از اختراع ذخیره سازی و تزریق خون تا عاقبت نافرجام مخترع آن

به گزارش خبرنگار حوزه فناوری گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، خون همواره نمادی از تولد و مرگ بوده است. وظیفه اصلی خون در بدن، انتقال اکسیژن و مواد مغذی به بافت‌ها، کمک به دفع مواد حاصل از متابولیسم، و جمع‌آوری مواد سمی جهت انتقال به کبد و کلیه به‌منظور تصفیه است. این مایع حیاتی، علاوه بر آب، گلبول‌های سفید و قرمز و پلاکت، حاوی پروتئین، گلوکوز، چربی، ویتامین‌ها، هورمون‌ها و مواد معدنی است.

تکنیک‌های ذخیره‌سازی و تزریق خون در یک قرن گذشته

در صورت خونریزی‌های قابل توجه و یا به‌واسطه بیماری‌هایی که خون‌سازی در بدن کند یا متوقف می‌شود، نیاز است که تا زمان بازیابی فرایند طبیعی خون‌سازی در بدن، به بیمار خون کافی تزریق شود. تکنیک‌های ذخیره‌سازی و تزریق خون در یک قرن گذشته، موجب نجات جان میلیون‌ها فردی شده که به دلایل مختلف، خون زیادی از دست داده‌اند.

همچنین، بیمارانی که از مشکلات خونی رنج می‌برند، به‌واسطه آن به راحتی به زندگی خود ادامه می‌دهند. بسیاری از جراحی‌های پیچیده و طولانی‌مدت، در صورت عدم امکان تزریق خون در حین جراحی، هیچ‌گاه توسعه داده نمی‌شد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه در جهان، ۱۱۷.۴ میلیون اهدای خون و بالتبع، تزریق خون صورت می‌گیرد.

در زمان‌های قدیم،باوجود اینکه پزشکان دانش چندانی از جریان خون نداشتند، ولی ریشه بسیاری از بیماری‌ها را در عدم تعادل خون بیمار می‌دیدند و همواره به دنبال شیوه‌های مختلفی برای دست‌کاری خون جاری در بدن بیماران بودند. در مصر باستان، خون‌گیری یا حجامت برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها صورت می‌گرفت.

نظریه گردش خون در سال ۱۶۲۸ مطرح شد

ویلیام هاروی، پزشک انگلیسی، اولین فردی بود که در سال ۱۶۲۸، نظریه گردش خون را بیان داشته و به واسطه آزمایش بر روی حیواناتی ازجمله مارها، آن را اثبات کرد. البته جامعه پزشکی به واسطه نظریات پشتیبان حجامت و خون‌گیری که جز محوری‌ترین درمان‌ها در آن دوره بود، تا مدت‌ها ایده او را نپذیرفت. تا سال‌ها ساختار خون برای پزشکان ناشناخته بود تا این‌که در سال ۱۶۵۸، بیولوژیست هلندی به نام جان سوامردام «Jan Swammerdam»، به مشاهده و توصیف میکروسکوپی آن پرداخت و به وجود سلول‌های قرمز در خون پی برد.

اولین تزریق موفقیت‌آمیز خون، در سال ۱۶۶۵ اتفاق افتاد

اولین تزریق موفقیت‌آمیز خون، در سال ۱۶۶۵ و توسط پزشک انگلیسی به نام ریچارد لوور «Richard Lower» انجام در ابتدا روی یک سگ انجام گرفت. دو سال بعد، او گزارشی در رابطه با تزریق خون حیوان به انسان نیز منتشر کرد. در همان سال، توانست با تزریق خون گوسفند، جان نوجوان پانزده‌ساله‌ای که دچار خون‌ریزی شدید شده بود را نجات دهد.

اولین گزارش تزریق موفقیت‌آمیز خون انسان به انسان

جالب است که بعد از بیش از ۱۵۰ سال، اولین گزارش مبنی بر تزریق موفقیت‌آمیز خون انسان به انسان منتشر شد. در سال ۱۸۱۸، جیمز بلاندل «James Blundel» انگلیسی، برای اولین بار توانست با تزریق خون، بیماری که در حین زایمان دچار خونریزی شده بود را از مرگ حتمی نجات دهد.

معرفی گروه خونی O به‌عنوان دهنده عمومی

هماتولوژیست آمریکایی به نام روبن اتنبرگ «Reuben Ottenberg»، پیش از آغاز جنگ جهانی اول، تحقیقات ارزنده‌ای در این رابطه انجام داد و اولین تزریق خون با در نظر گرفتن تطابق گروه‌های خونی را با موفقیت انجام داد. او به تبیین رابطه وراثت با گروه‌های خونی پرداخت. اتنبرگ گروه خونی O را به‌عنوان دهنده عمومی معرفی کرد.

بیشتر بخوانید: راه اندازی سامانه «باهم» برای رفع نیاز‌های مراکز درمانی در روز‌های کرونایی

با وجود پیشرفت‌های حاصل در خصوص کشف قابلیت‌های تزریق خون به بدن بیماران، اما همچنان لخته شدن خون خارج از بدن، یکی از مشکلات اساسی بود. برخی از پزشکان، اتصال مستقیم رگ اهداکننده به شریان گیرنده را به‌عنوان راه‌حلی برای این موضوع پیشنهاد دادند. اگرچه این تکنیک چندان نتیجه بخش نبود، ولی راه را برای عمل پیوند اعضا هموار کرد.

