تفاوت وزن کلمات با آکسان چیست

به گزارش ایکنا، الهام ماندگارمهر، مرتل و حافظ بین‌المللی کشورمان، مباحثی مقدماتی درباره وزن کلمات (نبر یا آکسان مصطلح) ارائه می‌کند. موارد مطرح‌ شده از سوی این مدرس قرآن، براساس اجازه‌نامه قرائتی است که به روایت حفص از عاصم و از دو طریق روضة‌المعدّل و کتاب المصباح از شیخ محمد عصفور(از اساتید مصری) دریافت کرده است. این مباحث در هشت قسمت روزهای یکشنبه و سه‌شنبه منتشر می‌شود.

مقدمه

منظور از وزن کلمات همان «نَبر» یا «آکسان» مصطلح است و در این قسمت، مباحث مقدماتی بیان می‌شود تا این موضوع روشن شود که چرا از اصطلاح وزن کلمات به جای نبر و آکسان استفاده می‌شود؟

همانطور که می‌دانید، اصل متن قرآن، دارای وزن است و اصطلاحاً می‌توان گفت، اصل متن قرآن، موزون است. در تلاوت قرآن می‌توان از هر مقام و لحنی، البته براساس قواعد و اصول خودش استفاده کرد. اما باید به این نکته توجه داشت که رعایت تناسب بین لحن ذاتی و لحن عارضی ضروری است.

مراد از لحن ذاتی و عارضی

آنچه که تقریباً اصطلاح لحن برای آن به کار می‌رود، مربوط به لحن عارضی است، یعنی نغمه‌ها، دستگاه‌ها و مقام‌هایی که تلاوت قرآن با آنها انجام می‌شود. اما لحن ذاتی، اصل مبحث ماست که وزن کلمات است و در تلاوت باید مورد توجه باشد تا حتماً لحن ذاتی کلام رعایت شود. باید مراقب باشیم که لحن ذاتی، قربانی لحن عارضی نشود، یعنی به خاطر اینکه فلان تحریر را بزنم و یا فلان نغمه را به این سبک اجرا کنم، بخواهم لحن ذاتی کلمه را تغییر دهم؛ چرا که اگر قوانین وزن کلمات را ندانیم و لحن ذاتی کلام را اجرا نکنیم در تلاوت دچار خطا می‌شویم که البته این خطاها گاهی اشکال در معنا و گاهی اشکال در فصاحت ایجاد می‌کند.

شاید آنهایی که اشکال در فصاحت ایجاد می‌کند، خیلی اهمیت نداشته باشد، مگر برای آن افرادی که می‌خواهند قرآن را به احسن تلاوت و به بهترین نحو و بالاترین درجه فصاحت، تلاوت کنند که می‌توانند به این هدف با رعایت اوزان کلمات برسند، اما آن دسته از اوزانی که می‌تواند در معنا تأثیر داشته باشد، قطعاً اجرای آن لازم است و باید آن را فرا بگیریم، البته احتیاج به تمرین زیاد دارد تا این اوزان بتواند در ذهن قاری جا بی‌افتد، به ویژه اینکه حفاظ و قراء عادت کرده‌اند به سبک خاصی تلاوت کنند. باید تلاش کنند، اگر وزن کلمات در ذهن‌شان جابه‌جا شکل گرفته است، آنها را تصحیح کنند.

لازم است تا در محضر مُقری حاضر شویم و تلاوت‌مان را انجام دهیم تا اشکال تلاوت‌مان مشخص شود و سپس به برطرف کردن آن ایرادات بپردازیم. در کنار حضور در محضر یک مقری، استماع تلاوت‌ می‌تواند به افراد کمک بیشتری کند. تلاوت‌هایی که به نسبت توجه زیادی به اوزان کلمات داشته‌اند از جمله تلاوت‌های اساتیدی چون منشاوی، خلیل الحصری، محمود علی البناء، احمد محمد عامر، شحات محمد النور، عبدالباسط و... .

بنده از بین این تلاوت‌ها، از تلاوت استاد منشاوی در زمینه‌های مختلف فصاحت، تجوید، لحن و ... بسیار بهره بردم، اما از زمانی که کار بر روی اوزان کلمات را شروع کردم، تلاوت استادان احمد عامر و شحات به من کمک کردند، البته در کنار آنها در محضر شیخ عصفور حاضر شدم و این دو موضوع توانست این را تکمیل کند.

ممکن است این مسئله پیش آید که امکان حضور در محضر یک مُقری را ندارید، فعلا با استماع تلاوت‌ها تلاش کنید که این اوزان را فرا بگیرید. قصد داریم که در این سلسله مباحث تا حدودی شما را با قوانین وزن کلمات آشنا کنیم، همان چیزی که به اصطلاح به آن «نبر» و یا «آکسان» می‌گوییم و یا به نبر کلمات و آکسان کلمات معروف است. اما می‌خواهیم دقتی در بیان این اصطلاح داشته باشیم و به همین دلیل به آن وزن کلمات گفته می‌شود، چون وزن با نبر در برخی از موارد متفاوت است. منظور از نبر، فشار بر یک هجای کلمه است، اما منظور از «وزن» فشار آوردن نیست، بلکه لحن ذاتی آن کلمه است که اینگونه ادا می‌شود، مثلا در کلمه «ذلک» این را با رعایت حق و مستحق حرف درست تلاوت کنید؛

مثال را گوش دهید؛

(مخرج حرف ذال، درست تلفظ کردن استفال، حروف لام و کاف و در عین حال وزن کلمه، اما توجه کنیم که رعایت وزن بدون مبالغه باشد. نباید فشار و نبر زیاد به حرف لام بیاوریم.)

باید توجه کنیم که وزن کلمات، طبیعی ادا شود، البته ممکن است در ابتدا تکلفی در تلاوت ایجاد شود، مثل زمانی که می‌خواستیم تجوید، مخارج حروف، صفات و احکام حروف را فرا بگیریم، پس این تکلف که ایجاد می‌شود، طبیعی است، اما بهتر است با تمرین بیشتر هر چه زودتر این تکلف و مبالغه‎ها برطرف شود؛ چرا که «القرآن میسّر» در سوره مریم داریم «فَإِنَّما یَسَّرْناهُ بِلِسانِکَ»، باید این روانی و سهلی در تلاوت مشخص باشد و تلاوت طبیعی به دور از هر گونه تکلف و مبالغه، داشته باشیم و تلاش کنیم تا این اوزان در ذهنمان مثل سایر قواعد تجوید، ملکه شود.

ابتدا ممکن است فکر کنیم، این وزن‌ها را به صورت صحیح رعایت کردیم، اما به مرور باید آنقدر زیاد تلاوت داشته باشیم و تلاوت‌های زیادی را استماع کنیم و در محضر اساتید حاضر شویم تا ملکه ذهنمان شود و بدون فکر کردن، بتوانیم وزن کلمات را به صورت صحیح رعایت کنیم.

جمع‌بندی

«نبر» فوایدی در تلاوت دارد که از جمله آن؛

تأثیر در معنا دوری از اختلاس ادای حق حروف و حق حرکات به صورت کامل از همه مهم‌تر رعایت کردن لحن ذاتی کلام قرآن

ان شاءالله بتوانیم قرآن را با همان وزن ذاتی که نازل شده، تلاوت کنیم.

در ذیل صوت مباحث مطرح شده را بشنوید.

انتهای پیام