گزارش تسنیم از یک طرح تحول در نیروی دریایی ارتش/ ناوشکن‌های جدید ایران چه ویژگی‌هایی دارند؟

گروه دفاعی خبرگزاری تسنیم- متخصصان کشورمان در زمینه ساخت ناوهای جنگی تاکنون در دو رده محصولاتی را ساخته و به خدمت عملیاتی درآورده اند. در رده طول بدنه 47 متر و تناژ جابجایی 275 تن، ناوچه رده «سینا» و در درطول بدنه حدود 94 متر و تناژ حدود 1400 تن ناو محافظ «جماران» و فروندهای بعدی آن ساخته شده اند که به زودی 2 شناور دیگر از این رده تحویل نداجا خواهد شد.

اما تمامی این شناورها و حتی طرح های بعدی در دست ساخت در نیروی دریایی ارتش یعنی ناو بزرگ آموزشی رزمی خلیج فارس و ناوشکن سنگین پروژه نگین، شناورهایی با طراحی مرسوم تک بدنه هستند. در دنیای شناورها، طرح های دیگری نیز مورد استفاده قرار گرفته است. شناورهایی با دو بدنه مشهور به «کاتاماران» و با سه بدنه که به آن «تریماران» گفته می‌شود.

* مزیت های فنی طرح سه بدنه

استفاده از این طرح در قیاس با طرح تک بدنه یا مونوهال مزیت های مختلفی به همراه دارد. افزایش پایداری، عدم نیاز به مخزن تعادل، سطح عرشه وسیع، حجم بالای خط آب زیادتر، ایمنی بیشتر در اثر حوادث منجر به شکافته شدن بدنه، امکان فعالیت در آب های کم عمق، مقاومت هیدرودینامیکی کمتر در سرعت‌های بالاتر، سطح مقطع راداری کمتر از پهلو، طراحی شناور با طول کمتر در یک تناژ و حجم مشابه با شناور تک بدنه.

در شناور سه بدنه، در صورت وارد شدن یک نیروی ناپایدار کننده (قرمز رنگ) از طرف دریا، نیروهای شناوری دو بدنه کناری با توجه به فاصله تا مرکز ثقل، به راحتی آن را خنثی می سازند

این مزیت ها سبب شده تا در 20 سال اخیر، پای این طرح پس از قایق های تندرو به ناوهای جنگی بزرگ هم باز شود. یک شناور انگلیسی به نام «تریتون» در سال 2000 اولین تریماران نظامی بود که برای اثبات فناوری و تحقیقات در این زمینه ساخته شد.

تریتون 97 متر طول و 2236 تن جابجایی دارد. مهمترین شناور تریماران نظامی رده (کلاس) ایندیپندنت ساخت آمریکا با 127 متر طول و تناژ جابجایی بیشینه 3104 تن است که در سال 2008 اولین فروند آن به نیروی دریایی این کشور تحویل داده شد.

تاکنون 10 فروند از این شناور وارد خدمت نظامی شده و 6 فروند دیگر در حال ساخت بوده و برنامه برای 3 فروند دیگر وجود دارد. به واسطه تولید انبوه این شناور و سابقه عملیاتی بیش از 10 سال، این شناور مهمترین تریماران بزرگ نظامی است که قطعاً در مرحله طراحی مورد الگوبرداری توسط کشورهای دیگر قرار می گیرد.

شناور انگلیسی تریتون

ناو رده ایندیپندنت ساخت آمریکا

این شناور که پهنای بدنه آن 32 متر است به سرعت بیشینه 81 کیلومتر بر ساعت دست می یابد و با توجه به وسعت عرشه، حتی بالگردهای خانواده CH-53 نیز امکان فرود و پرواز روی این شناور را دارند و برد عملیاتی آن نیز در سرعت 33 کیلومتر بر ساعت، برابر 7964 کیلومتر عنوان شده است.

این ناو به توپ های 57 و 30 میلیمتری، تیربارهای 12.7 میلیمتری و موشک های عمودپرتاب هلفایر برای درگیری با اهداف دریایی و زمینی تجهیز شده است.

ناو ایندیپندنت قابلیت پذیرش یک بالگرد سی هاوک یا دو بالگرد بدون سرنشین فایراسکات را دارد و هدف از طراحی این شناور اجرای عملیات های متنوع در نزدیکی ساحل بوده است و به واسطه پایداری بالایی که طرح سه بدنه ایجاد می کند امکان عملیات تا فورس دریای 5 را نیز دارد.

