱۵-۵ متر) هستند. گل‌های چیکو از نوع دو جنسی زنگوله مانند کوچک (۱۲-۸ میلی متر). دارای ۶ کاسبرگ (سه کاسبرگ در خارج و ۳ کاسبرگ در داخل) گلبرگ‌ها به رنگ سبز کمرنگ متمایل به سفید و پرچم برجسته به تعداد ۶ عدد می‌باشد.

اوج گل‌دهی درختان چیکو در کشور استرالیا در تابستان اتفاق می‌افتد. در کشور فیلیپین گل‌دهی در ابتدای فصل بارندگی و در ماه‌های آوریل تا ژوئن صورت می‌گیرد و ماه‌های گل‌دهی در مکزیک فوریه تا مارس می‌باشد. در ایران زمان گل‌دهی چیکو از اواخر اسفند شروع می‌شود که در این زمان میزان بارندگی بسیار کم است، از این نظر چیکو مزیت نسبی در مقابل انبه دارد چرا که زمان گل‌دهی درختان انبه مصادف با اوج ریزش نزولات آسمانی (۱۵ دی‌ماه تا اوایل فروردین‌ماه) است و ثانیاً هوای بارانی و ابری بر روی گل دهی و تلقیح گل‌های چیکو تأثیری ندارد. گل‌دهی چیکو در استان هرمزگان تدریجی است (اسفند تا اواخر خردادماه) بنابراین میوه‌های به اندازه‌های مختلف روی درختان دیده می‌شود. زمان رسیدن اولین میوه‌ها تیرماه می‌باشد و تا شهریورماه روی درختان چیکو، میوه دیده می‌شود. نام درخت چیکو ساپودیلا است و صمغ آن به نام چیکل پیش‌تر برای درست کردن سقز (آدامس) به کار می‌رفت.

چیکو با نام علمی Manilkara zapota L گیاهی است از خانواده Sapotaceae این خانواده دارای جنس‌های مختلفی است که تعداد زیادی گونه با میوه خوراکی در آن‌ها وجود دارد. ۴۵-۶۰ روز بعد از گل انگیزی در درخت چیکو گل‌ها شروع به باز شدن می‌نمایند. طول دوره تشکیل تا رسیدن میوه چیکو حدود ۱۶۸-۲۴۰ روز است، در کشور هندوستان این زمان شامل ۳ مرحله است. مرحله اول ۱۱۲ روز است که قطر میوه افزایش می‌یابد. ۲۸ روز بعدی را دوره انتقال می‌گویند و ۶۳ روز آخر طول میوه افزایش می‌یابد و میوه شکل اصلی خود را پیدا می‌کند.

این گیاه با نام چیکو در فیلیپین، ساپودیلا در انگلیس، سان مانیلا در اندونزی، لاموت در تایلند، چیکلی در مکزیک، چیکو زاپوته در گواتمالا، مکزیک و ونزوئلا و نازی بری در جامائیکا شناخته می‌شود.

این درخت بومی در دوران قدیم در جنوب مکزیک و کشورهای آمریکا به منظور استخراج صمغ در تهیه آدامس و همچنین تولید میوه کشت می‌شد سپس توسط اسپانیایی‌ها به فیلیپین برده شد و در نهایت به تمام نقاط گرمسیر دنیا انتشار یافت. میوه نارس چیکو نیز تانن فراوانی دارد که برای درمان اسهال مفید است و از برگ آن در پایین آوردن فشارخون، سرماخوردگی و درمان سرفه استفاده می‌شود

این درخت هم اکنون در سطح وسیعی از نوار ساحلی هند و سریلانکا و در ایران نیز در برخی منازل و باغ‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان کشت می‌شود. سازگاری بسیار خوب این درخت با شرایط آب و هوایی و خاک‌های جنوب کشور و عملکرد مطلوب آن موجب شد تا توسعه سطح زیر کشت این محصول در برنامه سوم توسعه مد نظر قرار گیرد و هر سال افزایش یابد.

میوه چیکو به شکل گرد تا بیضی به قطر ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر و طول ۱۲ سانتیمتر و وزن نرمال میوه‌ها بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ گرم است که البته در برخی از ارقام به یک کیلوگرم نیز می‌رسد. میوه این درخت دارای پوست نازک و صاف به رنگ قهوه‌ای روشن، گوشت میوه نارس به رنگ زرد تا قهوه‌ای روشن با شیرابه فراوان و سفت می‌باشد اما میوه رسیده فاقد شیرابه است و گوشت آن به رنگ قرمز، خیلی شیرین و آبدار است و طعم اسیدی کمی دارد. هسته آن به رنگ سیاه براق، دوکی شکل و نزدیک به دو سانتیمتر طول دارد.

هر درخت چیکو نزدیک به هزار و ۵۰۰ تا دو هزار و ۵۰۰ عدد میوه تولید می‌کند و عملکرد محصول در هر هکتار بین ۱۰ تا ۱۲ تن است.

درخت چیکو با وجود رشد بسیار کند که تا زمان ثمردهی و بلوغ پنج سال به طول می‌انجامد اما تا ۸۰ سالگی همچنان محصول می‌دهد و درآمدزا است. درخت چیکو در برابر بادهای شدید مقاوم است و سرمای زیر صفر درجه را نیز به راحتی تحمل می‌کند.

میوه چیکو را باید با دقت زیاد برداشت نمود چرا که به راحتی در اثر فشار، ضربه و خراشیدن، آسیب می‌بیند. بعد از برداشت میوه، دم آن باید کنده شود و اجازه داده شود که لاتکس آن خارج و سپس شسته شود. میوه‌های بالغ چیکو در حرارت ۲۵ درجه سانتی‌گراد در مدت ۳-۷ روز می‌رسند. این‌گونه میوه‌ها در حرارت ۱۵ درجه سانتی‌گراد و به مدت ۱۴ روز قابل انبارداری هستند .

چیکو معمولاً به صورت تازه خورده می‌شود. این میوه را به صورت فریز شده نیز مصرف می‌نمایند. بعضی از میوه‌های چیکو طعم بدی دارند و از مصرف این‌گونه میوه‌ها باید خودداری نمود. حدود ۸۴% از میوه‌های چیکو خوردنی هستند. میوه چیکو دارای ۶۹-۷۵% آب است. مقدار ویتامین A و C در میوه چیکو کم است. اسیدی بودن میوه به خاطر وجود مالات (malate) است. قسمت گوشتی میوه چیکو در تهیه پودر خشک، شربت، مربا، سالاد میوه‌ای و ماست استفاده می‌شود. حفظ نمودن عطر و طعم میوه چیکو در عملیات فرآوری محصول مشکل است. بوی معطر چیکو به خاطر وجود متیل بنزوآت و متیل سالیسیلات است. از لاتکس درختان چیکو نیز به منظور تولید صمغ و در تهیه خمیردندان استفاده می‌شود. میوه چیکو که مصرف تازه خوری دارد حتی در صنایع تبدیلی نیز برای تولید چسب قابل استفاده است. میوه نارس چیکو نیز تانن فراوانی دارد که برای درمان اسهال مفید است و از برگ آن در پایین آوردن فشارخون، سرماخوردگی و درمان سرفه استفاده می‌شود. از شیرابه چسبناک چیکو در پر کردن دندان استفاده می‌شود و له شده هسته این میوه نیز ادرارآور و برای دفع سنگ کلیه موثر است.

