روستای اسفندان کمیجان

روستای اسفندان که در شهرستان کمیجان استان مرکزی در بخش وفس واقع شده است که از نظر تقسیمات کشوری یکی از مراکز دهستان این شهرستان می‌باشد . روستای اسفندان دارای ۵۰۰ خانوار می‌باشد. گویش مردم این روستا اغلب ترکی است.جمعیت این روستا بر اساس سرشماری سال ۹۵ برابر با ۱۱۸۸ نفر بوده است .

این روستا یکی از روستاهای هدف گردشگری در استان مرکزی بوده و دارای طبیعتی بکر و دست نخورده می باشد .روستای اسفندان که در شمال غرب شهرستان اراک، حوزه فرهنگی رفس قرار دارد که از دیرباز، محل اتصال شمال و شرق با غرب سرزمین کهن ایران، به ویژه مناطق تهران، قم و سمنان با حوزه‌های همدان، کردستان و کرمانشاهیان بوده است.

به همین سبب این حوزه از لحاظ استراتژیکی حایز اهمیت فراوانی بوده و تامین امنیت و نظارت بر اوضاع این منطقه از دغدغه‌های اصلی دولت وقت بوده است. وجود قلاع‌ها و بناهای مختلف دیوانی و حکومتی در این منطقه گویای اهمیت این حوزه است. از جمله این بناها قلعه‌ای است به‌نام “قلعه خاندان بهادری” که در داخل روستای تاریخی اسفندان واقع شده است.

این روستا در ۷۵ کیلومتری شمال غربی اراک، راه اصلی اراک – کمیجان قرار دارد. بنای یادشده که از ساخته‌های دوره قاجار و اوایل پهلوی است، مشتمل بر شش هزار متر سازه و بناست که در عرصه‌های نزدیک به ۱۱ هزار متر قرار گرفته است. از نگاه معماری این بنا مستطیل شکل می‌باشد که هر گوشه آن برجی بنا شده است که ارتفاع برج‌ها و حصار قلعه‌ حدود ۵ تا ۶ متر باقی مانده و آب کاریز کهنسال روستا نیز از بیرون و از مجاورت شرق آن می گذرد.

از همین جبهه (سمت خاور قلعه) دو دروازه برای ورود به قلعه وجود داشته که بعدها یکی از این دو را مسدود کرده‌اند. از طریق دروازه باقی مانده می توان به فضایی مستطیل‌شکل وارد شد که در درون آن و در دو نقطه مجزا دو در چوبی تعبیه نموده‌اند. یکی از درها مربوط به قسمت اعیان‌نشین و دیگری برای ورود به واحدهای خدماتی بنا می‌باشد. واحدهای خدماتی شامل حمام خزینه‌یی، انبار، مطبخ‌خانه و اتاق‌های خدمتکاران می باشد و قسمتی از این واحدها دستخوش ویرانی شده‌اند.

این مجموعه که در کنار یکی از راه‌های مهم ارتباطی است، در سال ۱۳۸۱ توسط خانواده بهادری به مدیریت میراث فرهنگی استان اهدا شد که پس از ادغام اقدامات ثبت و طرح آن در شورای ثبت سازمان میراث فرهنگی کشور مجموعه یادشده در سال۱۳۸۲ به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.