فوتبال و سیاست؛ زمانی که موهان باگان، قدیمی ترین باشگاه فوتبال آسیا، الهام بخش ناسیونالیست های هندی در برابر استعمار انگلستان شد

طرفداری- موهان باگان قدیمی ترین باشگاه هند محسوب می‌شود. تاریخچه این باشگاه گمنام هندی کلکسیونی از اتفاقاتی جالبی که در باشگاه های بزرگ اروپا به وقوع پیوسته است را در خود جا داده. البته آخرین خبر مهمی که در سال های اخیر از این تیم به گوش رسید، کنار گذاشته شدنش از لیگ و محرومیت دو ساله به دلیل امتناع از حضور در زمین در دیدار برابر بنگال شرقی بود.

موهانا باگان در سال 1889 توسط بوپندرا نات بوز که از خانواده ای اشرافی در کلکته بود، تاسیس شد و با اختلاف قدیمی ترین باشگاه فوتبال در آسیا است و تنها باشگاه آسیایی تاسیس شده در قرن نوزدهم میلادی است (دومین تیم قدیمی آسیا پی اس ام پاکاسار اندونزی است که در سال 1915 تاسیس شد). این تیم که به تفنگداران معروف هستند و در شرق کلکته قرار دارند، 30 بار قهرمان لیگ کلکته، 3 بار قهرمان لیگ ملی هند و ده ها بار فاتح دیگر مسابقات داخلی این کشور شده است اما مهم ترین دستاورد تاریخ باشگاه در سال 1911 و قهرمانی در IFA Shield بود که با آن قلب یک ملت را شاد کرد. مسابقات IFA Shield توسط سربازان انگلیسی مستقر در هند برگزار می‌شد و دومین تورنومنت قدیمی فوتبال در جهان محسوب می‌شود.

قهرمانی موهان باگان در سال 1911 این پیام را برای جامعه هندی آن زمان داشت که استعمارگران انگلیسی انسان های برتری نسبت به آن ها نیستند. این پیروزی یک تعامل عجیب بین فوتبال و سیاست بود که در آن از نگاه ناسیونالیست های هندی، که انگلیسی ها را به بدرفتاری متهم می‌کردند، غرور ملی و رهایی متبلور شده بود.

از اوایل قرن نوزدهم، هندی ها علیه نفوذ انگلیس در سرزمین هایشان قیام کردند و تا سال 1911 تنش ها به اوج خود رسیده بود. جنبش های ناسیونالیستی در سرتاسر سرزمین استعمار شده شدت گرفته بود و همه جای هند پر شده بود از توهین و نقد امپریالیسم انگلیس که استانداردهای اروپاییش با ارزش های سنتی هند کاملا متضاد بود. با وجود بی اعتمادی و نفرت آشکار به حاکمیت انگلیسی، ناسیونالیست های هند به سرعت با فوتبال که یک ورزش انگلیسی محسوب می‌شد، آشنا شدند و به آن علاقه پیدا کردند، فوتبال در اواسط دهه 1860 توسط نظامیان انگلیسی به هند آورده شده بود. این ناسیونالیست در واقع فوتبال را وسیله ای برای بهبود قدرت جسمانی و البته مبارزه با استعمار می‌دانستند. با افزایش روز افزون محبوبیت فوتبال، در نیمه دوم قرن نوزدهم شرایطی ایجاد شد تا یک باشگاه فوتبال ایجاد شود که توسط فوتبالیست های هندی اداره می‌شد. سال 1889، تیم فوتبال موهان باگان هند به عنوان اولین باشگاه فوتبال در قاره آسیا، در کلکته هند تشکیل شد. ایجاد یک باشگاه در آن شرایط کار بسیار پر زحمتی بود. قدمی کوچک اما موثر در به چالش کشیدن امپریالیسم انگلیس. این باشگاه در دهه اول فعالیتش، به آرامی نفوذش را کلکته گسترش داد. آن ها خودمختار بودند و از آن مهم تر، انگیزه داشتند. آن ها از همان اوایل موفقیت های زیادی در سطح بازی های محلی کسب کردند. موهان پس از گذشت مدتی دیگر یک باشگاه اجتماعی صرف نبود بلکه پایگاهی بود که ناسیونالیست های هند به آن به عنوان یک وسیله نگاه می‌کردند.

