سوالات و ابهامات قأبل تامل درباره طرح بانکداری مجلس

ایرج توتونچیان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه الزهرا(س) و کارشناس مسائل اقتصادی، در یادداشتی که در اختیار ایکنا، قرار داده، به بررسی ایرادات و ابهامات طرح جدید بانکداری پرداخته است که متن این یادداشت در ادامه می‌‌آید:

بسم الله الرحمن الرحیم

در شرایط اقتصاد بحران‌زده کنونی کشور که حاصل تصمیمات سه دهه اخیر می‌باشد و نیز گذشت 36 سال انحراف از اجرای «قانون عملیات بانکداری بدون ربا» انتظار می‌رفت که طرح بانکداری مجلس در جهت رفع مشکلی از مشکلات متعدد اقتصادی تهیه شده باشد. مع الاسف ملاحظه می‌شود که به دلائل ذیل که حاصل تحقیقات اقتصادی این جانب از سه سال قبل از انقلاب اسلامی تا این لحظه می‌باشد نه تنها در جهت اصلاح امور قدم بر نداشته است بلکه به معضلات موجود خواهد افزود.

اصولا انشاء هرطرح و پدیده علمی جدیدی باید مبتنی بر منطق و فلسفه‌ای خاص باشد. یعنی هم هدف مشخص باشد و هم ابزار تحلیلی و هم خروجی منتظره از آن. مضافاً اینکه هیچ قانونی نمی‌تواند از محتوی و ابزار قانون اساسی خارج بوده و معارض آن باشد.

در طرح مجلس سوالات وابهامات زیر مطرح هستند.

دلایل ما عبارتند از:

1- این طرح عاری از هدف بوده و فلسفه علمی آن به هیچ‌وجه روشن نیست. آیا این طرح در صدد اقامه قسط و عدالت است؟ با کدام ابزار؟ آیا این طرح در پی افزایش اشتغال هست؟ چگونه و با چه ابزارو سازوکاری؟

2- از نظر اقتصادی مسلم است که (به هر حیله قابل تصور ) سود علی‌الحساب همان بهره (ربا) می‌باشد که طی 36 سال گذشته به آن عمل شده است. در این طرح نه تنها ربا تائید شده است بلکه دامنه آن به دلیل اجازه افزایش نقدینگی گسترده‌تر خواهد شد. این خود خلاف قانون اساسی جمهوری اسلامی می‌باشد چون علت افزایش نقدینگی تجویز ربا می‌باشد. مضافاً اینکه نه تنها ربا (بهره) خلاف عدالت است و (به دلائل اقتصادی متفاوت) به خداوند اجازه جنگ با رباخوار داده شده قادر به افزایش اشتغال مورد نیاز در شرائط کنونی نمی‌باشد.

3- در صورتی که طراحان این طرح معتقد باشند که سود‌های علی‌الحساب ربا(بهره) محسوب نمی‌شوند این خود نه تنها فرار از تیررس انتقادهای بالقوه است (که در شان ملت مسلمان ایران نمی‌باشد) بلکه حاصل غفلت از اصول و مبانی اقتصادی هست. بدیهی است که تغییر نام ربا (بهره) به سود ماهیت و آثار آن را تغییر نمی‌دهد. این افراد ربای موجود را بهره طبیعی(!!) می‌دانند و دلیلی برای آن ارائه نمی‌دهند. توضیح آنکه بهره طبیعی مطلقا توجیه اقتصادی ندارد و از جمله حیله‌های نظام سرمایه‌داری برای سرپوش گذاشتن بر روی یکی از تناقضات درونی آن سیستم هست.

4- حتی اگر به غلط فرض کنیم که این نوع «سودها» بهره نیستند و از نظر فقهی ربا (بهره) تلقی نمی‌شوند ولی از نظر اقتصادی همان آثارمخرب ربا (بهره) را که در تمام نظام‌های اقتصادی سرمایه‌داری حاکم است دارد.