یک شناور نظامی اندونزیایی 63 متری تریماران که به طور بسیار گسترده ای از فیبرکربین در آن استفاده شده نیز در سال 2012 ساخته شده است. چینی ها نیز در مرحله طراحی دقیق یک ناو رزمی 142 متری و 1450 تنی تریماران با بیشترین پهنای عرشه 32.6 متر و سرعت نهایی 55 تا 65 کیلومتر بر ساعت مجهز به موشک های پدافند هوایی عمود پرتاب برد متوسط HQ-16 هستند.

شناور سه بدنه ساخت اندونزی

ناو رزمی سه بدنی چینی

* ویژگی های تریماران ایرانی

در ایام بزرگداشت نیروی دریایی ارتش در آذر 1398 در نمایشگاه دستاوردهای این نیرو، از طرح شناور رزمی سه بدنه با نام پروژه «هرمز» رونمایی شد. فرمانده نیروی دریایی ارتش، این شناور را به نام موج-6 با تناژ 2000 تا 3000 تن معرفی کرد.

از این نظر ناو رزمی سه بدنه ایرانی تقریباً هم رده با ناو ایندیپندنت آمریکایی و نمونه چینی قرار می گیرد. در نتیجه احتمالاً طول آن نیز در حدود 120 تا 130 متر و عرض بدنه در حدود 30 متر قابل تخمین است.

به گفته فرمانده نیروی دریایی ارتش، کار طراحی این ناو به اتمام رسیده و از سال 1399 کارهای ساخت آن شروع می شود. در نتیجه احتمالاً در سال جاری اطلاعات بیشتر و دقیقتری از این ناو جدید ایرانی منتشر خواهد شد.

طرح ناو سه بدنه موج-6 ایران

این طرح حرکت به سمت تغییر سبک و سیاق طراحی از شناورهای مرسوم تک بدنه به یکی از طرحهای پیشرفته در میان ناوهای نظامی است که هنوز چند نمونه بیشتر از آنها ساخته نشده است و سابقه آنها نیز به حدود دو دهه اخیر باز می گردد.

یکی از ویژگی هایی که در طرح موج-6 یا پروژه هرمز قابل مشاهده است، ایجاد قابلیت نگهداری از بالگرد در آشیانه است. در ناوهای قدیمی تر ساخت خارج یعنی ناوهای پشتیبانی خارک و بوشهر آشیانه نگهداری بالگرد وجود داشته است اما تاکنون در ناوهای رزمی ساخت ایران که وارد خدمت عملیاتی شده اند، تنها عرشه فرود و پرواز بالگرد تعبیه شده و آشیانه مختص آن تدارک دیده نشده است.

با وجود آشیانه، بالگرد امکان محافظت کامل در تمام شرایط آب و هوایی و تعمیر و نگهداری بسیار بهتری را خواهد داشت.

درب های آشیانه بالگرد و عرشه نشست و برخاست آن در موج-6

نکته دیگر اینکه تریماران ایرانی از 2 آشیانه بهره می برد در نتیجه احتمالاً امکان حمل 2 فروند بالگرد را خواهد داشت. این امر به مدد عرض بدنه بیشتر در طرح سه بدنه یا تریماران حاصل شده است. البته این عرض بیشتر به معنی عرشه پهن تر نیز هست در نتیجه بالگردهای بزرگ مانند SH-3D سی‌کینگ و RH-53D سی‌استالیون نیز می توانند در این عرشه نشست و برخاست داشته باشند.

* شکل بدنه پنهانکار راداری

در طراحی خطوط و صفحات بدنه این ناو از اصول طراحی پنهانکاری راداری استفاده زیادی شده است. صفحات بزرگ یکپارچه، زاویه های غیر عمود بر سطح افق و هماهنگی زاویه های بخش های مختلف تا حد امکان برخی از نکاتی است که سبب کاهش بازتاب راداری شناور می شود. به علاوه شکل بدنه توپ اصلی نصب شده در سینه ناو و توپ های دفاع هوایی نیز با همین اصول و استفاده از خطوط و صفحات متقاطع طراحی شده است.

دو پرتابگر 4 فروندی موشک های کروز ضد کشتی نیز در این ناو، قابلیت بالا آمدن پیش از شلیک و جمع شدن پس از شلیک را دارند و در شرایط عادی پشت صفحاتی از بدنه در بالاترین عرشه قرار می گیرند. این امر سبب حذف بازتاب راداری این پرتابگرها در رادارهای جستجوی سطحی شناورهای دشمن می شود.