انبه

میوه انبه یکی از میوه های محبوب مناطق گرمسیری است که کاربرد های زیادی دارد و به عنوان میوه ، آبمیوه ،طعم دهنده غذا و حتی ماده ساخت عطر به کار می رود. همچنین این میوه دارای مقادیر زیادی فیبر ، آنتی اکسیدان ها و ویتامین ها نیز می باشد. میوه‌های گرمسیری همیشه از پرارزش‌ترین و پرطرفدارترین میوه‌ها در دنیا بوده‌اند که در میان آنها انبه معروف به سلطان میوه‌ها، گل سرسبد این مجموعه است .

انبه درختی است زیبا که ارتفاع آن تا ۱۰ متر می رسد . منشا انبه هند و مالزی و برمه میباشد ولی هم اکنون در تمام مناطق استوایی و حاره ای کشت میشود . انبه از ۴۰۰۰ سال پیش وجود داشته است . برگهای این درخت نیزه ای شکل ، گلهای آن زرد یا قرمز رنگ و بصورت خوشه ای وجود دارد . میوه آن که انبه یا منگو نامیده می شود بیضی شکل و دارای طعمی مطبوع و شیرین بوده و دارای هسته ای نسبتا بزرگ است . انبه در اوائل ماه می می رسد و تا اوائل سپتامبر موجود است . محصولات باغبانی گرمسیری در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب رشد و کرده و حداکثر تولید را خواهندداشت. مناطق جنوبی کشورمان باوجود داشتن شرایط مناسب بعضی از گونه های درخت انبه به خوبی رشد کرده و عملکرد بسیار بالایی دارد . بررسی ها نشان می دهدکه تولید این گونه محصولات اقتصادی بوده و صادرات آنها نیز امکان پذیر میباشد.

براساس شواهد موجود، سابقه کشت انبه در ایران به ۳۰۰ تا ۴۰۰ سال قبل می رسد. انواعی که امروزه در کشور کشت می شوند ارقامی هستند که از کشورهای پاکستان و هندوستان وارد شده اند و به اسامی مختلف درمناطق نام گذاری شده اند. مناطق جنوب و جنوب شرقی شامل استان های سیستان وبلوچستان، هرمزگان و منطقه جیرفت، به عنوان مناطق مستعد برای تولید این محصول شناسایی شده اند.

مطمئناً با شناخت بیشتر مردم از خواص و ویتامین های این میوه با ارزش، تقاضای خرید آن افزایش خواهد یافت و با این حرکت بازار فروش آن در داخل کشور رونق خواهدگرفت وصادرات آن نیز می تواند به توسعه کشت این محصول کمک فراوان نماید. جغرافیای مناطق گرمسیری کشور ما توانایی زیادی برای کشت و تولید انبه دارد و با افزایش تقاضای داخلی و خارجی، امید آن می رود که باغداران علاقه بیشتری به کشت آن پیدا میکنند و افزایش تولید آن می تواند به طور چشمگیری بر روی وضعیت اقتصادی مردم جنوب کشور تاثیر مطلوبی بگذارد.

از میوه انبه فرآورده های مختلفی از جمله مربا، کمپوت، عصاره و انواع مختلف چاشنی ها تهیه می شود. همچنین از میوه های نارس و کوچک هم در تهیه ترشی استفاده می شود. در مناطقی مانند هندوستان، مغز هسته انبه به صورت پودر درآمده وبرای مصارف خوراکی استفاده می شود. اما به نظر می رسد که مطلوب ترین نوع مصرف آن ، تازه خوری است. انبه منبع غنی از ویتامین هایA وCبوده و حدود ۱% نیز پروتئین دارد. برای انبه مصارف متعدد پزشکی نیز معرفی شده است.

انبه در جنوب استان سیستان و بلوچستان در شهرستان های سرباز ، چابهار ، نیکشهر ، کنارک و قصرقند کاشت می شود که بزرگترین باغ انبه کشور در روستای سولدان بخش پیشین شهرستان سرباز است . عمدتا در بلوچستان دو نوع انبه کاشت میشود : نوع اول که بومی منطقه است که دانه های انبه ریز بوده و دارای هسته بزرگ و گوشت کم ولی خیلیی شیرین و خوش طعم هستند و نوع دوم که بیشتر نهال آن از پاکستان یا نهالستان های باهوکلات و پیشین تهیه میشود و پیوندی است که همانند انبه پاکستانی دارای دانه های درشت و کشیده و رسیده آن خیلی شیرین است .

موز

موز نام میوه و گیاهی است که بومی مناطق حاره‌ای جنوب شرق آسیا، شبه جزایر مالزی و استرالیا است. این میوه از ۴ هزار سال پیش در هندوستان کشت می شده است؛ در سال ۱۴۸۲ پرتغالی ها موز را در سواحل گینه پیدا کرده و به جزایر قناری بردند؛ سپس به وسیله میسیونر مذهبی اسپانیولی به نواحی حاره آمریکا برده شد. این گیاه امروزه در تمام مناطق گرمسیری که از رطوبت مطلوبی برخوردار باشند کاشت می‌شود. در ایران بیشترین موز در جنوب بلوچستان و پس از آن در هرمزگان کاشت می شود .

از آنجایی که گیاه موز تا حدودی بلند و مستقیم و محکم می‌باشد، به اشتباه به آن درخت می‌گویند. در حقیقت، موز گیاهی است علفی و شبیه درختچه که اجزای آن فقط شاخه‌هایی هستند که پس از میوه دادن، خشک شده و از بین می‌روند. گل های این گیاه به صورت سنبله بوده و میوه آن ابتدا سبز و بعد از رسیدن به رنگ زرد در می آید؛ میوه موز به صورت خوشه در انتهای ساقه تشکیل می‌شود.

دلیل کاشت گیاه موز، میوه‌ آن و همچنین تولید فیبر و نیز زیبایی است. هنگامی که موز هنوز سبز است از درخت چیده و به مناطق مختلف می فرستند و در آنجا به وسیله گرما دادن باعث رسیدن آن می شوند یا اینکه صبر می کنند موز برسد تا برداشت کنند .

این گیاه، انواع مختلف داشته و یک نوع آن بسیار درشت و نوعی از آن هم خیلی ریز است (موز بومی جنوب بلوچستان همانند موز پاکستان ریز است) که مزه شیرینی دارد. در کشورهای استوایی معمولا موز را می پزند و همراه با برنج و لوبیا می خورند.در کشورهای آمریکای لاتین، موز را ورقه ورقه کرده و در آفتاب خشک می کنند.

نشانه رسیدن موز این است که باید پوست آن زرد و سفت و روی آن لکه های سیاه وجود داشته باشد.موز نارس، به سبب داشتن نشاسته زیاد هضمش سنگین است. این میوه لذیذ که خود یک وعده غذای طبیعی به شمار می رود شامل مواد مغذی بسیاری می باشد. مزیت موز این است که حاوی ترکیبات شیمیایی نیست و عوارض جانبی داروها را نیز ندارد. این میوه حاوی ۳ نوع قند (فروکتوز، ساکاروز و گلوکز) است که انرژی را بالا برده و بدن را تقویت می‌کند.

باغ های استان سیستان و بلوچستان که بیشترین تولید موز را در کشور دارند ، در جنوب استان و شهرستان های کنارک ( منطقه زرآباد ) ، چابهار ( روستای عورکی بخش پلان و روستای باهوکلات بخش دشتیاری ) ، سرباز ( در اکثر قسمت های شهرستان خصوصا بخش پیشین ) و قصرقند قرار دارند که گردشگران ومسافران عزیز ضمن بازدید از این باغات زیبا میتوانند طعم لذیذ موزهای بلوچستان را بچشند .