تکنیک نگهداری خون

آغاز جنگ جهانی اول و نیاز مبرم مجروحان خط مقدم به تزریق خون، عامل توجه مضاف به ذخیره‌سازی و تزریق غیرمستقیم خون بود. پیتون روس «Peyton Rous»، پاتولوژیست آمریکایی، به همراه همکار خود جیمز تورنر «James Turner»، تکنیکی را برای نگهداری خون تا چند روز، ابداع شد. پیتون بر روی ساختار خون مطالعه می‌کرد، ولی گزارش‌های منتشرشده از آمار بالای مرگ‌ومیر مجروحان میدان جنگ به‌واسطه خونریزی شدید، او را بر آن داشت تا به تحقیقات در مورد ماده جایگزین خون بپردازد. زمانی‌که وی متوجه شد که این تحقیقات به نتیجه‌ای نخواهد رسید، به فکر یافتن روشی برای ذخیره‌سازی خون جهت انتقال به میدان نبرد افتاد.

او ترکیبات مختلف را بر روی خون انسان و چندین حیوان، از جمله خرگوش، گوسفند و سگ آزمایش کرد و در نهایت، به محلولی نمکی به نام «Locke's solution» دست‌یافت که در آن، سدیم سیترات جهت جلوگیری از انعقاد و دکستروز و گلوکوز، به عنوان منبع انرژی برای سلول‌های قرمز وجود داشت. در سال ۱۹۱۷، بعد از موفقیت آزمایشات پیتون، همکارش اوسوالد رابرتسون «Oswald H. Robertson»، به همراه دسته پزشکی ارتش آمریکا، به بلژیک رفت تا این تکنیک را در میدان جنگ امتحان کند. او موارد زیادی تزریق خون انجام داد و توانست جان هزاران نفر را نجات دهد. یخدانی که وی برای حمل بسته‌های خون توسعه داد، اولین بانک خونی آن‌هم از نوع سیار بود.

در آن دوران، این تکنیک ذخیره‌سازی، توسط بیمارستان‌های شهری مورد استفاده قرار نگرفت؛ اما با شروع جنگ جهانی دوم، مجددا محلول ساخته‌شده توسط روس و تورنر که دیگر محلول روس تورنر نام گرفته بود، مورد توجه قرار گرفت. از آن زمان، افراد زیادی برای بهبود فرایند ذخیره‌سازی خون تلاش کردند که از آن جمله، می‌توان پزشکی لهستانی، به نام برنارد فانتوس «Bernard Fantus» را نام برد که در سال ۱۹۳۷، اولین بانک خون را در آمریکا تاسیس کرد.

کسی که به عقیده جامعه پزشکی بیشترین تأثیر را در فرایند تزریق و ذخیره‌سازی خون داشت و پتنتی برای تکنیک توسعه داده‌شده دریافت کرد، جراحی آفریقایی-آمریکایی به نام چارلز درو «Charles R. Drew» بود. بر این اساس، مؤسسه ملی سلامت آمریکا، عنوان پدر بانک خون را به او داده است. درو با توسعه تکنیکی برای جداسازی اجزای خون مانند پلاسما و سلول‌های قرمز، مدت‌زمان ذخیره‌سازی خون را افزایش داد.

علم پزشکی مدرن، به این نتیجه رسیده که بسیاری از جراحات، بیماری‌ها و سوختگی‌ها، با تزریق اجزای خون بهتر درمان می‌شوند و به تزریق حجم بالای خون که می‌تواند عوارض خطرناکی داشته باشد، نیازی نیست. همچنین می‌توان گفت که با جداسازی اجزای خون، با یک واحد خونی می‌توان جان سه بیمار را نجات داد. نکته حائز اهمیت دیگر، این است که پلاسمای خون که پرکاربردترین جزو آن است، در همه افراد یکسان بوده و فارغ از نوع گروه خونی، می‌توان آن را به بیماران تزریق کرد.

ابداع جداسازی پلاسما از سلول‌های قرمز خون

چارلز درو سیاهپوست در سال ۱۹۳۹، بورسی دولتی برای مطالعه در حوزه تزریق و ذخیره‌سازی خون در یکی از بیمارستان‌های دانشگاه کلمبیا و زیر نظر دکتر جان اسکودر «John Scudder» دریافت کرد. درو توانست با همراهی اسکودر، تکنیکی برای جداسازی پلاسما از سلول‌های قرمز خون ابداع کند. وی در یکم آوریل سال ۱۹۳۹، درخواست ثبت اختراعی به نام استاد خود، اسکودر ثبت کرد که دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا، گواهی ثبت اختراعی به شماره «US۲۳۰۱۷۱۰»، به آن تخصیص داد. اسکودر طی سندی این پتنت را دوباره به درو انتقال داد و درو نیز تصمیم گرفت تا در راستای تحقیقات پزشکی، کلیه منافع حاصله از این پتنت را به دانشگاه کلمبیا اعطا کند.

علت فوت مخترع تزریق و اهدای خون چه بود؟

درو در ۳۱ مارس ۱۹۵۰، بعد از انجام یک عمل جراحی و تدریس به دانشجویان برای حضور در کنفرانس پزشکان آفریقایی-آمریکایی، با خودرو شخصی راهی آلباما می‌شود. او در مسیر تصادف کرد و دچار جراحات و خونریزی شدیدی شد. اگرچه درو را سریعا به بیمارستان منتقل کردند، اما پزشکی که جان صد‌ها هزار مجروح دچار خون‌ریزی را به‌واسطه تکنیک و اختراعش نجات داده بود، خود به دلیل خونریزی جانش را از دست داد.

انتهای پیام/