چگونه می توان آمریکا را وادار به برداشتن تحریم ها کرد؟

مهسا مژدهی: در حالی که بیش از یک سوم جمعیت جهان در قرنطینه به سر برده و بیماری کرونا همچنان اسب خود را می تازند، ایالات متحده در مقابل درخواست های جامعه بین المللی برای حذف تحریم های ایران، مقاومت نشان داده و با وجود اینکه وزارت خارجه کشورمان به طور مستمر پیگیر موضوع بوده و تحریم ایران را جنایت می خواند، کاخ سفید هنوز پاسخ درستی نمی دهد. با همه اینها به تازگی فرکانس های تازه ای از سوی مقامات وزارت خارجه آمریکا به گوش می رسد. پمپئو در اواخر ماه گذشته میلادی احتمال تجدید نظر در تحریم ها را مطرح کرد اما بعد از آن دیگر پیگیر موضوع نشد. با این حال برخی از ناظران به راه افتادن اینستکس را هم نتیجه برخی چشم پوشی های آمریکایی ها می دانند. در خبرآنلاین با اردشیر سنایی، استاد دانشگاه و کارشناس روابط بین الملل در مورد احتمال لغو تحریم های ایران به گفتگو نشستیم:

جهان امریکا را به خاطر تحریم ایران در وضعیت بحرانی کنونی تحت فشار قرار داده با این حال به نظر می رسد در ایالات متحده این فشارهای جهانی تاثیر چندانی بر تصمیمات اهالی کاخ سفید ندارد. به تازگی پمپئو گفته که احتمال برطرف شدن تحریم ها وجود دارد، ایا می توان این وعده وزارت خارجه آمریکا را جدی گرفت؟

به نظر می رسد که آمریکا چه در داخل و چه در خارج و فضای بین المللی تحت فشار گسترده قرار گرفته است تا تحریم های ایران را به طور کامل یا حداقل موقت بردارد و نوعی کمک رساندن به حل بحران و امکان ارسال تجهیزات پزشکی و دارویی صورت بگیرد یا اینکه ایران حداق بتواند مشکلات اقتصادی خود را برای فائق آمدن بر کرونا، بتواند برطرف کند. اما به نظر نمی رسد که آنها آمادگی و تمایلی به پدیرش این فشارها داشته باشند. حرف پمپئو که گفته است احتمال تجدید نظر در تحریم ها علیه ایران وجود دارد به نظر یک نوع واکنش به فشارهای جهانی به آمریکا و خریدن زمان برای کاهش یافتن این فشارهاست چون عملا پس از گفتن این حرف ها اقدامی از سوی ایالات متحده صورت نگرفته است.

ترامپ در واکنش به اقدامات ایران و اعتراضات حرف را عوض کرده و به نظر می آید که سعی دارد به هر نحوی که شده توپ را به زمین ایران بیاندازد. شما رفتار ایالات متحده در این مرحله را چطور می بینید؟

ترامپ ادعا کرده که ایران درخواستی برای برداشته شدن تحریم ها از این کشور نداشته است و اگر درخواست از سوی کشور ما صورت بگیرد، فورا مذاکرات را شروع می کنیم. به نظر می آید که ایالات متحده در فتن این حرف نیم نگاهی هم بر این موضوع دارد که مذاکره میان دو کشور به این بهانه سر بگیرد. یعنی همان سیاستی که از زمان خروج از برجام از سوی ترامپ پی گیری می شد اینجا هم ادامه دارد و او همان سیاست را دنبال می کند. او منتظر درخواست ایران است تا با استفاده از این فرصت، مانور بدهد که ایران خود بر سر میز مذاکره آمده است. اما اینکه بعدا چه نتیجه ای بخواهد از این نوع گفتگوها حاصل شود فعلا مشخص نیست.

با توجه به این ادعای ترامپ و تمایلش به کشاندن ایران پای میز مذاکره، به نظر شما او قصد دارد تا از وضعیت فعلی بهره برداری انتخاباتی داشته باشد؟