تمرهندی

تمرهندی میوه ای گرمسیری است که در بسیاری از نقاط دنیا مصرف می شود و حتی خواص طبی نیز دارد. درخت تمرهندی چوبی سخت دارد و بومی آفریقا است اما در هندوستان، پاکستان و بسیاری از نواحی گرمسیری رشد می کند . خاستگاه تمر هندی مناطق استوایی قارهٔ آفریقا است و امروزه نیز این گیاه در کشورهای سودان، کامرون، نیجریه و تانزانیا و بلوچستان ایران به صورت خودرو می‌روید. تمر هندی صدها سال پیش از طریق کشتی به شبه‌جزیرهٔ هند نیز منتقل شد و در آن‌جا پرورش یافت. پس از آن، این گیاه در سراسر مناطق گرمسیری آفریقا و آسیای شرقی، از جمله تایوان و حتی برخی نواحی چین پخش شد. این درخت، غلاف هایی لوبیا مانند تولید می کند که از دانه هایی با پالپ های فیبردار پر شده اند. پالپ های میوه نارس، سبز و ترش هستند. با رسیده شدن این میوه، پالپ آب دار آن خمیرمانند شده و ترش و شیرین می شود.

این گیاه برای نخستین بار در هند، توسط گیاه‌شناسان اروپایی با نام Tamarindus indica توصیف گشت. ریشهٔ این واژه از نام عربی این میوه گرفته شده و به معنای خرمای هندی می‌باشد. در قرن شانزدهم تمر هندی توسط استعمارگران اسپانیایی و پرتغالی به آمریکای لاتین نیز صادر شد و در کشورهایی چون مکزیک، هندوراس و گواتمالا پرورش یافت. امروزه این گیاه بخش مهمی از رژیم غذایی ساکنین این مناطق را تشکیل می‌دهد.

درخت تمر هندی بین ۱۰ تا ۲۰ متر طول دارد. رشد این گیاه کُند، ولی عمر آن بسیار طولانی است. تمر هندی در خاک‌های رسی، ماسه ای، ابلیزی و اسیدی به خوبی رشد می‌کند. این درخت مخصوص مناطق حاره بوده و به سرما حساس است، اما مقاومت بالایی دربرابر خشکی و باد دارد. برگ‌های این درخت همیشه‌سبز و به رنگ سبز روشن هستند. برگ‌ها مرکب بوده به صورت فراهم قرار گرفته‌اند.

تمر هندی در اواخر ماه اردیبهشت گلهایی دارای ۵ گل‌برگ و زردرنگ با خطوط نارنجی یا قرمز می‌دهد. در ماه مهر این درخت میوه‌هایی به شکل لوبیا می‌دهد. هر میوه دارای بین ۱ تا ۱۲ هسته است که توسط گوشتی ترش‌مزه، خمیرمانند و رشته و فیبردار احاطه شده است. میوه‌ها پوستی قهوه‌ای رنگ و سخت دارند و می‌توانند تا ۱۵ سانتی‌متر طول داشته باشند. هر درخت بالغ می‌تواند سالیانه تا ۱۷۵ کیلوگرم میوه دهد.

تمر هندی‌های شبه‌جزیرهٔ هند میوه‌هایی بزرگ‌تر با ۶ تا ۱۲ هسته می‌دهند، در حالی که تمر هندی‌های آفریقایی و مناطق آمریکای جنوبی بین ۱ تا ۶ هسته دارند. این هسته‌ها قهوه‌ای‌رنگ، پهن و صاف هستند و در بعضی از مناطق چون چین و جاوه مورد استفادهٔ کودکان برای بازی‌های چون چکرز چینی قرار می‌گیرد.

پالپ یا همان گوشت میوه ی تمرهندی در جنوب و جنوب شرقی آسیا، مکزیک و خاورمیانه کاربردهای زیادی در پخت و پز دارد. دانه ها و برگ های این میوه نیز قابل خوردن هستند. از تمرهندی در انواع سس، چاشنی ها، چتنی (ترشی هندی)، نوشیدنی ها و دسرها استفاده می شود.

تمرهندی نقش پررنگی در طب سنتی دارد. فرم آشامیدنی آن برای درمان اسهال، یبوست، تب و زخم معده متداول بوده است و از پوست و برگ آن نیز برای بهبود و التیام زخم استفاده می شده است. پلی فنول های موجود در تمرهندی خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی دارند و می توانند در برابر بیماری هایی مانند بیماری قلبی، سرطان و دیابت نقش محافظت کنندگی داشته باشند. عصاره این دانه ها به کاهش قند خون کمک می کند و عصاره پالپ آن نیز برای کاهش وزن و برطرف کردن بیماری کبد چرب مفید است.

تمر هندی بیشتر در شهرستان های چابهار و کنارک و به تعداد کمتر در شهرستان های سرباز و قصرقند وجود دارد . نهال تمر هندی در نهالستان های باهوکلات و شهر پیشین موجود میباشد .

آناناس

تا آنجا که مشخص است آناناس بومی آمریکای جنوبی، جنوب برزیل و پاراگوئه است، جایی که امروزه نیز اقوام وحشی آناناس در آن مناطق می رویند. ظاهرا آناناس توسط سرخپوستان اهلی شده و بسیار قبل از ورود اروپاییان به قاره امریکا سرخپوستان در مهاجرت های خود به شمال این میوه را به مکزیک، آمریکای مرکزی و شمال رشته کوه های آند برده بودند. سرخپوستان کارائیب در بیرون ورودی خانه های خود آناناس را به عنوان نماد دوستی و مهمان نوازی قرار می دادند. این گیاه در کاستاریکا، گواتمالا، هندوراس و ترینیداد بومی شده است اما در این مناطق میوه گیاهان وحشی عمدتا قابل خوردن نیست. کریستف کلمب و ملوانان او برای اولین بار آناناس را در سال ۱۴۹۳ میلادی در جزیره گوادلوپ (Guadeloupe) و برای بار دوم در سال ۱۵۰۲ میلادی در پاناما دیدند. در سال ۱۵۵۷ میلادی برای اولین بار یک روحانی برزیلی نام آناناس (ananas) را استفاده کرد، او این نام را از نام nana که سرخپوستان بکار می بردند برگرفت. نام انگلیسی این میوه (pineapple) از مقایسه آن با میوه مخروطی شکل درخت کاج (pine) بدست آمده است. پس از کشف آناناس این میوه به طور تصادفی و یا با هدف معرفی گونه های گیاهی دنیای جدید، به سرعت در بین کشورهای متعددی وارد گردید. در اوایل قرن شانزدهم، اسپانیایی ها آناناس را به فیلیپین و احتمالا به هاوایی و گوام معرفی کردند. این میوه در سال ۱۶۵۰ میلادی به اروپا وارد شد. اولین مقیاس قابل ملاحظه از کشت آن در اوآهو (Oahu) بود که در سال ۱۸۸۵ میلادی و به مساحت ۲ هکتار انجام گرفت.

گیاه آناناس تا ۱/۵ متر رشد می کند و در تمام فصول سال میوه می دهد.بعد از رسیدن،بر روی این گیاه جوانه های تازه ای برای محصول بعدی ظاهر می شود.یک درخت آناناس ممکن است سالیان زیادی عمر کرده،میوه بدهد.برای به عمل آوردن گیاه آناناس،به ندرت از تخم آن استفاده می شود،بلکه معمولاً ازدیاد این گیاه بیشتر با قلمه زدن به عمل می آید.

