لطایف الحیل مدیران سیاسی برای حمایت نکردن از آثار قرآنی
عضو هیئت داوران انتخاب فیلم قرآنی جشنواره سیوهشتم فجر معتقد است که سالهاست مدیران سیاسی در جاهای مختلف به لطایف الحیل از آثار قرآنی حمایت نمیکنند و فیلمسازان قرآنی را به حاشیه راندهاند. هیچ نهاد و یا سازمانی دغدغه قرآنی ندارند و این دغدغهها را به تصویر نمیکشد.
ماجرای تولید و عرضه فیلمهای قرآنی سالهاست که مغفول مانده و ظاهراً هیچ نهاد و سازمانی در قبال آن پاسخگو نیست، اما طی دو سال اخیر و با انتصاب عبدالهادی فقهیزاده به عنوان معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موضوع انتخاب فیلمهای قرآنی جدی شد و معاونت مذکور با معرفی هیئت داوران منتخبش در جشنواره فیلم فجر حضور یافته است. آنچه موجب تعجب در نتایج داوری فیلمهای قرآنی امسال شد، عدم انتخاب و معرفی اثر قرآنی در سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر است. هرچند داوران در بیانیه پایانی از مهدی فقیه برای یک عمر فعالیت در نقش دینی و قرآنی و نیز به پاس احترام به فرهنگ جهاد، ایثار و شهادت از مستند «بانو» تقدیر شد، ولی همچنان این سؤال به قوت خود باقی است که چرا در فجر ۹۸ فیلم قرآنی انتخاب نشد؟! به همین جهت بر آن شدیم که برای بررسی و آسیبشناسی فیلمهای قرآنی با عباس صالحمدرسهای، یکی از اعضای هیئت داوران، گفتوگویی بیپرده و صریح داشته باشیم. صالح مدرسهای در سال ۱۳۸۳ برای ساخت مجموعه فیلمهای قرآنی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان فیلمساز خادم قرآن انتخاب شد و در کارنامهاش ۸۳ فیلم داستانی، مستند و قرآنی دارد.
ایکنا ــ در ابتدا بگویید چه آثاری را فیلمهای قرآنی میدانید و مبنای انتخاب آنها چیست؟
اختلاف نظر گوناگونی در حوزه تعریف فیلم قرآنی وجود دارد و اجماعی نیست. عدهای با استناد به آیه 59 سوره انعام که میفرماید: «لَا رَطْبٍ وَلَا یَابِسٍ إِلَّا فِی کِتَابٍ مُبِینٍ» همه فیلمهایی که در حوزه اخلاق و مسائل مرتبط با انسان ساخته میشود را منتسب به قرآن میدانند. به این معنا که میگویند حتی از فیلمهای غیراخلاقی هم میتوان برداشت قرآنی کرد زیرا قرآن مبین «هستی» است. با این فرض که همه چیز در قرآن است، همه فیلمها میتواند قرآنی باشد، اما تعریف فیلم قرآنی را از همان سالهای آغازین انقلاب سید ناصر هاشمزاده، به عنوان متفکر در این زمینه تبیین و ارائه کرد و با تأسی از دیدگاههای او، همکارانم آثاری نظیر «رنگ خدا»، «تولد یک پروانه»، «یک تکه نان»، «بید مجنون»، «زیر نور ماه»، «آواز گنجشکها» و... را در حوزه واقعی و «مردان آنجلس»، «ملک سلیمان نبی»، «یوسف پیامبر» و... را در حوزه تاریخی و قصص قرآن ساختند که با اقبال عمومی جامعه روبرو شد. تعریف فیلم قرآنی یک موضوع تخصصی است و جای دیگر باید آن را مطرح کرد، ولی در یک جمله باید وقتی فیلمی در جشنوارهها با تعاریف و شئونات قرآنی منطبق نباشد، طبیعتاً انتخاب نمیشود.