5- با تائید بهره(ربا) سفته‌بازی که معلول ربا هست نیز تائید می‌شود زیرا نه تنها یکی از آنها علت و دیگری معلول است بلکه یک رابطه دوطرفه (یعنی شرط لازم و کافی) بین این دو وجود دارد. بهره و در نتیجه سفته‌بازی به دلیل ایجاد «گرداب پولی» مانع اساسی بر سر راه تولید و اشتغال و توسعه اقتصادی ایجاد می‌کند. سال‌ها قبل اثبات کرده‌ایم که گرداب پولی ریشه اصلی تورم و بیکاری می‌باشد که این خود به افزایش فقر و توزیع غیر عادلانه در آمد و ثروت منجر می‌شود. این نتیجه سال‌ها است که با تجربیات کشورهای سرمایه‌داری کاملا منطبق وهماهنگ است.

6- گذشته از آثار متعدد مخرب اقتصادی که به بهره (ربا) مترتب است زمانی که این سلول سرطانی در جان انسان‌ها نشست دلیل اصلی حرص و ولع می‌شود. زیرا مفهوم عامیانه آن این است که فرد یک سبد کالای امروز را به همان سبد کالا در فردا ( در شرایط عادی) ترجیح می‌دهد. این حالت روانی که آثار مخرب اقتصادی دارد با دستورات دین مبین اسلام در خصوص صدقات-قناعت و انفاق در تضاد مستقیم هست. این نظریه ما در بحران مالی بین المللی 2007-2008 مورد تائید قرار گرفت. بعلاوه این که این پدیده شوم در قرض (وام) ظهور می‌کند. این دو اثر باعث می‌شوند که مردم بدون توجه به امکان باز پرداخت اصل وام و بهره مرکب در آینده خود را مستمرا در دام بدهی قرار می‌دهند. ضمناً تجدید وام ربوی به وام‌های جدید (به دلیل حرص) انسان را تا آخر عمر بدهکار می‌کند. در کشور آمریکا خرید نقدی کالاهای با دوام فروشنده را به تعجب وا داشته و به مشتری پیشنهاد وام ربوی می‌دهد. در آن کشور هر اندازه فرد مدیون‌تر به بانک‌ها و مؤسسات اعتباری باشند اعتبار و وزن بیشتری دارد.

7- در نظام سرمایه‌داری (ربوی) به دلیل وام‌های تجدید شده انسان به صورت برده پول در آمده است و در اسفل سافلین قرار دارد و پول در اعلی علیین. در این طرح که اساس آن را ربا و وام تشکیل می‌دهد معلوم نیست که به چه دلیلی می‌خواهند انسانی را که بر اساس آیات شریفه قرآن اشرف مخلوقات معرفی شده است همچنان در یوغ بردگی نگه دارند. این استنباط ما حاصل سال‌ها تجربه و تحقیق بوده که اظهارات اقتصاددانان غربی نیز آن را تائید می‌کند. سوال این جا هست که کرامت انسانی را که مسلمانان کشورمان چندین دهه است از نادیده گرفتن آن رنج می‌برند در کدام بخش از این طرح که بعد از 36 سال تهیه شده است باید جستجو کرد؟

8- به تائید تعدادی از اقتصاددانان فرهیخته نظام سرمایه‌داری این نظام از تناقضات درونی متعددی رنج می‌برد که به صور مختلف مانند بیکاری- فقر- توزیع غیر عادلانه درآمد و ثروت و نوسانات شدید اقتصادی خود را نشان می‌دهد. این اقتصاددانان در بحران مالی بین‌المللی 2007-2008 به صراحت اعتراف کردند که نه تنها نتوانستند آنرا پیش‌بینی کنند بلکه راه فرار از آن را نیز نمی‌دانند و مهمتر ار همه آنکه نمی‌دانند چگونه در آینده‌ای نه چندین دورکه اتفاق خواهد افتاد از وقوع آن جلوگیری کنند. در طرح مجلس که کور کورانه از غرب اقتباس شده است کشور اسلامی ما دیر یا زود در چنین دام‌هایی خواهد افتاد مضافاً اینکه راه برون رفت نیز اگر امکان‌پذیر نباشد حداقل این خواهد بود که خود را مجدداً در دامان غرب خواهیم یافت و جزو بردگان آن نظام خواهیم شد!!

