از الزامات و موانع وحدت حوزه و دانشگاه تا فعالیت های دفتر تبلیغات اسلامی در تولید علم

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، حوزه های علمیه به عنوان مهد علوم اسلامی و همچنین تأسیس انقلاب اسلامی و زمینه ساز شکل گیری نظامی بر پایه تعالیم متعالی اسلامی همواره نقش مهمی در پیشبرد اهداف دین به ویژه در مسیر تمدن سازی اسلامی ایفا کرده و می‌کند، البته حوزه ای که به تعبیر رهبر معظم انقلاب از مبانی انقلاب فاصله نگرفته و اندیشه سکولار در آن رخنه نکرده باشد.

از طرف دیگر دانشگاه نیز به عنوان مهد علم و فناوری همواره در قرار دادن ایران در کنار کشورهای مترقی و پیشرفته جهان نقش گسترده ای ایفا کرده تا جایی که ایران اسلامی امروز در برخی از عرصه ها در جمع پنج کشور برتر جهان نام برده می‌شود.

در کنار هم قرار گرفتن این دو نهاد بزرگ در کشور می‌تواند گام های رسیدن به تعالی و تمدن سازی را نزدیک تر کرده و ما را برای مقابله با هجمه ها و تهدیدهای داخلی و خارجی آماده تر کند.به مناسبت روز وحدت حوزه و دانشگاه، مدرسان و طلاب حوزه علمیه و دانشجویان عضو دفتر تحکیم وحدت حوزه و دانشگاه در روز 27 آذر 1359 با امام خمینی در حسینیه جماران دیدار کردند.

حضرت امام(ره) در این دیدار به نکات بسیار مهمی در این رابطه اشاره کردند، از جمله این که «دانشگاه و حوزه های علمیه و روحانیون می توانند دو مرکز باشند برای تمام ترقیات و‏‎ ‎‏تمام پیشرفتهای کشور. و می توانند دو مرکز باشند برای تمام انحرافات و تمام انحطاطات.‏‎ ‎‏از دانشگاه هست که اشخاص متفکر متعهد بیرون می آید. اگر دانشگاه، دانشگاه باشد،‏‎ ‎‏اگر دانشگاه واقعاً دانشگاه باشد و دانشگاه اسلامی باشد؛ یعنی در کنار تحصیلات متحقَّق‏‎ ‎‎‏در آنجا، تهذیب هم باشد، تعهد هم باشد، یک کشوری را اینها می توانند به سعادت‏‎ ‎‏برسانند. و اگر حوزه های علمیه مُهذَّب باشند و متعهد باشند، یک کشور را می توانند‏‎ ‎‏نجات بدهند.»

از این رو برای درک معنای بهتر وحدت حوزه و دانشگاه و همین طور وضعیت علم و پژوهش به ویژه در گام دوم انقلاب اسلامی خبرنگار خبرگزاری شبستان در قم، خدمت حجت الاسلام والمسلمین «نجف لک زایی» معاون پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی و استاد تمام گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) رسیده و گفت‌وگویی را با ایشان ترتیب داده که متن این گفتگو در پی می آید.

با عرض سلام و تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید، ابتدا برای خوانندگان محترم ما از ارزش و البته چالش های پیش روی علم و پژوهش به ویژه در عرصه علوم انسانی بفرمایید.

من هم خدمت شما عرض سلام و ادب و احترام دارم.

ببینید! علم موتور پیشرفت کشورها است یعنی از عناصر ثابت در پیشرفت کشورها علم است و بدون آن پیشرفت صورت نمی گیرد و شرط لازم محسوب می‌شود؛ منظور از علم اعم از جنبه آموزش و پژوهش و ترویج و اجتماعی سازی آن است.

علم می‌تواند ترمز پیشرفت باشد

حال؛ همین علم می‌تواند به شکل معکوس عمل کند و ترمزی برای پیشرفت بشود و آن هم وقتی است که جهت گیری های دانشی که در جامعه متولد می‌شود به صورت متناقض و متضاد جلوه گر شود.