میوه آناناس حاوی آب،نیتروژن،پتاسیم,کلسیم،فسفر،آهن،منیزیم،کلر،گوگرد،منگنز، فیبر، بتاکاروتن، تیامین، ریبوفلاوین،نیاسین و اسید اسکوربیک است.علاوه بر این بسیار کم چربی و کم کلسترول را داراست،ولی در مصرف آن باید میانه روی کرد و به اعتدال خورد.هفتاد و پنج درصد آناناس دنیا متعلق به جزایر هاوایی است ولی بهترین نوع آناناس در جزایر اندونزی به عمل می آید.۱۰۰ گرم میوه خوردنی آناناس دارای ۴۹ کالری انرژی است و ۸۶ درصد آن را آب تشکیل می دهد.آناناس یکى از منابع غنى ویتامین ث است.این ویتامین به دلیل آن که یک آنتى اکسیدان قوى است،موجب حفاظت از بدن در مقابل زیان هاى ناشى از رادیکال هاى آزاد مى شود و به تقویت سیستم دفاعى بدن کمک مى کند.همچنین،موجب سنتز بافت و بهبود زخم ها مى شود.لازم به ذکر است که این ویتامین از جمله ویتامین هایى است که به سوخت و ساز چربى ها،کلسترول،جذب آهن و سنتز اسیدهاى آمینه کمک کرده و از بروز سرماخوردگى و انواع عفونت جلوگیرى مى کند.

باید توجه داشته باشید که براى مصرف آناناس انواع تازه آن را به جاى انواع کنسرو شده یا آب آناناس انتخاب شود.زیرا طى فرآیند کنسرو کردن،مقدار زیادى از ویتامین ث و آنزیم بروملین موجود در آناناس از بین مى رود. مى توانید آناناس تازه را به همراه مخلوط دیگر میوه ها مصرف کنید یا آب آناناس را به همراه دیگر آبمیوه هاى طبیعى مثل آب سیب یا پرتقال بنوشید که بسیار گوارا و مغذى هم خواهد بود. آناناس کنسرو شده را نیز مى توانید به عنوان سالاد یا دسر مصرف کنید یا آن را به ماست،پنیر یا حتى به انواع ساندویچ و پیتزا بیفزایید و مصرف نمایید . همیشه براى انتخاب یک آناناس رسیده و مطلوب،از حس بویایى خود استفاده کنید چرا که آناناس تازه و رسیده داراى عطرى بسیار خوش است.از خریدن یا انتخاب آناناسى که بوى مطبوعى ندارد و روى پوست آن لکه هاى تیره رنگى وجود دارد اجتناب کنید.همچنین به یاد داشته باشید که نگهدارى آناناس در دماى اتاق مى تواند به رسیده تر شدن و خوشمزه تر شدن آن کمک کند.

پس از ورود نهال آناناس از هند به ایران ، کشت آناناس در منطقه چابهار آغاز شد و همانطور که انتظار میرفت به خوبی محصول داد و اولین محصول آن در خرداد ۹۸ برداشت گردید ، باغ آناناس را می توانید در چابهار از نزدیک ببینید .

کنار

کُنار یا سدر با نام علمی Zizyphus mauritiana ‎ متعلق به خانواده Rhamnaceae ‎ و دارای ‎ ۴۰گونه است که در تمام مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری پراکنده‌اند. این میوه علاوه بر هند در کشورهای افغانستان، ایران، سوریه، برمه، استرالیا، آمریکا، ایتالیا، فرانسه، روسیه، اسپانیا، پرتغال و شمال آفریقا نیز وجود دارد.
کشت تجاری آن به صورت باغ یکدست از ارقام پیوندی مرغوب در جنوب بلوچستان از حدود ۵۰ سال پیش متداول بوده که عمده این ارقام از هند و پاکستان به کشور ایران وارد شده‌اند. گونه محصول کنار در سیستان و بلوچستان میوه‌ای است بسیار درشت در دو شکل کروی و بیضی کشیده با درصد گوشت بالا و هسته بسیار ریز که دارای طعم و مزه مطبوعی است.
با توجه به‌ صرفه اقتصادی در محصول برداشت شده و وجود بازار مصرف مناسب برای میوه آن در سال های اخیر سطح زیر کشت این محصول در شهرستان های چابهار، نیکشهر، سرباز، حواشی ایرانشهر و ایرندگان خاش رو به گسترش است.

میوه کنار خوراکی است. میوه آن براحتی هضم و اثر ملین‌آور دارد و گوشت میوه آن شیرین و خوشمزه است. کنار در ماههای دی و بهمن به بازار می‌آید و تا اواخر فروردین عرضه می‌شود. کنار با قیمتی ارزانتر نسبت به سایر میوه‌ها در دسترس است. کنار میوه مغذی و سرشار از ویتامین C و مقادیر نسبتا خوبی از ویتامین B ،E و محتوی کلسیم، فسفر و آهن است.ارزش غذایی میوه کنار از لحاظ پروتئین ، مواد معدنی، کلسیم، فسفر، کاروتن و ویتامین از سیب غنی تر و میزان کالری و ویتامین سی آن نسبت به پرتقال بیشتر است.درخت کنار مقاومترین درخت میوه به صورت درختچه‌ای کوچک، خاردار با تاج پهن است میوه این درخت تخم مرغی شکل و به اندازه میوه زردآلو یا کمی کوچک‌تر است. طعم‌ این میوه ترش مطبوع و شیرین است.

نوع وحشی کنار یا سدر درختی است به بلندی حدود ده متر، خاردار با شاخه های سفید و برگ های تخم مرغی و نوک تیز، میوه ی آن کوچک و خوشبو و به اندازه سنجد است و بعد از رسیدن سرخ و زرد می شود که دارای طعم ترش و شیرین است و گونه ترش آن بیش تر است. برگ های ساییده آن را در بازار به نام سدر عرضه می کنند. این درخت در ایران هم وجود دارد و نواحی گرم را می پسندد، در ایران در اطراف کازرون، جزیره ی خارک، لار، بندرعباس، اطراف نیک شهر، چابهار،سرباز و بم به طور خودرو می روید.

طعم خوشمزه کنار پیوندی را در چابهار بچشید ، چون در اکثر نقاط کشور به ندرت پیدا میشود ، همچنین می توانید از باغ های کنار در زرآباد ، باهوکلات و پیشین دیدن کنید .

نارگیل

نارگیل با نام علمی Cocos nucifera در خانواده Palm / Arecaceae قرار دارد. این درخت می تواند در آب و هوای گرمسیری رشد کند و انواع مختلفی نظیر نارگیل سبز، قهوه ای و زرد دارد. اما به طور کلی آن نارگیلی که در تمام دنیا معروف و مورد استفاده است میوه ای با پوست سخت و قهوه ای رنگ است که شامل قسمتهای مختلفی مثل گوشت نارگیل یا همان میوه سفید و چرب که داخل پوسته قرار دارد و شیره نارگیل یا آب نارگیل که شیرین و مقوی است و همچنین روغن نارگیل که از میوه نارگیل گرفته می‌شود، است.

با وجود آنکه نارگیل در مناطق استوایی می‌روید اما در تمام جهان استفاده می‌شود. شاید برایتان جالب باشد بدانید که بیشترین میزان مصرف از نارگیل میان بومیان اقیانوس آرام است که تقریبا زندگی روزمره شان به این میوه وابسته است. آنها یک ضرب المثل معروف دارند که می‌گویند هر آدمی که یک درخت نارگیل بکارد برای خودش و فرزندانش غذا، نوشیدنی، لباس و سرپناه آماده کرده است!