9- تمرکز این طرح به زعم تهیه‌کنندگان آن بر روی ایجاد انضباط بر روی خلق پول است. توضیح آنکه خلق پول فقط در بانکداری ربوی صورت می‌گیرد و معنای غایی آن افزایش بی‌رویه وام ربوی است. آشکار است که این طرح فقط برروی بخش پولی کشور تمرکز دارد و کوچکترین توجهی به بخش واقعی که شدیداً در این شرائط به آن نیاز داریم نشده است. با نرخ‌های بهره بیش از 20% نباید انتظار داشت که مردم به سمت تولید بروند. افراد ثروتمند سفته‌باز نیز پول خود را صرف سفته بازی می‌کنند زیرا که بازدهی آن بیش از بهره بانکی هست. صحت این استدلال بارها تائید شده است به این معنا که دولت میلیارها تومان برای باصطلاح راه اندازی تولید از طریق بانک‌ها به جامعه تزریق شده است ولی تاثیر مثبتی نه در تولید داشته و نه در ایجاد اشتغال. زیرا سیستم بانکی ترجیح میدهد که اول از این منابع به نفع خود و از طریق خلق پول استفاده کند تا این که به واحد های تولیدی متوسط و کوچک بدهند. آمارنشان میدهد که بیشترین اشتغال در همین واحدها ایجاد می‌شود. مزیت این واحدها که غالبا سنتی نیز هستند عبارتند از اینکه اولا نیاز به تکنولوژی‌های پیچیده ندارند و ثانیا با مبالغی نازل (در مقایسه با واحدهای بزرگ صنعتی) احیا شده و گسترش خواهند یافت ثالثا امکان وقوع سوء استفاده و اختلاس در این واحدها بر خلاف واحدهای بزرگ بسیار کم خواهد بود. طرح بانکداری مجلس نسبت به این واقعیت غفلت کرده و مع الاسف طرفدار ثروتمندانی هستند که از وام‌های کلان سیستم بانکی استفاده می‌کنند.

10-در این طرح معلوم نیست به چه علتی قدرت بانک مرکزی را بدون توجیه افزایش داده‌اند. و نیز از استقلال این بانک صحبت شده. اولاً مهارت و قابلیت رئیس بانک مرکزی را در حدی قرار داده‌اند که نیاز به بیش از چند اقتصاددان برنده جایزه نوبل دارد که صلاحیت این پست را خواهد داشت (آن چه یافت می‌نشود آنم آرزوست!!). در حالی که عمده رؤسای قبلی بانک مرکزی هرگز از این قابلیت‌ها نداشند و از نظر تشکیلات اجرایی کشور خیر‌الموجودین بوده‌اند. و اما در مورد استقلال بانک مرکزی. اولاً معلوم نیست که منظور از استقلال بانک مرکزی چیست؟ اولاً این استقلال در کشور ما باید به این صورت تعبیر شود که رئیس بانک مرکزی از سیستم بانکی مستقل شود زیرا که غالب تصمیم‌گیری‌های بانک مرکزی توسط کارکنان سیستم بانکی که 30 سال کمتر یا بیشتر سابقه خدمت دارند دیکته می‌شود تا رئیس بانکی که از مشاغل دیگر و با تخصص دیگر برای مثال 8 سال کمتر یا بیشتر در آن سمت قرار می‌گیرد. مضافاً اینکه اگر رئیس بانک مرکزی از بین توانمندترین و جسورترین و داناترین اقتصاددانان کشور انتخاب شود ما نیز از او دربست حمایت خواهیم کرد. شواهد نشان می‌دهد که هیچکدام از رؤسای بانک مرکزی برنامه‌ای که درخور توجه بوده و اقتصاد کشور را به ساحل امن هدایت کرده باشد نداشته‌ایم. با این استدلال دیگر نباید دم از استقلال بانک مرکزی زد بلکه توجه کامل باید معطوف به پیدا کردن فرد دانا و جسوری باشد که زیر بار سیاست‌های خلق‌الساعه نمی‌رود.

