قیام مختار یکی از موثرترین قیام های پس از واقعه کربلا

به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، هر چند که در خصوص مختار ثقفی دیدگاه های مختلفی در متون تاریخی و روایی مطرح گردیده و عده ای از محققین، مختار را یک چهره ی خاکستری میدانند و او و قیامش را دست مایه جاه طلبی های او دانسته اند .اما بدون شک او یکی از مهمترین چهره های بعد از واقعه عاشورا در خوانخواهی امام حسین(ع) و یارانش بود که قیام او جزو معروفترین و موثرترین قیامهای پس از واقعه کربلا بوده است. در این خصوص با حجت الاسلام والمسلمین «ایمان ضرابی» کارشناس دینی و استاد دانشکاه گفت و گویی انجام داده ایم که در ادامه می خوانید.

مختار ثقفی که بود و در کجا متولد شد؟

مختار در سال اول هجرت متولد شد. ازدوران کودکی وی اطلاعات موثقی در دست نیست و بیشتر اطلاعاتی که درباره او موجود است، مربوط به دوران قیام و ماجرای خونخواهی امام حسین(ع) است. بنابر این، از وقایع شخصی او کمتر روایتی نقل شده است.مختار ثقفی از تابعین و اهل طائف بود. برخی مورخین نوشته اند که مختار در ۱۳ سالگی در واقعه جسر شرکت داشت. وی در این واقعه پدر و برادرانش را از دست داد، با این که او در این هنگام سن کمی داشت در صدد بود تا وارد میدان شود، ولی با ممانعت عمویش سعد بن مسعود مواجه شد.
شمس الدین ذهبی در سیر اعلام النبلاء از فعالیت مختار در عصر خلافت معاویه به نفع امام حسین(ع) خبر می‌دهد، در گزارش ذهبی آمده، مختار در زمان معاویه به بصره رفت و مردم را به سوی امام حسین(ع) فرا خواند، در این هنگام عبیدالله بن زیاد که والی بصره از طرف معاویه بود، وی را دستگیر کرده و ۱۰۰ ضربه شلاق زد. مختار پس از آن به طائف تبعید شد.

در زمان قیام امام حسین(ع)مختار کجا بود؟

وقتی که امام حسین (ع) مسلم بن عقیل را به نمایندگی خود به کوفه اعزام کرد، مسلم به منزل مختار وارد شد و مختار در حمایت از او و بیعت گرفتن از مردم برای وی بسیار کوشید. مختار در عراق به عنوان مرجعی از طرفداران و ناشران فضایل آل محمد (ص) به شمار می آمد و شیعه و معتقد به امامت حضرت علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) بود و آنها را بر دیگران ترجیح می داد. مختار در جریان شهادت مسلم (ع) در کوفه نبود، پس از شهادت مسلم (ع)، عبیدالله بن زیاد عده ای از آزادمردان را دستگیر و زندانی کرد تا هنگام ورود امام حسین (ع) به عراق نتوانند از آن حضرت حمایت کنند لذا در برخی متون آمده که مختار جزو همین عده بوده است.
مختار در زندان نامه ای به حجاز برای عبدالله بن عمر داماد خود نوشت و از وی خواست نامه ای به شام برای یزید بنویسد که او به ابن زیاد دستور دهد تا مختار را از زندان آزاد کند. وقتی نامه فرزند خلیفه دوم به شام رسید یزید فورا نامه ای به ابن زیاد نوشت که: «به محض آن که نامه مرا خواندی، مختار را رها کن و به او آسیبی نرسان والسلام». و مختار در پی این نامه از زندان آزاد شد و این در حالی بود که امام حسین و یارانش به شهادت رسیده بودند. مختار پس از آزادی از زندان راه حجاز را در پیش گرفت. عبدالله بن زبیر، دشمن سر سخت بنی امیه حاکم مکه شد. مختار بعد از حضور کوتاه در مکه و نزد ابن زبیر از او جدا شد و به شهر طائف، سرزمین آباء و اجدادی خود رفت و یک سال در آنجا ماند و مشغول تفکر و برنامه ریزی شد. یزید در سال ۶۴ ه.ق مرد و همان سال مختار بار دیگر از طائف به مکه آمد. مختار قبل از حرکت به سوی کوفه نزد محمد بن حنفیه آمد و او را در جریان کارش قرار داد و گفت: من تصمیم دارم به خونخواهی شما و به پیشانی شما قیام کنم، نظر شما چیست؟ محمد حنفیه ساکت شد؛ ولی مختار سکوت او را دلیل بر رضایت او پنداشت و با خود گفت: همان سکوتش برای من اذن است و با محمد حنیفه خداحافظی کرد و عازم عراق شد.