لازم به ذکر است در ناو سهند که اصول طراحی پنهانکاری راداری به طور نسبی نسبت به ناو جماران رعایت شده، برد کشف آن در رادارها به یک ششم کاهش یافته است.

طراحی بدنه مطابق اصول پنهانکاری راداری در موج-6

* سامانه های دفاع نقطه ای پر تعداد

یکی دیگر از ویژگی های طرح ناوشکن جدید ایرانی، تجهیز آن به 4 سامانه دفاع نقطه ای توپخانه ای «کمند» است. هر قبضه این سامانه از یک توپ 6 لوله چرخان با کالیبر 30 میلیمتر بهره می برد و دارای نواخت تیر 4000 تا 7000 گلوله است. به واسطه این حجم آتش، کمند قابلیت بسیار بالایی در انهدام اهداف هوایی خصوصا موشکهای کروز ضد کشتی در محدوده برد خود دارد.

سامانه توپ 6 لوله کمند

چینش این توپها روی ناو رزمی موج-6 به گونه ای است که هر سمت ناو توسط دو قبضه پوشش داده می شود اما قبضه های سمت دیگر نیز در محدوده ای قابلیت پوشش دادن اهداف در فواصل نچندان نزدیک را خواهند داشت. 2 قبضه از این توپها در بخش جلویی ناو و 2 قبضه در قسمت انتهایی و قبل از عرشه بالگرد نصب شده اند. این 2 قبضه تقریباً در بالاترین ارتفاع بدنه نصب شده اند.

توپ اصلی ناو سه بدنه ایرانی هم به احتمال زیاد توپ 76 میلیمتری فجر27 خواهد بود که یک سلاح تمام خودکار با قابلیت انهدام اهداف سطحی و هوایی مختلف است.

نواخت تیر فجر27 بالغ بر 120 گلوله بر دقیقه بوده امکان هدفگیری با رادار و سامانه های الکترواپتیک را دارد. برد مؤثر این توپ دریایی 12000 و برد نهایی آن 17000 متر است.

* رادار چشم عقاب

این رادار آرایه فازی که در آذر ماه 1397 معرفی شد دومین طراحی راداری جهاد خودکفایی نداجا با استفاده از توان متخصصان داخلی به شمار می رود. قبل از تریماران ایرانی، چند ناو رزمی دیگر شامل دماوند-2 و احتمالاً دنا قرار است این نوع رادار را به خدمت بگیرند.

رادار چشم عقاب از نوع آنتن ثابت است که برای پوشش 360 درجه اطراف از چهار آنتن که هر یک 1000 المان دارند استفاده می کنند. این چهار آنتن با زاویه 90 درجه نسبت به هم قرار گرفته و کل محیط پیرامونی شناور را پوشش می دهند. چشم عقاب قابلیت کشف همزمان بیش از 100 هدف سطحی و هوایی را دارد.

نمونه مقیاس شده رادار چشم عقاب در نمایشگاه دستاوردهای نیروی دریایی ارتش

برد این رادار که در باند S عمل می کند حدود 200 کیلومتر بوده و هر وجه این رادار قابلیت قفل روی 3 هدف مختلف را داشته و در مجموع شناور مجهز به چشم عقاب قابلیت درگیری همزمان با 12 هدف را در محیط پیرامون خود دارد.

در این رادار از قابلیت‌های پیشرفته ضد ضد جنگ الکترونیک (ECCM) با استفاده از تکنیک های خاص از جمله ارسال تصادفی پالس فرستنده، جابجایی و تعویض سریع فرکانس، تجزیه و تحلیل جمینگ (جنگ الکترونیک) برای سامانه فرستنده، کنترل حساسیت نسبت به زمان، تغیرات سریع فرکانس تکرار پالس و فشرده سازی پالس بهره بردای شده است.

با توجه به اینکه احتمالاً ناو موج-6 در سال 1402 یا بعد از آن به مرحله تجهیز و نصب تجهیزات می رسد احتمال دارد که نمونه بهسازی شده ای از چشم عقاب روی آن نصب شود.

نکته مهم این است که آرایش رادارها روی موج-6 دو ردیف آنتن و در هر ردیف 3 آنتن برای پوشش 360 درجه است. یعنی شناور پروژه هرمز در مجموع از 6 آنتن رادار بهره می برد.