11- در این طرح به وضوح در می‌یابیم که ادامه دهنده سیاست‌های 36 سال قبل است که در آن وام‌های ربوی با پوشش عقود اسلامی داده شده است. این سیاست‌ها نه تنها اقتصاد مقاومتی را تقویت نکرده و نمی‌کنند بلکه در جهت تضعیف آن است. محور اقتصاد مقاومتی بومی بودن آن است در حالی که از طریق اقتباس از غرب نمی‌توان به اهداف این چنین اقتصادی دست یافت زیرا ما را همچنان در یوغ بندگی نظام سرمایه داری نگه می دارد. فقط کافی است که به برخی از شاخص های آن نظام بپردازیم و ببینیم این طرح چه تفاوتی با بانکداری ربوی دارد. برای اندیشمندان روشن است که از اول انقلاب تاکنون گزارشات بانک‌های ما در فرم های مخصوص صندوق بین‌المللی پول تنظیم می‌شود و همواره توصیه‌های آنها به‌کار گرفته می‌شود. بعلاوه پیشنهادات و مصوبات بازل‌ها که برای بانک‌های ربوی تنظیم شده است بانک‌های ما از آن پیروی می‌کنند. این طرح در هیچ یک از موارد بالا راه جدایی از نظام سرمایه‌داری پیشنهاد نمی‌دهد.

12- به نظر می‌رسد که این طرح با اقتباس از کشورهایی که سیستم بانکی دو گانه دارند آن را با چشم بسته (و نه با مطالعه) توصیه می‌کنند. تجربیات میدانی این نویسنده در برخی از این کشورها نشان می‌دهد که روش این کشورها همانند کشور ما هست یعنی همان نظام سرمایه‌داری با پوشش اسلامی انجام می‌شود. بدیهی است که این روش جواب نمی‌دهد. به همین علت بانک‌های باصطلاح اسلامی موفق نبوده‌اند. کما اینکه در این کشورها (مانند ایران) حتی یک قرارداد واقعی مشارکت انجام نشده است. تجر به میدانی اینجانب در مالزی یعنی کشوری که کانون بانکداری اسلامی نامیده شده است اثبات این مدعا هست. مدعیان اداره بانک‌ها اسلامی فقط ادعا دارند ولی در باطن همگی ربوی هستند. به عنوان مثال در مجله‌ای که در لندن چاپ می‌شود چندین سال است که در جداول خود ادعا می‌کند که تمام بانک‌های ایران(با ذکر نام) اسلامی هستند!!! و این مطلب چیزی جز یک مزاح بیش نیست.

13-به دلیل اهمیت موضوع تکرار می‌کنیم که این طرح با اقتباس از نظام بانکداری ربوی صرفاً بر روی بخش پولی اقتصاد تمرکز دارد و بخش حقیقی اقتصاد مورد بی‌توجهی مطلق قرار گرفته است. در حالی که آنچه که در طی سال‌های اخیر به آن نیاز داشته و داریم احیای بخش حقیقی است که متاسفانه هر از چند گاه به دلیل بار سنگین حاصل از وام‌های دریافتی و ربای متعلق تعدادی از این واحد‌ها از این بخش خارج شده و بالاجبار کارکنان خود را از کار برکنار کرده و به خیل بیکاران پیوسته‌اند.