ایکنا ــ به نظر شما فیلمهای اخلاقگرا و معناگرا در حوزه فیلمهای قرآنی قرار میگیرند؟
ایکنا ــ به نظر شما فیلمهای اخلاقگرا و معناگرا در حوزه فیلمهای قرآنی قرار میگیرند؟
خداوند متعال در آیه 4 سوره بلد میفرماید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِی کَبَدٍ»، مسلماً ما انسان را در رنج آفریدیم. اگر بخواهیم تفسیر به رأی کنیم همه فیلمهای جشنواره قرآنی است. متأسفانه در شرایطی که زندگی میکنیم گاهی «جور» هم قانون است و باید به آن تن بدهیم و اکنون تناسبی بین شرایط فعلی جامعه و معیارهای قرآنی نیست و به همین نسبت در فیلمسازی هم این موضوع وجود دارد.
ایکنا ــ با توجه به معیارهای شما احتمالاً سالها باید منتظر ماند تا اثری با این ویژگیها ساخته شود و حتی شاید برخی حتی همین آثار را قرآنی ندانند. نظرتان در این باره چیست؟
با یک سکانس نمیتوان یک فیلم را قرآنی دانست. با توجه به اینکه همه امور الهی است نمیتوان هر اثری را قرآنی قلمداد کرد اگر بخواهیم عوامانه در نظر بگیریم همه فیلمها قرآنیاند و به همین جهت نمیتوان اثری انتخاب کرد.
ایکنا ـ از این رویکرد گلهمندید؟
ایکنا ـ از این رویکرد گلهمندید؟
در آیه 15 سوره فاطر آمده است: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ ۖ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ» به مو گفتی صبوری کن، صبوری/ صبوری، طرفه خاکی بر سرم کرد. شکایت و گله ما مربوط به ضعفمان است. خداوند آفریده و ما گاهی از برخی اموری که برایمان پیش میآید گلهمندیم. البته ممکن است این گله ناشی از مشکلاتی فردی باشد ما از خدا گله نمیکنیم از خودمان گلهمندیم؛ حافظ میگوید تو در طریق ادب باش و گو گناه من است. خداوند در آیه 62 سوره عنکبوت میفرماید: «اللَّهُ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ» قبض و بسط امور دست خداست، اما گله ما دنیوی و مربوط به شرایط خودمان است.
ایکنا ــ ریشه مشکل را در متولیان امر میبینید؟
در شرایط فعلی اگر کسی دانش و سوژه قرآنی داشته باشد هیچ نهاد و سازمانی از او حمایت نمیکند. زیرا هیچ نهاد و یا سازمانی دغدغه قرآنی ندارند و این دغدغهها را به تصویر نمیکشد. سالهاست مدیران سیاسی در جاهای مختلف به لطایف الحیل از آثار قرآنی حمایت نمیکنند و فیلمسازان قرآنی را به حاشیه راندهاند.
ایکنا ــ در جشنواره سیوهشتم فیلم قابل توجهی دیدید؟
ایکنا ــ در جشنواره سیوهشتم فیلم قابل توجهی دیدید؟
سینمای ایران از نظر تکنیکی در همه وجوه پیشرفت کرده است، حتی در زمینه متن هم فیلمنامههای قدرتمندی نوشته میشود، اما موضوع و محتوا از مفاهیم و مضامین قرآنی الهام نمیگیرد و البته این موضوع اشکالی ندارد و آنها دوست دارند این مسیر را انتخاب کنند. ولی بیانصافی است که متوقع باشید تا ما به جهت ارتقای تکنیکی، این نوع فیلمها را قرآنی بنامیم. فیلم قرآنی، سازوکار خودش را میطلبد و هر فیلمی قرآنی نیست.
ایکنا ــ به نظر شما تفاوت فیلمسازان امروز با نسل قبل در چه چیز است؟ آیا این تفاوت سبب شده که مدیران و سینماگران از ساخت فیلمهای قرآنی منصرف شوند ؟
مسئله فیلمسازی به نسلها نیست. اتفاقاً در جشنواره سیوهشتم فیلمسازانی از نسلهای مختلف حضور داشتند. اما سینما آینه جامعه است. در حال حاضر چرا اقتصاد و سیاست قرآنی نیست؟ پس به تبع آن سینمای ما هم قرآنی نیست.