خاستگاه این گیاه یکی از موضوعات مورد بحث است بعضی از کارشناسان معتقدند نارگیل یکی از گیاهان بومی شبه جزیره آسیای جنوب شرقی است درحالیکه برخی دیگر شمال شرقی آمریکای جنوبی را خاستگاه این گیاه می‌دانند. فسیلهای بدست آمده در نیوزیلند نشان می‌دهد در حدود ۱۵ میلیون سال پیش گیاهان کوچکی شبیه نارگیل در این ناحیه رویش می‌کردند. حتی سنگوارههای قدیمی تر که در راجستان در هند کشف شده‌اند علی‌رغم خاستگاه نارگیل‌ها، در بیشتر این مناطق گرمسیری بخصوص در طول خطوط ساحلی استوایی پراکنده هستند. چون میوه نارگیل سبک و شناور است این گیاه به آسانی توسط جریانات دریایی تا مسافتهای طولانی حمل می‌شود. نخل نارگیل در خاکهای ماسه‌ای و نمکدار و در مناطق دارای نور خورشید فراوان و بارندگی‌های منظم (سالانه ۱۰۰–۷۵ سانتیمتر) رشد می‌کنند بنابراین علت تجمع این گیاه در نواحی کرانه‌ای تا حدی مشخص می‌شود. میوه‌هایی که از دریا در نواحی شمالی مثل نروژ جمع‌آوری شده‌اند بسیار زیستا بوده و سپس تحت شرایط مناسب مذکور رشد نموده‌اند. از این رو نارگیل در جزایر هاوایی یک پلی نزی وارداتی قلمداد می‌شود که ابتدا دریانوردان پلی‌نزیایی آن‌ها را از سرزمینهای مادریشان در اقیانوس آرام جنوبی به این جزایر آوردند. این گیاه به سمت آب خم می‌شود و هر چه بیشتر رشد می‌کند، بیشتر خم می‌شود در نتیجه، خشک میوه آن توسط آب دریا به اطراف پراکنده می‌شود. پوست سبک این میوه باعث می‌شود روی سطح آب شناور گردد. وقتی میوه نارگیل به‌وسیله آب دریا به ساحل برده شد، در طی یک الی دو ماه شروع به سبز کردن برگ کرده سپس تعداد زیادی ریشه بلند درمی‌آورد. این ریشه‌های بلند محکم به درختهای در حال رشد می‌چسبند و در مقابل باد تند ساحلی مقاومت می‌کنند.

نخل نارگیل (Cocosnucifera) با تنهٔ بلند و باریک، ساقه‌ٔ یکنواخت، تاج انبوه، برگ‌های زیاد و خوشه‌های میوه، یکی از زیباترین و مفیدترین درختان جهان محسوب می‌شود.
نارگیل در بیش از ۸۰ کشور از مناطق گرمسیری، مهمترین محصول است. این نخل علاوه بر تأمین نیازهاى غذائی، آشامیدنی، منبعى براى تهیهٔ مواد اولیهٔ بسیارى از کارخانه‌ها و صنایع نیز مى‌باشد. بنابراین علاوه بر مصارف صنعتى در زندگى بومى نیز نقش مهمى دارد. تمام اندام‌هاى این نخل شگفت‌انگیز براى بشر مفید هستند و به همین دلیل به درخت بهشتى مشهور شده است.
ارزش غذائى نارگیل بیشتر در میوهٔ آن نهفته است که شامل قسمت‌هاى زیر مى‌باشد:
۱. شیرهٔ نارگیل ۲. مغز یا گوشت میوه ۳. پوست داخلى ۴. غلاف یا پوست خارجى میوه.
شیرهٔ نارگیل یکى از مهمترین نوشیدنى‌هاى نیروزا مى‌باشد که ارزش داروئى نیز دارد و باعث افزایش گردش خون در کلیه‌ها، افزایش ادرار و دفع مواد سمى از بدن مى‌شود. ارزش انرژى‌زائى آن ۴/۱۷ کیلوکالرى در ۱۰۰ گرم آب است. ترکیبات شیرهٔ نارگیل به‌شرح زیر است:
آب ۵/۹۵ درصد، پروتئین ۱/۰ درصد، چربى کمتر از ۱/۰ درصد، مواد معدنى ۴/۰ درصد، کربوهیدرات ۴ درصد، کلسیم ۰۲/۰ درصد، فسفر کمتر از ۰۱/۰ درصد و آهن ۵/۰ میلى‌گرم در ۱۰۰ گرم.
مغز یا گوشت میوه به شکل‌هاى مختلف مورد استفاده قرار مى‌گیرد. از آن تحت فشار، شیره یا کرمى تهیه مى‌شود که مادهٔ اولیهٔ ساخت بسیارى از شیرینى‌هاى لذیذ است و به همین علت اهمیت تجارى دارد. مغز تازه شامل ۴۵ درصد رطوبت، ۴ درصد پروتئین، ۴ درصد مواد معدنى و ۱۰ درصد کربوهیدرات است. پودر و آرد نارگیل که در صنایع غذائى و شیرینى‌سازى به‌کار مى‌روند، از مغز تازه تهیه مى‌شوند. مغز خشک نارگیل که معمولاً کوپرا نامیده مى‌شود غنى‌ترین منبع روغن گیاهى با ۶۷-۶۰ درصد چربى است. این روغن بیشتر مصرف خوراکى دارد و از خواص داروئى ارزنده‌اى برخوردار است. مالیدن این روغن بر پوست سر به رشد موزون و سلامت گیسوان کمک مى‌کند. علاوه بر آن در ساخت صابون، پاک‌کننده‌ها، شامپوها و … نیز به‌کار مى‌رود. پس از روغن‌کشى کوپرا، کنجالهٔ آن به‌عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار مى‌گیرد و کود بسیار خوبى براى محصولات کشاورزى است. کوپراى خوراکى به دو شکل مختلف در دسترس است: توپى و فنجانى‌شکل. مغز خشک کامل یا کوپراى توپى وقتى به دو نیمهٔ فنجانى‌شکل تقسیم شد کوپراى فنجانى نامیده مى‌شود. مغز خشک نارگیل (کوپرا) نرم، شیرین، چرب و کرم‌رنگ است و با قیمتى بالاتر از پودر نارگیل به فروش مى‌ِسد. این ماده در پخت بسیارى غذاها و دسرها (مانند شیربرنج) و نیز به شکل رنده شده در انواع شیرینى‌ها و حلواها کاربرد دارد.

میوه نارگیل کروی شکل است که قسمت خارجی آن ضخیم و سفت و متشکل از الیاف نباتی و داخل آن نیز صاف و سخت می باشد . در قاعده نارگیل سه سوراخ دیده می شود که چشم های نارگیل نامیده می شود . برای استفاده از مایع داخل نارگیل که شیر نارگیل نامیده می شود این سوراخها را باید با جسم نوک تیزی باز کرد و مایع دارون آنرا بیرون آورد . سپس با چکش آنرا بشکنید و از گوشت داخل آن استفاده کنید . البته می توانید بعد از بیرون کشیدن شیر ، نارگیل را در داخل فر در درجه حرارت ۳۵۰ درجه فارنهایت بمدت نیم ساعت قرار دهید تا نارگیل خود را بشکند .
درخت نارگیل در هر سال حدود پنجاه عد نارگیل می دهد . نارگیل هنگامیکه نارس است مقدار بیشتری شیر دارد ولی بتدریج میوه می رسد مقدار شیر آن کمتر می شود .
برای خرید نارگیل همیشه میوه ای را انتخاب کنید که سنگین باشد ضمنا آنرا تکان دهید که صدای شیر داخل آنرا بشنوئید زیرا نارگیل اگر بدون شیر باشد حتما کهنه است و یا اینکه شیرش بیرون آمده و هوا کشیده و خراب شده است .