14- ما نباید عنان عقل خود را به مدل‌های در حال اضمخلال سرمایه‌داری غربی بسپاریم. ما در اسلام بیش از حد کفایت قاعده-دستور‌العمل و راهنمای اقتصادی داریم که ما را از پیروی و تقلید از غرب بی‌نیاز می‌کند. طرح مجلس ما را به یاد حافظ شیرین سخن می‌اندازد که: سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد. و این است نشانه بیگانه‌پرستی.

15-ربا پاشنه آشیل نظام سرمایه داری است بنا براین همچنانکه بحمد الله در پناه خون‌های پاک جوانانی که ریخته شده از نظر امنیت کشور دست بالا داریم مسئولیت داریم که از نظر اقتصادی نیز این امتیاز مطلق را بدست آورده و پرچمدار نهضت بانکداری(تامین مالی) اسلامی در دنیا بشویم. بدیهی است که از طریق چنین لوایحی نه تنها هر گزبه این رتبه نخواهیم رسید بلکه یوغ بندگی غرب را باید نسل های آینده به دوش بکشند.

16-برای تمام ادعا های فوق استدلال هائی وجود دارد و در حال انجام است که در این مختصر نمی گنجد. نویسنده این سطور آمادگی خود را برای اثبات علمی انتقادات فوق در هر زمان و مکان با داوری بیطرف اعلام مینمایم. ضمنا اطلاع یافتیم که از طرق مختلف از تهیه کننده (گان) طرح بانکداری مجلس دعوت شده است که با نویسنده این سطور مناظره داشته باشیم ولی به دلایل مختلف از این رویاروئی سر باز زده‌اند.

17-ممکن است سوال شود که حال که طرح بانکداری مجلس با انتقادهای شدید و به‌جا روبه‌رو هست آیا طرح یا لایحه‌ای وجود دارد که در این مقطع زمانی حساس پاسخگوی بخش عمده‌ای از معضلات اقتصادی ما باشد؟ به ضرس قاطع ادعا می‌کنیم که بر اساس بیش از چهار دهه تجربه مستمر دانشگاهی و تحقیقاتی در زمینه بانکداری (تامین مالی) اسلامی جواب این سوال مثبت و کاملا نوید‌بخش است. مشکل در این جا هست که متاسفانه تا کنون به طراح (و/یا طراحان ) بالقوه اجازه ورود به این مقوله حیاتی و شنیدن الگو های ایشان داده نشده است. تنها موردی که اینجانب فرصت نایابی را یافتم همان بیانیه 21 اقتصاددان به مجلس محترم شورای اسلامی بوده است که من بیست و یکمین امضاء کننده آن بودم. من مجددا آمادگی کامل خود رابرای هر زمان و مکان مقتضی اعلان می‌کنم که مشکلات و مخرب این طرح را با استفاده از اصول و مبانی اقتصاد اسلامی اثبات نموده و الگوی ایرانی-اسلامی خود را ارائه دهم. در اینجا است که گفته می‌شود صید در تعقیب صیاد هست!!

18-با فرض اینکه طرح بانکداری مجلس عاری از مشکلات فقهی باشد اگر از منظر اقتصادی ثابت شود که این طرح نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند بلکه منجر به گرفتاری‌های بیشتر اقتصادی ویران‌گر می‌شود آیا تهیه‌کنندگان مربوطه حاضر هستند که آن را در کمال صداقت و تقوای اسلامی از دستور جلسه مجلس خارج کرده و آن را کان لم یکن تلقی کنند؟

از طلا گشتن پشیمان گشته‌ایم مرحمت فرموده ما را مس کنید.

------------------------------------------------------------
برای اطلاع بیشتر از تحقیقات اقتصادی بیش از 4 دهه این نویسنده لطفا به وب‌سایت زیر مراجعه فرمائید:
www.toutounchian.com

انتهای پیام