مختار ثقفی چرا قیام کرد؟

پس از فتح کوفه، مختار خود را برای ادای نماز و سخنرانی در مسجد و اعلام رسمی پیروزی انقلاب آماده می کرد. او در این خطبه، اهداف اصلی قیام خود و انقلاب را تشریح کرد و گفت: «ای مردم کوفه، من از جانب اهل بیت پیامبر (ص) ماموریت یافته ام تا به خونخواهی امام مظلوم، حسین بن علی و شهدای کربلا قیام کنم و انتقام خون آن گلگون کفنان را بگیرم و تا آخرین نفس با شدت هر چه بیشتر این هدف مقدس را تعقیب خواهم کرد.» با سقوط دارالاماره و فرار استاندار ابن زبیر و پیروزی انقلابیون، شهر کوفه به تصرف نیروهای انقلاب درآمد و کوفه، این مرکز قدرت عراق به عنوان پایگاه انقلاب چهره ای دیگر به خود گرفت. سرانجام کلیه افرادی که در روز عاشورا با اسب خود بر بدن مقدس امام حسین و شهدا تاختند، تا آنجا که سینه و پشت حضرت را له کردند، مختار دستور داد همه آنان را که ۱۰ نفر بودند دستگیر کردند و به هلاکت رساند و همین طور سایر جنایتکاران، عمر سعد، ابن زیاد، حرمله، خولی، حکیم بن طفیل، منقذ بن مره، سنان بن انس، زید بن رقاد و ... را به عقوبت رساند.

دستاوردهای قیام مختار چه بود؟

پنج سال پس از واقعه جانسوز کربلا، قیام مختار ثقفی آغاز شد که کمتر از دو سال دوام آورد. او در همین مدت کوتاه ۳۰۰۰ نفر از عاملان فاجعه کربلا را مجازات کرد.قیام مختار ثقفی که از او بعنوان احساسی ترین قیام قرن اول هجری یاد میکنند اگر چه کم و کاستی هایی داشته اما دستاوردهایی هم در دوره زمان خود و حتی پس از خود داشته که می توان به مبارزه و قصاص علیه قاتلین امام حسین (ع) و یارانش،تشکیل حکومت شیعی براساس فقه و سیره اهلبیت ، بکار گیری حاکمانی از جنس ارادتمندان اهل بیت،تشکیل حکومت غیرمتعصب قومی قبیله ای و زبانی، برقراری اخوت بین قبایل شیعه و...اشاره کرد.

مختار چگونه به شهادت رسید؟

فرارایان کوفه، به استاندار بصره «مُصعَب بن زبیر» پناهنده شدند و او را به نبرد علیه مختار تحریک کردند. مُصعَب نیز آماده نبرد شد و دو سپاه در برابر هم قرار گرفتند؛ اما این بار، مختار، شکست سختی خورد و در دارالحکومه، تحت محاصره دشمن درآمد و در ادامه نبرد، کشته شد و باقیمانده یارانش نیز تسلیم شدند.
مختار پس از ۱۸ ماه حکومت و جنگیدن با سه گروه یعنی مروانیان در شام و آل زبیر در حجاز و اشراف کوفه (از دشمنان اهل بیت)به دستور مصعب دست مختار را بریده و به دیوار مسجد کوفه کوبیدند. هنگامی که حجاج بن یوسف بر کوفه مسلط شد چون هر دو از قبیله ثقیف بودند دستور به دفن آن داد.
براساس نقل طبری در تاریخش ، کشته شدن مختار، در چهاردهم رمضان سال 67 و در 67 سالگی او اتفاق افتاد. پس از شکست مختار، یارانش نیز تسلیم شدند؛ اما جمعی از بزرگان کوفه (از جمله عبدالرحمان بن محمد بن اشعث) با اصرار، مُصعَب بن زبیر را وادار کردند که دستور دهد همه آنان را - که به 6000 نفر می‌رسیدند، بکشند.

پیکر مختار بعد از شهادت در کجا مدفون شد؟

پس از شهادت مختار توسط مصعب بن الزبیر، پیکر او در کناردیوار دارالاماره مدفون شد. این قبر مخفی ماند تا اینکه آیت‌الله العظمی سید مهدی بحرالعلوم حدود 230 سال پیش، در جست‌وجو برای یافتن بقایا و محراب مسجد کوفه برآمد. با توجه به اینکه مسجد کوفه در آن زمان پایین‌تر از زمین‌های اطراف بود و امکان جاری‌شدن آب‌های سطحی در آن وجود داشت، ایشان تشخیص داد مسجد کوفه با خاک پاک پر و هم سطح زمین‌های مجاور شود. پیرو دستور آیت‌الله سید مهدی بحرالعلوم و هنگام عملیات هم سطح‌سازی، قبری پنهان شده در انتهای راهرو در زیرزمین و به طرف خارج مسجد به سمت دارالاماره پیدا شد که بر سنگ قبر آن نام«مختار ثقفی» منقوش بود.

پس از یافتن قبر، «محسن الحاج عبود شلاش» ساختن حرم جدید و بزرگی برای مختار را بر عهده گرفت و آن را به رواق حرم حضرت مسلم از سمت جنوب ملحق کرد و برای قبر پنجره‌ای آهنین قرار داد و درب راهرو را که در حجره‌ای در کنج مسجد کوفه قرار داشت، مسدود کرد.

پایان پیام/35