در کشور خودمان نیز به لحاظ علوم انسانی مشکلی در این جهت داریم با توجه به این که اساتید علوم انسانی در چه کشوری آموزش دیده باشند هر کدام وقتی به ایران بر می گردند و در دانشگاهی مشغول می شوند معمولا همان مکتبی را که آموزش دیده اند ترویج می‌کنند چون علوم انسانی یک علوم ارزشی و هنجاری و آمیخته با هنجار ها و رارزش ها است.

اگر علوم انسانی جنبه تجربه ای دارد که اتفاقا دارد، ولی جنبه هنجاری و ارزشی نیز در آن هست؛ از علوم انسانی بخشی هم در حوزه تولید می‌شود در حوزه نیز علم انسانی از ارزش ها و هنجارهای حوزوی برخوردار است و در حوزه هم جریانات فکری متفاوت است.

گاهی هم افزایی بین حوزه و دانشگاه سخت می شود

هم در دانشگاه ها جریان ها و مکاتب و افکار و اندیشه های مختلف داریم و هم در حوزه و وقتی که از همگرایی و همکاری و هم افزایی و حتی وحدت صحبت می کنیم، این مشکل این جا خودش را نشان می دهد یعنی می بینیم که اساتید دور هم جمع شدنشان سخت می‌شود یا اگر دور هم جمع می شوند یکی می‌گوید: علوم انسانی اسلامی داریم و دیگری می‌گوید: علوم انسانی اسلامی نداریم از همین جا اختلاف شروع می‌شود.

به عقیده شما مهمترین مانع بر سر وحدت حوزه و دانشگاه چیست؟

من خودم به شخصه فکر می کنم الان مهترین مانع همین چندگانگی ها و چند پارگی ها و حضور مکاتب مختلف و در نتیجه تشططی است که در عرصه علوم انسانی به معنای اعم با آن مواجه هستیم، لذا الان علوم انسانی به پیشرفت کشور ما نمی‌تواند کمک کند بلکه گاهی اوقات تبدیل به مانع و ترمز می‌شود.

وقتی در مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اساتید حتی یک رشته دور هم جمع می شوند به وفاق نمی رسند یا خیلی سخت به وفاق نمی رسد دلیل این مدعا روشن می‌شود؛ مثلا در آن جا بحث می کنیم که نظریه توسعه پایه ای ما چه باشد؟ به نتیجه نمی رسیم بعد می گوییم اصلا نظریه توسعه نمی خواهیم و بدون نظریه توسعه سراغ ارائه الگوی پیشرفت می رویم که این هم امری است که یا شدنی نیست و یا اگر هم بشود الگو آن قدر کلی است که اثر گذاری آن پایین می آید.

راه حل این مشکل در چیست؟

به نظر ما راه این مسأله چیزی است که در فرمایشات رهبر معظم انقلاب به دفعات بیان شده است آن هم یعنی علم انسانی اسلامی است؛ یعنی اصل را باید بر نظریه پردازی های بومی بگذاریم یعنی مسائل ایران را محور کار خودمان قرار بدهیم و اسلامی یعنی ما موظفیم ارزش ها و هنجارهای حاکم در عرصه علوم انسانی مبتنی بر اسلام و مبانی اسلام باشد نه مبتنی بر مبانی باشد که با اسلام در تعارض است.

نکته دیگر این است که باید از دستاوردهای بشری استفاده کنیم که رهبر معظم انقلاب هم بر این مسأله تأکید دارند ولی با قید عدم مغایرت با ارزش های اسلامی.

باید جنبش نرم افزاری و تولید علم را ادامه بدهیم

اگر همین مسیر را برویم با جنبش تولید علم و جنبش نرم افزاری و برپایی کرسی های نظریه پردازی و نوآوری و نقد و ترویجی را ادامه بدهیم و این گفت‌وگوها را با اتخاذ اصل اولیه ای که رهبر معظم انقلاب فرمودند، به نتیجه می رسیم و به نظر من این مسأله تنها راه برون رفت از بن بست های فعلی است.