در اوایل قرن بیستم، کار باشگاه گسترده تر شد. آن ها در مسابقاتی که دیگر جنبه رسمی پیدا کرده بودند به موفقیت های مهمی رسیدند. در سال 1904 قهرمان جام کوچ بهار شدند و سال بعد از عنوان قهرمانی خود دفاع کردند. با قهرمانی در Trades Cup و Gladstone Cup، توجه مدیران انگلیسی مستقر در هند به ماهون جلب شد به طوری که در سال 1906 از ماهون برای حضور در مسابقات IFA Shield دعوت کردند. این مسابقات در سال 1893 راه اندازی شد و انگلیسی های مستقر در هند در قالب تیم های مختلف با هم مسابقه می‌دادند و احتمالا بالاترین سطح مسابقات فوتبال در آن زمان در قاره آسیا محسوب می‌شد و دعوت از ماهون باگان برای حضور در آن، نشان دهنده پیشرفت چشمگیر این تیم بود و البته یک اتفاق مهم در تاریخ فوتبال هند. ماهون در پنج دوره اول حضورش در IFA Shield مرتب شکست می‌خورد. به تدریج این ادعاها که فوتبالیست های هندی در حد و اندازه بازی با انگلیسی ها نیستند و ماهون در سطح مسابقات نیست به گوش رسید. اما در سال 1911 ورق برگشت. ماهون در آن زمان و در آن شرایط کار بزرگی انجام داد. ماهون باگان برنامه ریزی و سازماندهی بهتری انجام داد و در انتخاب بازیکنان دقت بیشتری به خرج دادند و نه تنها نوار شکست های متوالی را قطع کردند، بلکه توانستند به سلطه انگلستانی ها در IFA Shield خاتمه بدهند. بهادوری پیکل بابو که به "مرد لغزنده" معروف بود، ستاره تیم ماهون به حساب می‌آمد. بازیکنی قلدر و البته با دیدی عالی. IFA Shield سال 1911 در روز دهم جولای برگزار شد و کسی مطابق معمول انتظاری از ماهون باگان نداشت اما در همان بازی اول با نتیجه 3-0 تیم کالج سنت ژاویر را شکست دادند و موجب حیرت تماشاگران شدند. در بازی دوم 2-1 رنجرز را شکست داند و تماشاگران هندی را به وجود آوردند. هندی ها به خودباوری عجیبی رسیدند و این موضوع را درک کردند که بازیکنان ماهون دیگر پسران شلاق خور دیروز نیستند. ارزش برد برابر رنجرز زمانی درک می‌شود که بدانیم، انگلیسی ها که از برد قاطع قبلی ماهون عصبانی شده بودند به هر طریق دنبال حذف کردن این تیم بودند. در جریان بازی ماهون و رنجرز، 3 پنالتی به سود رنجرز گرفته شد اما هیرلال موخرجی، دروازه بان ماهون، هر سه بار دروازه تیمش را نجات داد! پس از پایان بازی، موخرجی دیگر یک قهرمان برای هندی ها بود و نه تنها از کلکته، بلکه از سرتاسر هند برای حمایت از ماهون به تماشای بازی های این تیم آمدند. با برد 1-0 برابر ریفل بریج به نیمه نهایی رسیدند، جایی که با وجود فرم خوبشان کارشان در برابر تیم هنگ 1 میدلزکس گره خورد. بازی با نتیجه 1-1 مساوی به پایان رسید و کار به بازی برگشت کشیده شد. در طول بازی، انگلیسی ها کاملا برتر بودند و موهان خوش شانس بود که بازی مساوی شد. تماشاگران با آن وضعیت انتظار زیادی از بازی برگشت نداشتند اما موهان بازهم متوقف نشد و به طرزی باورنکردنی بازی برگشت را با نتیجه 3-0 بردند تا هندی ها برای اولین بار حضور در فینال را تجربه کنند. پوشش بازی های ماهون در روزنامه های محلی طوری بود که آن ها را مثل یک واحد جنگ در مبارزه هند برای آزادی نشان می داد. جمعیت عظیمی برای تماشای بازی ماهون در بازی فینال آمده بودند. جمعیتی که سرود معروف سرزمین مادری (Vande Mataram) را می‌خواندند. بیش از 60،000 نفر برای دیدن مسابقه فینال بین ماهون باگان و هنگ یورک شایر شرقی به ورزشگاه کلکته آمده بودند. جمعیتی که مدام علیه انگلیسی ها شعار می‌دادند. انگلیسی ها با شورت ها و پیراهن های تمیز در برابر هندی های پا برهنه.

هنگ یورک شایر گل اول را زد و ورزشگاه ساکت شد اما پنج دقیقه بعد ماهون بازی را به تساوی کشاند. بازی جنبه حیثیتی پیدا کرده بود، هندی ها برای ملت خود می جنگیدند و انگلیسی ها برای وضع موجود اما این هندی ها بودند که گل برتری را زدند. ماهون در فینال تیم هنگ یورک شایر شرقی (East Yorkshire Regiment) را هم 2-1 شکست داد و بالاتر از تمام تیم های انگلیسی قهرمان شد. وقتی داور سوت پایان مسابقه را زد، انگار ورزشگاه منفجر شده بود. هندی ها سر از پا نمی‌شناختند و غرق در جشن گرفتن بودند. رویترز در گزارش بازی نوشت:

پس از اعلام خبر نتیجه مسابقه و شکست انگلیسی ها، بنگالی ها شروع به پاره کردن پیراهن های خود کردند و آن ها را تکان دادند. اعضای باشگاه چه مسلمان و چه هندو با هیجان، شادی می‌کردند. موهان باگان کاری که کنگره هند موفق به انجام آن نشده بود را انجام داد تا این افسانه که انگلیس ها در همه حوزه ها بی نظیر هستند، منفجر کنند.

پیروزی ماهون فراتر از فوتبال بود. این یک پیروزی برای ناسیونالیسم هند بود و تا امروز با شور و هیجان از آن یاد می شود. هر سال، 29 جولای، روز ماهون باگان در هند است. مسابقات IFA Shield تا سال 2018 در هند برگزار می‌شد اما نه توسط تیم های انگلیسی و با غریبه دانستن تیم های غیر انگلیسی، بلکه توسط خود هندی ها و با حضور تیم های هندی. این اتفاق پس از پیروزی جنبش استقلال‌ طلبی هند در سال 1947 محقق شد. البته از سال 2015 به بعد این مسابقات به تورنومنتی برای تیم های زیر 19 سال هندی تبدیل شد و دیگر آن جذابیت و هیجان سال های دور را نداشت. در سال هایی، تیم هایی از کشورهای دیگر هم به عنوان مهمان در IFA Shield حضور پیدا کردند. مثل پنارول اروگوئه یا شاختار دونستک. حتی در سال 2005 تیم دوم بایرن مونیخ قهرمان این مسابقات شده بود.