درختان نارگیل را می توانید در شهرستان های کنارک و چابهار از نزدیک ببینید .

گوآوا

گوآوا یا اَمرود (نام علمی Psidium guajava) نوعی گیاه گرمسیری با درختچه‌ای همیشه‌سبز از خانواده میرتاسه‌ است که برگ‌های در برابر هم ، دراز و بیضی شکل دارد. این درختچه بومی آمریکای جنوبی و آمریکای مرکزی، پرو، برزیل و مکزیک است. گوآوا درختچه‌ای همیشه سبز است و برگ‌های آن بدون کرک یا پوشیده از کرک است و گل‌های آن خوشبو است. پوست تنه گواوا سبز یا قهوه‌ای متمایل به قرمز است. دارای ریشه‌های سطحی است ریشه می‌تواند به گونه عمقی و پرپشت گسترش پیدا کند. گل‌های آن سفید و خوشبو هستند و در بهمن و اسفند به گل می‌نشیند. میوه آن چیزی همانند زیتونی به اندازه گلابی است. چرا که در بالای میوه تاجی از کاسبرگ‌ها قرار دارد. میوه آن گوشتدار است. دانه‌های آن مانند دانه‌های انگور در گوشت قرار دارد. رنگ داخل میوه قرمز یا سفید است. میوه آن شیرین است و آن را خام یا پخته به شکل مربا و ژله می‌خورند.در مناطق جنوب ایران، به این میوه زیتون محلی نیز می‌گویند.

این گیاه بومی مناطق گرمسیری آمریکا است. زادگاه اصلی این گیاه برزیل بوده ولی در زمان نامعلومی وارد کلمبیا شده‌است. اسپانیایی‌ها گوآوا را به فیلیپین و پرتغال برده‌اند که از پرتغال هم به هندوستان وارد شده و به سرعت گسترش یافته‌است، زیرا دانه فراوان و رویش بسیار خوبی دارد. گوآوا در بلندی ۱۵۰۰متری از سطح دریا در سیلان کشت شده‌است. کشورهای بزرگ از دید سطح زیر کشت گواوا بر این پایه‌اند: کشورهای جنوبی آسیا، هاوایی، ایسلند، کوبا و هندوستان. گوآوا سال‌ها قبل به ایران وارد شد و به گونه پرورشی در جنوب ایران در دو استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان کاشته شده که با نام زیتون محلی شناخته می‌شود. شهرستانهای بندرعباس، میناب، رودان، چابهار، سرباز، نیکشهر از بسترهای تولید گوآوا در ایران هستند. بزرگترین باغ گوآوای کشور در بخش پیشین شهرستان سرباز قرار دارد .

میوه گیاه گوآوا دارای ترپنوئیدها، پکتین، روغن فرار و تانن است. در ۱۰۰ گرم از این میوه، ۸۲ درصد آب، ۷/۰ درصد پروتئین، ۶/۰ درصد چربی، ۱۱ درصد هیدرات کربن، کلسیم، فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم، گونه‌های ویتامین‌های آ، ب، ایبوفلاوین و ویتامین ث هست. از همه قسمت‌های این گیاه همانند میوه‌های جوان و نارس آن برای داروی ضد اسهال بهره‌گیری می‌شود. جوشانده پوست خشک درختچه برای درمان درد معده بکار برده می‌شود. همچنین برای رفع ناراحتی‌های پوست، همانند جرب و زخم‌ها کاربرد دارد. از برگ‌های گیاه به شکل آنتی‌بیوتیک در برابر استافیلوکوک‌ها بهره‌گیری می‌شود. بومیان در محل‌هایی که این گیاه می‌روید، از برگ‌های جویده شده آن که با دندان‌ها له شده و آغشته به بزاق شده باشد برای قطع خون‌ریزی زخم‌ها بهره‌گیری می‌کنند. از برگ این درخت درست همانند برگ چای بهره‌گیری می‌شود و آب فشرده میوه آن برای دیابت سودمند است. جوشانده برگ و پوست آن به شکل قاعده‌آور بهره‌گیری می‌شود و برای خانم‌ها پس از زایمان سودمند است. میوه رسیده و خشک شده آن برای درمان اسهال خونی مصرف می‌شود. میوه آن نرم‌کننده سینه بوده و برای عفونت‌های حاد گلو به نام گونه‌ای آرام‌کننده بهره‌گیری می‌شود.

میوهٔ گوآوا در حالتی که رسیده باشد، بسیار خوشمزه و خوش طعم‌است. مزه میوه ترش و شیرین (ملس) و عطر مطبوعی دارد. از پوست میوهٔ گوآوا جهت تهیهٔ سالاد و دسر بهره‌گیری می‌نمایند. مصرف میوه در مراکز تولید به گونه تازه خوری بوده، ولی در تهیهٔ ژله، مارمالاد، کنسرو، و پاره‌ای از مشروبات غیرالکلی هم کاربرد دارد. از گوآوا همچنین می‌توان کرهٔ گیاهی و دوشاب تهیه کرد. از برگ گوآوا در صنایع رنگ و تانن سازی به کار برده می‌شود. گوآوا در زیادکردن میزان ویتامین C ژله و مارمالاد و فراورده‌های دیگر میوه‌ها هم بکار گرفته شده دارد. ارزش اقتصادی این میوه در تهیهٔ مواد نخستین ی ژله، مارمالاد، پورهٔ گوآوا است.

در شهرستان های چابهار ، کنارک ، سرباز ، نیکشهر و قصرقند می توانید از باغ های زیبای گوآوا دیدن کنید و از میوه تازه آن در فصل زمستان بچشید .

بیدام ( گاروم زنگی یا لوز )

درخت لوز در استان هرمزگان، گاروم زنگی و در استان سیستان و بلوچستان، بیدام نامیده می شود. در زبان انگلیسی به نام های بادام هندی، بادام دریا، بادام گرمسیری و بادام مالابار (country-almond, Indian-almond, Malabar-almond, sea-almond, tropical-almond) خوانده می شود. جزء گیاهان گلدار در رده ی دولپه ای ها و راسته موردسانان، تیره ی گاروم زنگیان و سرده ی Terminalia با نام علمی Terminalia catappa می باشد. واژه ی لوز ریشه ی عربی به معنای بادام دارد. در مناطق رویش معمولاً این درخت را بادام (نوعی بادام) نامگذاری کرده اند. این نامگذاری به خاطر شباهت ظاهری میوه این گیاه با بادام و نیز مغز خوردنی آن است که از نظر شکل و مزه شبیه به مغز بادام می باشد. گفتنی است نام این درخت در زبان تلوگو (سومین زبان بزرگ هند) بادام چِتو (Badam chettu) و در زبان فرانسوی بادامیر (Badamier) است که هر دو برگرفته از زبان فارسی است.

بیدام درختی گرمسیری و میوه دار است که در استانهای ساحلی جنوب ایران میروید. این درخت در جنوب آسیا مانند هند، بنگلادش تا گینه نو و شمال استرالیا رویش دارد؛ به طور عمده در مناطق گرمسیری آسیا، آفریقا و استرالیا رشد می کند. توسط انسان بسیار پراکنده شده و به همین دلیل دقیقاً محدوده بومی آن نامشخص است.