بر خلاف نمونه فعلی چشم عقاب که هر آنتن باید 90 درجه را پوشش بدهد، در چینش مشاهده شده روی ناو سه بدنه جدید ایرانی، هر آنتن باید 120 درجه را پوشش بدهد. این امر به خودی خود نشان دهنده به کارگیری نمونه متفاوتی از چشم عقاب را روی موج-6 است.

* 4 موشک تا صدتایی شدن

طبق طرح ارائه شده، ناوشکن تریماران ایرانی به واسطه فضای بسیار بیشتری که به دلیل طرح بدنه خود دریافت کرده است، قابلیت نصب 96 سیلوی پرتاب عمودی موشک را پیدا کرده. این سیلوها مشابه انواع خارجی، قابلیت ذخیره انواع موشک ها از پدافند هوایی برد کوتاه تا بلند و موشک های کروز ضد اهداف زمینی را خواهند داشت. 6 مجموعه 16 تایی از سیلوهای پرتاب عمودی در قسمت جلویی یا سینه ناو موج-6 قابل مشاهده است.

محل استقرار پرتابگرهای عمودی روی ناو پروژه هرمز یا موج-6

به کارگیری موشک های پدافند هوایی عمودپرتاب برای اولین بار قرار است در ناوهای دماوند-2 و دنا که در سال 1399 تحویل نیروی دریایی ارتش می شوند رقم بخورد. اما این موشک ها از نوع میانبرد هستند.

در ناو موج-6 با توجه به طراحی جدید امکان ایجاد فضای کافی برای حمل موشک های رده برد بلند با طول حدود 7.5 متر وجود دارد. مانند نمونه های متناسب با کاربرد دریاپایه از صیاد-4 که هم اکنون برد 200 کیلومتر را پوشش می دهند.

این موشک ها قابلیت دفاع هوایی یک ناو رزمی را از حد راهکنشی (تاکتیکی) فراتر برده و وارد محدوده راهبردی می کنند. برد بلند، ارتفاع بلند و توان درگیری همزمان با چند هدف که احتمالاً در موج-6 با فرض توانایی های پایه سامانه چشم عقاب، به 18 هدف خواهد رسید سبب می شود تا این ناو رزمی توانایی پدافند هوایی عالی داشته و امکان تغییر راهبردی در فضای نبرد را داشته باشد.

یک سیلوی پرتاب عمودی موشک پدافند هوایی برد بلند خارجی در حال جای دهی در ناو

همین سیلوهای پرتاب همچون نمونه های خارجی امکان تجهیز به موشک های برد متوسط و تا چهار موشک با قطر کمتر برای پوشش دادن بردهای کوتاه و اهداف کم اهمیت تر را نیز خواهند داشت.

شلیک موشک پدافند هوایی (سمت راست) و کروز ضد اهداف زمینی (سمت چپ) از پرتابگرهای عمودی در ناوشکن های مدرن

نکته دیگر امکان تجهیز موج-6 به موشک های کروز ضد اهداف زمینی به واسطه سیلوهای پرتاب عمودی است. این موشک ها از بردهای 700 تا 2000 کیلومتر در ایران ساخته شده اند و توسعه نمونه دریاپایه و قابل شلیک از سیلوی عمودی نیز امری در دسترس متخصصان موشکی کشومان است.

به واسطه این موشک ها، ناو موج-6 قابلیت تهاجمی فوق العاده ای یافته و توانایی تحمیل اراده سیاسی که از کاربردهای اصلی یک نیروی دریایی راهبردی است را پیدا می کند.

ترکیب برد 2000 کیلومتری موشک با برد چند هزار کیلومتری ناو موج-6 و البته تعداد بالای موشک های قابل حمل، می تواند آن را به یک مهره با اثرگذاری بالا در منازعات نظامی تبدیل نماید.

نمای پهلوی ناو رزمی موج-6

حرکت به سمت استفاده از طرح بدنه جدید در ناو رزمی جدید پروژه هرمز یا موج-6 سبب شده تا با پیشگیری از افزایش بیش از اندازه طول شناور، فضای بسیار بالایی برای حمل تسلیحات مختلف موشکی، بالگرد، پدافند قوی و البته سوخت و تدارکات بیشتر در ناو سه بدنه موج-6 ایجاد شود.

بی شک ساخت و به خدمت گیری ناو رزمی با طراحی پیشرفته و با این سطح از قابلیت ها، علاوه بر افزایش روحیه خودباوری در بین جامعه و بویژه متخصصان، هم نقش مهمی نیز در افزایش توانمندی های نیروی دریایی ارتش برای افزایش هرچه بیشتر وزن راهبردی این نیرو دارد.

انتهای پیام/