ایالات متحده در شرایطی قرار دارد که چند ماه بیشتر تا انتخابات ریاست جمهوری 2020 باقی نمانده و کرونا هم تازه در این کشور اوج گرفته و به نظر می رسد بحران شدیدتری هم در این کشور در پیش باشد و در همین مدت کوتاه هم این بیماری، اثرات خود را بر وضعیت اقتصادی و سیاسی ایالات متحده گذاشته است. شاخص های اقتصادی در این کشور در حال سقوط است و تعداد بیکارانی که نیازمند بیمه بیکاری هستند به شدت زیاد شده است. این شرایط نامناسب به نظر فعلا ادامه خواهد داشت. الان دغدغه ترامپ بیش از هر چیزی کنترل این شرایط ویژه و رد کردن بحران کروناست تا چالش کمتری برای دولت داشته باشد. در شرایط این چنینی بیشتر تمرکز ترامپ و تیم او بر روی مسائل داخلی آمریکا قرار گرفته است. سیاست خارجی در چنین وضعیتی در مرحله دوم توجه قرار دارد. ممکن است در چنین شرایطی اتفاقاتی هم در سیاست خارجی رخ دهد اما تمرکز کاخ سفید فعلا نمی تواند بر این مسائل باشد. در انتخابات امریکا هم معمولا مسائل داخلی این کشور نقش پررنگ تری دارند. در مورد مذاکره با ایران هم همانطور که گفتیم نگاه آنها فعلا گذراندن بحران از یک سو و از سوی دیگر خریدن زمان برای کاهش فشارهاست.

کمی بیشتر درمورد رفتارهای آمریکا در برخورد با اعتراضاتی صحبت کنیم که بر این کشور به خاطر تحریم ایران وارد می شود.

تا این لحظه ما شاهد اتفاق ویژه ای از سوی آمریکا نشده ایم که نشان دهد این کشور نسبت به برداشتن تحریم ها قانع شده باشد با این حال فشارها بر ایالات متحده بسیار زیاد شده و شاید تغییر لحن مقامات آمریکایی یکی از نتایج همین فشارها باشد. اما ترامپ و تیم ضد ایرانی او به نظر نمی آید که دلشان بخواهد تحریم ها علیه ایران را لغو کنند. مگر اینکه مشکل کرونا در ایالات متحده بالا بگیرد و این همراه شود با یک اجماع جهانی که رهبری آن را ایران در دست داشته و همه قوای بین المللی و دیپلماتیک و رسانه ای خود را بر آن بگذارد. در این صورت ممکن است بتوان انتظار یک چرخش معنادار را در ایالات متحده داشت.

مثلا همین الان با توجه به اجماعی که به دست آمده اولین تراکنش اینستکس بلاخره انجام شد، هرچند که این کافی نیست اما به نظر می رسد اینکه ایران توانست با کمک این تراکنش بخشی از نیازهای درمانی و بهداشتی و... را برطرف کند بدون همکاری و موافقت ایالات متحده ممکن نبود. اما اگر قصد و هدف ما برداشته شدن کامل تحریم ها باشد، نیاز به کار بیشتری است.

وزارت خارجه در خط مقدم مبارزه با تحریم ها در بحران کرونا دست به مصاحبه، فشار رسانه ای و... زده است. به نظر شما این اقدامات تا چه اندازه می تواند بر آینده تحریم ها علیه ایران موثر باشد؟

تلاش هایی در داخل وزارت خارج کشورمان برای مقابله با تحریم امریکا علیه ایران در حال انجام است. اما دو مساله وجود دارد که در بررسی این تلاش ها نباید فراموش شود. اول اینکه در داخل کشور قبل از هر چیز باید یک اجماع داخلی بین همه نهادها شکل بگیرد که با استفاده از آن وزارت خارجه بالا اقدامات عملیاتی خود را پیش ببرد. اما به نظر می رسد که این اجماع هنوز در داخل کشور ما شکل نگرفته است.

دوم اینکه به نظر می آید حجم کارهای صورت گرفته هر چند بالاست اما کافی نبوده و به اندازه ای نیست که انتظار یک نتیجه موفقیت آمیز را از آن داشت. ما باید روی افکار عمومی داخل آمریکا و دیگر کشورها تاثیر گذاشته و نظر شخصیت ها و چهره های سیاسی و اجتماعی را به موضوع جلب کنیم.این اقدام هنوز از سوی وزارت خارجه صورت نگرفته است.

این موضوع را باید در نظر گرفت که اگر طرف مقابل احساس کند که وزارت خارجه تصمیم گیرنده نبوده یا فاقد قدرت کافی است، از تاثیر اقدامات ایران کم خواهد شدو اما اگر اجماع داخلی شکل بگیرد و جهان خارج هم متوجه این اجماع شود، می توان به تاثیر گذاری اقدامات وزارت خارجه بر برداشته شدن تحریم ها امیدوار بود.

312 310