اختلافات بین حوزه و دانشگاه در عرصه علوم انسانی چقدر علمی و چقدر سیاسی است؟

این اختلافات پایه علمی دارد ولی یک جاهایی با انگیزه های سیاسی هم نه از سوی همه بلکه از سوی برخی آغشته می‌شود ولی به نظر من اخیرا بیشتر شده است، یعنی اخیرا آن انگیزه های سیاسی معکوس عمل می‌کند یعنی از بین افراد حتی کسانی را داریم که به لحاظ علمی یک اعتقادی را ندارند ولی به خاطر علائق و انگیزه های سیاسی نظرات خود را مورد تجدید نظر قرار داده اند.

در ارتباط با گام دوم انقلاب هم بگویید و این که چطور علوم انسانی ما می‌تواند خواسته های بزرگان به ویژه رهبر معظم انقلاب را جامعه عمل بپوشاند؟

راه تحقق خواسته های رهبر معظم انقلاب توجه به همین محورهای هفت گانه ای است که در بیانیه گام دوم انقلاب آمده است یعنی اگر ما محورهای هفت گانه را در اولویت های پژوهشی خودمان قرار بدهیم این اتفاق می افتد.

ما در مجموعه دفتر تبلیغات اسلامی نیز به سهم خودمان تلاش کرده ایم این کار را انجام بدهیم که همین نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی امسال هم بخشی از آن را متجلی کرده است هرچند با توجه به این که این سخنان در اواخر سال گذشته بیان شد، در نمایشگاه سال آینده محورهای هفت گانه بیانیه در نمایشگاه دفتر تبلیغات برجسته تر می‌شود.

جایگاه دغدغه های رهبر معظم انقلاب در پژوهش های دفتر تبلیغات کجا است؟

ما با توجه به این که دغدغه های رهبر معظم انقلاب را در دستور کار قرار داده ایم در برخی از قسمت های بیانیه به تولید محصول رسیده ایم از جمله در مباحث تمدنی همین الان شش اثر در دست نشر داریم و تعدادی هم منتشر شده است.

تأسیس گروه مطالعات تمدنی در قم

ما گروه مطالعات تمدنی را در قم تأسیس کرده ایم و پژوهشکده اسلام تمدنی را در مشهد با تغییر رویکردی ایجاد کردیم چراکه قبلا مرکز پژوهشی آنجا رویکردهای دیگری و اسم دیگری داشت ولی بعد از فرمایشات رهبر معظم انقلاب مباحث را با رویکرد جدید بیانیه گام دوم انقلاب پیگیری کردیم.

در بحث سبک زندگی نیز همین امسال 16 اثر رونمایی کرده ایم چون در سفری که رهبر معظم انقلاب به بجنورد داشتند به این مسأله تأکید کرده بودند و ما از آن موقع این بحث را شروع کردیم هرچند این موضوع در بیانیه گام دوم انقلاب به صورت مستقل مورد تأکید قرار گرفته است.

تصویب طرح دانشنامه قرآنی سبک زندگی

دانش نامه قرآنی سبک زندگی را به تصویب رساندیم که در حال تولید است یا در مباحث اخلاق و معنویت ایشان تأکید کرده بودند و در پژوهشگاه ما قبلا یک پژوهشکده به نام اخلاق و تربیت داشتیم و بعد گروهی در مباحث معنویت به پژوهشکده اضافه شده و در نهایت پژوهشکده اخلاق و معنویت تأسیس شد.

شما در بخش پژوهش دفتر تبلیغات چقدر به تولید علم اهتمام دارید؟

با توجه به مباحثی که قبل از بیانیه گام دوم انقلاب مطرح فرموده‌ بودند، کارهایی در هیأت امنا تصویب کردیم که به محصول رسیده است و برخی از امور دیگری که ایشان تأکید کردند در دستور کار است از جمله کرسی های علمی و تخصصی را با جدیت دنبال می کنیم تا جایی که امروز در کشور جزو نهادهایی هستیم که در برخی از سال ها مقام اول در بخش نشست ها و کرسی ها را کسب کرده ایم.

همچنین تولید نظریه را جدی گرفتیم و اولین کرسی های نظریه پردازی با موفقیت برگزار شده است و تعداد بیش از 10 کرسی نظریه پردازی نیز در حال برنامه ریزی برای تشکیل شدن است که پیش اجلاسیه های آن برگزار شده و جلسات بعدی آن هم با جدیت ادامه پیدا می‌کند.

پایان پیام/414