ایکنا ــ یعنی امیدوار نیستید که فیلمسازان جدید قرآنی پا به این عرصه بگذارند؟
تولید فیلم حرفهای قرآنی، دانش و تجربه میطلبد و زحمات فراوانی دارد و البته مثل همه امور ریشهاش به خانواده برمیگردد، وگرنه یکشبه نمیتوان فیلمساز قرآنی شد. سالها پیش قبل از برگزاری یکی از جشنوارههای فیلمهای قرآنی بعضی از مدیران بودجه قابل توجهی را اختصاص دادند تا عدهای به سرعت آثار قرآنی بسازند تا کنداکتور جشنواره پر شود. نتیجهاش هم این شد که یکسری فیلمهای بیکیفیت در جشنواره ارائه شد، حتی فیلم افرادی در این جشنواره شرکت کرد که باوری درباره قرآن نداشتند و علناً به این موضوع اعتراف و به عنوان یک پروژه پولساز و کاری به آن نگاه کردند. این حرکت نسنجیده مسئولان وقت باعث شد تا علاوه بر اتلاف سرمایه و انرژی، جشنواره هم تعطیل شود. مسیری که میتوانست با هدایت صحیح، مثمر ثمر باشد و به سوی آیندهای درخشان برسد، در گام اول نخست متوقف شود.
ایکنا ــ آیا فقط تولیدات نازل سبب تعطیلی جشنواره شد؟
دلایل دیگری هم داشت و در آن زمان اغلب متولیان جشنواره نه قرآنی بودند و نه سینمایی و بیشتر چهرههای سیاسی در آن حضور داشتند و از همان ابتدا ورودشان به مقوله فیلمهای قرآنی اشتباه بود. همان زمان اساتید شاخص و بنامی بودند که با پشتوانه سالها مطالعه، پژوهش و دانش، متخصص فیلم قرآنی بودند، اما از آنها دعوت نشد.
ایکنا ــ آیا تبدیل مرکز هماهنگی، توسعه و ترویج فعالیتهای قرآنی کشور به معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد سرنوشت فیلمهای قرآنی و ساز و کار آن به این مجموعه محول شد؟
مسئولان ذیربط باید پاسخ این پرسش را بدهند، اما تولید فیلم قرآنی وظیفه همه نهادهاست، مگر قرآن فقط برای وزارت ارشاد یا بنیاد فارابی و کارکنانش نازل شده است؟! این موضوع، ملی و فراملی است و نمیدانم چرا دستگاهها توپ را در زمین یکدیگر میاندازند؟ تمام افراد در برابر آخرین کتاب الهی مسئولاند و هر کسی در هر پست و موقعیت و جایگاهی واجب است به وظیفهاش عمل کند. کسانی که با طرح ایرادهای بنیاسرائیلی سعی دارند تا ساخت فیلمهای قرآنی را فقط به گردن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیندازند، در واقع فرافکنی میکنند. همه دستگاهها بر سر سفره قرآن نشستهاند و بودجههای کلان میگیرند و برای همه چیز هم هزینه میکنند، ولی تا به تولید فیلمهای قرآنی میرسد آن را از سر باز میکنند. همه ما به ساحت قرآن بدهکاریم، ولی هر کدام به نوبه خود به قرآن جفا میکنیم.
در خانه ایرانیان و در تمامی اماکن قرآن در قطعهای گوناگون وجود دارد، ولی چند درصد مردم با آن مأنوساند، ما کلام الله را به ظواهر محدود کردهایم و باطن قرآن را از یاد بردهایم. طبیعی است که مسئولان و فیلمسازان هم برخاسته از همین جامعهاند. البته علوم قرآنی و دانش سینمایی لازم و ملزوم یکدیگرند و پرداختن به این موضوع سبب پیوند دوباره مخاطبان با آثار قرآنی میشود.
گفتوگو از داوود کنشلو
انتهای پیام