این درخت تا ۳۵ متر رشد میکند (در جنوب ایران معمولاً بین ۵ تا ۸ متر دیده میشود). ویژگی ظاهری آن ایجاد طبقات مدور از شاخ و برگ است. شاخه های این درخت در فاصله های معینی از طول تنه به صورت افقی در همه جهات رشد میکنند و یک طبقه از تاج درخت را تشکیل میدهند. این ویژگی نمایی شبیه به چتر چند طبقه به درخت میدهد. در همه کشورهای محل رویش به خاطر زیبایی و سایه دار بودن به عنوان درخت زینتی در مناطق شهری کاشته میشود. چوب لوز سرخ رنگ، محکم و در مقابل آب بسیار بادوام است. درختی تک پایه (Monoecious) است؛ گل های نر متمایز از نوع ماده و شاتون است. هر دو گل نر و ماده ۱ سانتی متر (۰.۳۹ اینچ) قطر دارند که سفید مایل به سبز کم رنگ با گلبرگ هستند.

این درخت در اواخر تابستان تا اوایل پاییز ثمر میدهد، میوه از نوع شفت است که لوزی شکل و تقریباً بزرگ است (۵ تا ۷ سانتیمتر درازا و ۳.۵ تا ۵ سانتیمتر پهنا دارد). میوه لوز نخست سبز رنگ و کال است، سپس به رنگ قرمز مایل به قهوه ای در میآید. بخش خوردنی آن نرم، شیرین و کمی ترش و اسیدی است، هسته بزرگ لیف پوشیده ای هم دارد که دارای مغز خوردنی است. مغز این میوه ارزش خوراکی فراوانی دارد و دارای انواع مواد معدنی، ویتامین، کربوهیدرات و ۱۶ درصد روغن است.

برگهای این درخت پهن و بزرگ است و در فصل پاییز به رنگ قرمز درآمده و میریزند که البته قبل از ریزش برگ ها، آنها به نوبه خود صورتی مایل به قرمز یا زرد قهوه ای در می آیند که بستگی به رنگدانه ی تشکیل شده در آنها مانند: ویولازانتین Violaxanthin، لوتئین (Lutein)، زیگزانتین (Zeaxanthin) و…. دارد.

برگ حاوی چند فلاونوئید مانند کامفرول و یا کورستین (kaempferol or quercetin) و چندین تانن مانند پونیکالین، پونیکالاژین یا ترکاتین(punicalin, punicalagin or tercatin) است و همچنین دارای ساپونین ها (saponines) و فیتوسترولها (phytosterols) می باشد. با توجه به غنی بودن برگ و پوست از مواد شیمیایی، در داروهای گیاهی مختلف برای مقاصد مختلف استفاده می شود. به عنوان مثال در تایوان، برگ افتاده به عنوان یک گیاه برای درمان بیماری های کبد استفاده می شود؛ در سورینام برای درمان اسهال و اسهال خونی، برگهای لوز را مانند چای دم میکنند و میخورند.

برگ های لوز یک نوع قارچ کش طبیعی است و مانع تکثیر قارچ ها می شود و از آن برای ضد عفونی آکواریوم ها و کشتن دسته جمعی باکتریهایی نظیر Saprolegia استفاده می گردد و همچنین موجب محافظت غشای مخاطی پوشش ماهی و ترمیم بافت تا بازسازی بافت های آسیب دیده می شود. نگه داشتن برگ ها در یک آکواریوم می تواند pH و فلزات سنگین محتوای آب را کاهش دهد، به همین خاطر پرورش دهندگان ماهی برای سال های متمادی از برگ های لوز در مقابل برخی از انگل ها و باکتری های پاتوژن فعال در آکواریوم ها استفاده می کنند.

درخت بیدام را در جای جای جنوب بلوچستان و حتی در داخل منازل داخل شهر چابهار می توانید ببینید ، همچنین میوه های آن در بازار سنتی داخل شهر چابهار توسط دستفروشان به فروش میرسد .

فالسا یا پالسا

فالسا گیاه بوته‌ای است که از نظر باغبانی جزو میوه‌های ریز محسوب شده و میوه‌های کوچک آن شبیه گیلاس قرمز است که به صورت تازه خوری و استفاده در سالاد و آبمیوه کاربرد دارد.

فالسا درختچه ای بومی هند وکشورهای جنوب شرقی آسیا از قبیل سریلانکا، پاکستان، بنگلادش و سایر کشورهای استوایی است. که درخت آن به صورت درختچه‌هایی که بلندی آن به چهار متر می‌رسد و گل‌های نارنجی و زرد آن در اواخر بهار در کنار جوانه برگ به صورت خوشه‌ای ظاهر می‌شود، این درخت در مناطق خشک و کم ارتفاع بهترین شد را دارد. میوه های تابستانی فالسا کوچک، ترش-شیرین، بنفش رنگ، از نظر ظاهری بسیار شبیه بلوبری و دارای بافتی شبیه دانه ی انگور میباشند. فصل برداشت این گیاه بسیار کوتاه است و سه هفته به طول می انجامد. فالسا گیاهی کم توقع بوده و انعطاف پذیری قابل توجهی به شرایط خاک و سایر عوامل محیطی دارد اما اگر تغییرات دمایی بین تابستان و زمستان زیاد نباشد باردهی میوه کاهش پیدا می کند. میوه فالسا در مناطق فاقد زمستان از کیفیت کمتری برخوردار است. هر درختچه حدود ۱۱ کیلوگرم بار می دهد. بهترین خاک برای رشد این گیاه خاک لومی فاقد رگه های آهکی با زهکشی خوب می باشد.

زمان گل‌دهی در فالسا از بهمن و اسفند ماه بوده و تا اوایل اردیبهشت‌ماه ادامه دارد و گل‌ها در محور برگ‌ها تشکیل می‌شوند و فصل برداشت از اول اردیبشهت‌ماه تا نیمه دوم خردادماه ادامه دارد، میوه‌ها به تدریج رسیده و برداشت از هر گیاه به صورت روزانه ضروری است.

فالسا میوه مناطق گرم است، ضمن آنکه بیشترین رشد، عملکرد و کیفیت را در مناطق با تابستان و زمستان مشخص نشان می دهد. در مناطق فاقد زمستان، بیش از یک بار گل می دهد و بنابراین میوه تولیدی از کیفیت کمتری برخوردار خواهد بود. گیاهان بالغ و کاملاً رشد یافته آن قادر به تحمل دماهای پایین گذرا هستند، ضمن آنکه می تواند دماهای بالا تا ۴۴ درجه سانتی گراد را تحمل نماید. دماهای بالا در خلال توسعه و تکامل میوه به رسیدن محصول کمک می کند. در فصل گلدهی نیاز به هوایی صاف و آفتابی دارد و بارندگی در این مقطع زمانی تأثیر منفی شدیدی روی تشکیل میوه می گذارد. فالسا در هندوستان تا ارتفاع ۱۰۰۰ متری از سطح دریا، رشد کرده و محصول رضایت بخشی تولید می نماید.

به طور کلی جهت رسیدن میوه، رنگ گیری صحیح و برخورداری از کیفیت خوب خوراکی، نیاز به آفتاب کامل و هوای گرم دارد. در شرایط اقلیمی گرم و خشک از رشد و نمو رضایت بخشی برخوردار است، ضمن آنکه خشکی و کم آبی های مقطعی را به خوبی پشت سر می گذارد.

فالسا گیاهی مقاوم به خشکی است. طی فصل خزان، نیاز زیادی به آبیاری ندارد، ولی به دلیل فعال بودن ریشه گیاه در خلال زمستان، بایستی رطوبت کافی در ناحیه ریشه وجود داشته باشد. انجام آبیاری به مقدار لازم و به فواصل منظم مخصوصاً در خلال دوره های گلدهی و میوه دهی برای تضمین سلامت گیاه و عملکرد بهتر آن کاملاً ضروری است.

میوه فالسا دارای میوه های شفت کوچک و تقریباً گرد است که توسط دم میوه هایی به طول ۲ تا ۳ سانتیمتر و به تعداد زیاد به خوشه های بزرگ، باز و منشعب متصل می شوند. میوه ها، قطری حدود ۱ تا ۱.۹ سانتیمتر، طول ۰.۸-۱.۶ سانتیمتر و وزن ۰.۵-۲.۲ گرم دارند . رنگ پوست میوه ضمن رسیدن، از سبز روشن به قرمز آلبالویی می گراید و سرانجام بنفش تیره یا سیاه می شود. رسیدگی بیش از حد میوه، کاهش رطوبت و در نتیجه چروکیدگی آن را سبب خواهد شد. میوه فالسا طعم ترش دلپذیری دارد که به دلیل نسبت مناسب قند به اسید، بسیار خوشمزه است.

برای دیدن باغ درختان فالسا می توانید به شهرستان های چابهار ، کنارک و سرباز بروید و طعم یک میوه نادر در کشور را بچشید .

جم ( جمبو یا جمبولان )

جمبو نام درخت میوه دار و همیشه سبزی است که در شهرها و مناطق ساحلی جنوب ایران می‌روید. این درخت گرمسیری با نام علمی (Syzygium cumini) بومی کشورهای هند، سریلانکا، بنگلادش و اندونزی است. نام این درخت در ایران برگرفته از نام هندی آن است. امروزه علاوه بر این کشورها، در بسیاری از کشورهای دیگر از جمله فیلیپین، میانمار، برزیل، جزایر و کشورهای آمریکای مرکزی، فلوریدای آمریکا و برخی کشورهای آفریقایی درخت جمبو وجود دارد. گفته می‌شود جمبو در حدود ۳۰۰ سال پیش به جنوب ایران وارد شده است. جمبو به طور محدود در استان‌های بوشهر ،هرمزگان و به تعداد بیشتر در جنوب بلوچستان کشت می‌شود.

درخت جمبو از جمله درختان سریع‌الرشد است که در دو سالگی می‌تواند به بلندی بیش از سه متر برسد. در هند این درخت تا سی متر ارتفاع پیدا می‌کند، ولی در جنوب ایران معمولاً به بلندی ۷ تا ۱۴ متر دیده می‌شود. این درخت بیش از صد سال عمر می‌کند. منطقه رویش این گیاه از ساحل دریا تا ارتفاع ۱۸۰۰ متر از سطح دریا است ولی از ارتفاع ۶۰۰ متر به بالا میوه نمی‌دهد.

از آنجا که درخت جمبو تاج و منظره زیبایی دارد در بسیاری از مناطق رویش به عنوان درخت زینتی و سایه دار استفاده می‌شود. چوب آن محکم است و در مقابل آب استقامت زیادی دارد. در برخی کشورها از چوب جمبو برای ساخت تراورس و وسایل و ابزارالات کشاورزی و روستایی و نیز سوخت استفاده می‌شود. از پوست این درخت به خاطر داشتن ۸ تا ۱۹ درصد تانن در صنعت چرم‌سازی استفاده می‌شود. گل‌های این درخت نیز مورد علاقه زنبورهای عسل است و به همین خاطر در صنعت زنبورداری مؤثر می‌باشد. در جنوب ایران گلدهی این درخت در فروردین و اردیبهشت ماه‌است و در ماه‌های تیر و مرداد ثمر می‌دهد. میوه رسیده جمبو سیاهرنگ است و به شکل و اندازه زیتون یا کمی بزرگتر است. میوه جمبو که به صورت خوشه‌ای است، نخست کوچک و سبز است رفته رفته بزرگتر و سرخرنگ می‌شود و سپس به رنگ سیاه در می‌آید. میوه جمبو هسته بزرگی دارد که سخت نیست. بخش خوردنی آن نرم و آبدار است. جمبو کال گس و ترش است ولی میوه رسیده شیرین و کمی ترش است. از جمبو می‌توان سرکه، شراب، ژله و انواع شربت‌ها تهیه کرد. سرکه جمبو به دلیل خوشرنگ و معطر بودن در سراسر کشور هند ساخته و استفاده می‌شود. جمبو دارای انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی است. علاوه بر اینها، بخش‌های مختلف گیاه ارزش دارویی دارند، به ویژه هسته‌های جمبو در درمان و کنترل بیماری قند (دیابت) مؤثرند.

درخت جم را می توانید در شهرستان های سرباز ، نیکشهر ، چابهار ، کنارک و قصرقند ببینید ، اگر خوش شانس باشید و سفرتان همزمان با برداشت محصول باشد می توانید از خوردن آن لذت ببرید .

سیتاپل

سیتاپل پرمصرف ترین گونه آنونا و بومی مناطق گرمسیری قاره آمریکا و هند است. معامله گران اسپانیایی آن را به آسیا آوردند از جایی که نام مکزیکی قدیمی آن که آتی بود ،هنوز در بنگالی آتا ، نپال آاتی ، سریلانکا ماتی آنودا ، برمه ای اژار تو ، اندونزیایی “سریکایا” و در فیلیپین آتیس نامیده می شود. همچنین در هند ، پاکستان ، فیلیپین و استرالیا به عنوان سیتاپل معروف است. این نام در پرتغالی ها به عنوان Ata نیز استفاده می شود.

این میوه به شکل کروی مخروطی ، قطر ۵-۱۰ سانتی متر (۲/۳ تا ۹/۹ اینچ) و طول ۶-۱۰ سانتی متر (۲.۴-۳.۹.۹ اینچ) دارد و وزن آن ۱۰۰ تا ۲۰۰ گرم (۳.۵-۸.۵ اونس) ، با یک پوست ضخیم تشکیل شده است .گوشت آن به رنگ کرم روشن متمایل به زرد ، معطر و شیرین است ، خامه ای و بقولی بستنی درختی است . این میوه دارای بذرهایی به طول ۱۳ تا ۱۶ میلی متر (۰.۵۱ تا ۰.۶۳ اینچ) می باشد که بخش های جداگانه ای را در یک لایه واحد در اطراف یک هسته مخروطی مرتب تشکیل داده است . داخل میوه نرم ، کمی دانه دار و لغزنده است. دانه های سخت و براق ممکن است در هر میوه ۲۰ تا ۴۰ یا بیشتر باشد و روکش قهوه ای تا سیاه داشته باشد ، گرچه گونه هایی وجود دارند که تقریباً بدون هسته هستند.

برای خوردن میوه نادر سیتاپل به چابهار بیایید و در باغ های گرمسیری زیبای این منطقه از طعم خوشمزه سیتاپل لذت ببرید .

جنوب بلوچستان دارای باغ های منحصر به فرد درختان گرمسیری و نیمه گرمسیری در کشور است و این باغات میوه تازه ای به شما عرضه می کنند که با قیمت گزاف از خارج به کشور وارد می شود ، این میوه های خوشمزه را می توانید تازه از درخت چیده و بخورید